محبوب پروردگار
بدون تردید، اساس تمام دوستیها خداوند است و هر آنكس كه دوست خداست؛ محبوب قلبهای پاك نیز هست. از این رو در ابتدا روایتی را كه در آن خداوند محبت خویش را نثار آخرین امام معصوم علیه السلام نموده است به گوش جان می‌شنویم:
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «ان الله عزوجل اوحی الی لیلة اسری بی: یا محمد! من خلفت فی الارض فی امتك؟ - وهو اعلم بذلك - قلت یا رب اخی. قال: یا محمد علی بن ابیطالب؟ قلت: نعم یا رب. قال: یا محمد انی اطلعت الی الارض اطلاعة فاخترتك منها فلا اذكر حتی تذكر معی فانا المحمود وانت محمد، ثم انی اطلعت الی الارض اطلاعة اخری فاخترت منها علی بن ابیطالب فجعلته وصیك فانت سید الانبیاء وعلی سید الاوصیاء؛ همانا خدای عزوجل در آن شب كه به گردش شبانه برده شدم (معراج) به من وحی فرمود:ای محمد! چه كسی را در زمین میان امتت به جای خود گذاشتی؟! - در حالی كه خود بدان آگاه‌تر بود. - عرض كردم: پروردگارا! برادرم را. فرمود:ای محمد! علی بن ابیطالب را؟ عرض كردم: بلی‌ای خدای من! فرمود:ای محمد! من از ابتدا از فراز عرش نظری بر زمین افكندم و تو را از آن اختیار كردم، هیچگاه یادی از من نشود مگر اینكه تو نیز با من یاد كرده شوی. من خود محمودم و تو محمد، سپس نظری دیگر بر زمین افكندم و از آن علی بن ابیطالب را برگزیدم و او را وصی تو قرار دادم؛ پس تو آقای پیامبران و علی آقای اوصیاء است.»
در ادامه این گفتگو، رسول گرامی اسلام پس از توصیفاتی درباره فرمایش خداوند پیرامون امامان معصوم علیهم السلام، و بعد از آنكه انوار پاك ائمه اطهار را می‌بیند، در بخشی دیگر از كلام خود می‌فرماید: «عرض كردم: پروردگار من! اینان چه كسانی اند؟ فرمود: اینان امامان هستند و این یك نیز قائم است كه حلال كننده حلال من و حرام دارنده حرام من است و از دشمنان من انتقام خواهد گرفت.»
پس خداوند فرمود: «یا محمد! احببه فانی احبه واحب من یحبه (1)؛ ای محمد! او را دوست بدار كه من او را دوست می‌دارم و هر كس كه او را دوست بدارد نیز دوست می‌دارم.»
محبوب پیامبر خدا
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله به عنوان اشرف انبیاء و آخرین فرستاده الهی، دارای مقام و منزلتی بس رفیع و بلند در نظام آفرینش است و همانگونه كه در روایت پیشین اشاره شد؛ خداوند محبت حضرت مهدی علیه السلام را به آن حضرت توصیه فرموده بود؛ بنابراین جای شگفتی نیست كه حضرتش درباره آخرین جانشین خود از بزرگترین واژگان محبت آمیز؛ یعنی «بابی وامی پدر و مادرم فدای او» بهره برده باشد، آنجا كه می‌فرماید: «بابی وامی سمیی وشبیهی وشبیه موسی بن عمران علیه جیوب النور... (2)؛ پدر و مادرم فدایش باد كه او هم نام من و شبیه من و شبیه موسی بن عمران است كه بر او نورهایی احاطه دارد.»
دامنه علاقه به حضرت مهدی علیه السلام به جایی رسیده است كه پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله؛ انكار مهدی علیه السلام را همچون انكار خود دانسته و فرمودند: «من انكر القائم من ولدی فقد انكرنی (3)؛ هر آنكس كه قائم از فرزندان مرا انكار كند، مرا انكار كرده است.» و هشتمین پیشوای شیعیان به نقل از پدران خود از پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله روایت كرده است كه آن حضرت فرمود: «بابی ابن خیرة الاماء (4)؛ پدرم فدای فرزند بهترین كنیزان عالم باد.»
محبوب امیرالمؤمنین علیه السلام
آنگاه كه نگاه تیزبین علی بن ابیطالب علیه السلام اعصار و قرون را درنوردید؛ زمان آخرین امام را نظاره می‌كند و چنین می‌فرماید: «فانظروا اهل بیت نبیكم فان لبدوا فالبدوا وان استنصروكم فانصروهم فلیفرجن الله بغتة برجل منا اهل البیت. بابی ابن خیرة الاماء (5)؛ شما همواره به اهل بیت پیامبرتان نگاه كنید، اگر آنها ساكت شدند و در خانه نشستند شما نیز سكوت كرده به زمین بچسبید و اگر از شما یاری طلبیدند به یاری آنها بشتابید كه البته خدای متعال به دست مردی از ما اهل بیت، ناگهان فرج عنایت خواهد كرد. پدرم فدای او باد كه فرزند بهترین كنیزان است.»
در روایتی دیگر - كه امام باقر علیه السلام نقل فرموده است - چنین آمده كه بین علی علیه السلام و عمر بن خطاب سخنانی رد و بدل شد. عمر گفت: «اخبرنی عن المهدی ما اسمه؟ فقال علیه السلام: اما اسمه فان حبیبی عهد الی ان لا احدث باسمه حتی یبعثه الله. قال [عمر] فاخبرنی عن صفته قال: هو شاب مربوع حسن الوجه حسن الشعر یسیل شعره علی منكبیة ونور وجهه یعلو سواد لحیته وراسه بابی ابن خیرة الاماء (6)؛ از مهدی به من خبر ده كه نامش چیست؟ فرمود: اما درباره اسم او؛ حبیبم با من عهد كرده كه درباره آن با كسی صحبت نكنم تا اینكه خداوند او را برانگیزد. عمر گفت: پس درباره صفت او به من خبر ده؟ حضرت فرمود: او جوانی چهارشانه، نیكو صورت و نیكو مو است كه موهایش بر شانه هایش فرو ریخته و نور صورتش سیاهی موی سر و ریش را تحت الشعاع قرار می‌دهد. پدرم فدای او باد كه فرزند بهترین كنیزان است.»
و در كتاب شریف غیبت نعمانی ضمن نقل روایتی آمده است كه وقتی علی علیه السلام صفات حضرت مهدی علیه السلام را ذكر كرد، با حالتی سرشار از عشق و شیدایی به سینه خود اشاره كرده، آهی كشید و فرمود: «شوقا الی رؤیته (7)؛ چقدر به دیدار او مشتاقم.»
مرحوم كلینی در روایتی از آن حضرت نقل كرده كه شدت محبت به حضرت مهدی علیه السلام باعث شده تا اشتیاق به دیدن یاران و دوستداران او نیز مورد توجه حضرتش قرار گیرد؛ در آنجا كه می‌فرماید: «یا شوقا الی رؤیتهم فی حال ظهور دولتهم (8)؛ چقدر مشتاق دیدار آنها هستم، در آن زمان كه در ظهور دولتشان به سر می‌برند.»
و شبیه همین مضمون را در نهج البلاغه اینگونه آورده است:
«الا بابی وامی هم من عدة اسمائهم فی السماء معروفة وفی الارض مجهولة (9)؛ آگاه باشید! آنان كه پدر و مادرم فدایشان باد؛ از كسانی هستند كه اسامی آنها در آسمان معروف و در زمین ناشناخته است.»
بیانات محبت آمیز امام باقر علیه السلام
ابوحمزه ثمالی می‌گوید: «روزی نزد امام باقر علیه السلام بودم، چون كسانی كه نزد آن حضرت بودند، متفرق شدند؛ آن حضرت فرمودند: «یا ابا حمزة! من المحتوم الذی حتمه الله قیام قائمنا فمن شك فیما اقول لقی الله وهو كافر به وجاحد له: ثم قال: بابی وامی المسمی باسمی المكنی بكنیتی السابع من بعدی (10)؛ ای ابا حمزه! یكی از امور حتمی كه خداوند آن را حتمی ساخته است؛ قیام قائم ما اهل بیت است و اگر كسی در آنچه می‌گویم تردید كند؛ در حالی خدا را ملاقات خواهد كرد كه به او كافر شده و انكار كننده اوست. سپس فرمود: پدر و مادرم فدای آنكه همنام من و هم كنیه من است و هفتمین فرد پس از من می‌باشد.»
ارادت امام صادق علیه السلام
حقیقتا حضرت صاحب الامر علیه السلام را چه شان رفیعی است كه اینگونه معصومین بزرگوار نسبت به ایشان اظهار محبت و علاقه می‌كنند. این شیدایی گاهی برخی ائمه را به گونه‌ای واله كرده كه نه تنها سخن از عشق و محبت می‌گویند؛ بلكه اظهار ارادتی خالصانه دارند.
خلاد بن صفار می‌گوید: «سئل ابو عبدالله علیه السلام هل ولد القائم علیه السلام؟ فقال: لا ولو ادركته لخدمته ایام حیاتی (11)؛ از امام صادق علیه السلام سؤال شد كه آیا قائم به دنیا آمده است؟! حضرت فرمودند: خیر! اگر او را درك كردم در ایام زندگانیم خدمتگذار او خواهم بود.»
این اظهار ارادت در روایتی دیگر نیز چنین انعكاس یافته است: سدیر صیرفی می‌گوید: من، مفضل بن عمر، داود بن كثیر رقی، ابوبصیر و ابان بن تغلب بر مولایمان امام صادق علیه السلام وارد شدیم؛ پس آن حضرت را در حالی بس عجیب دیدیم كه بر روی خاك نشسته بود و لباسی پشمین بر دوش انداخته و بسان مادری جوان مرده با سوز تمام می‌گریست؛ به گونه‌ای كه آثار حزن و اندوه سراسر وجود مباركش را فرا گرفته بود و اشك بر پهنای صورتش جاری بود و چنین می‌فرمود: «سیدی غیبتك نفت رقادی، وضیقت علی مهادی وابتزت منی راحة فؤادی. سیدی غیبتك اوصلت مصائبی بفجایع الابد وفقد الواحد بعد الواحد بفناء الجمع والعدد فما احس بدمعة ترقا من عینی وانین یقشا من صدری (12)؛ سرور من! غیبت تو خواب از دیدگانم ربوده، خاطرم را پریشان ساخته، آرامش دلم را از من سلب نموده است. سرور من! غیبت تو مصیبتهای مرا به مصیبتهای دردناك همیشگی متصل ساخته و از دست دادن [یاران]؛ یكی بعد از دیگری را به نابودی اجتماعات و افراد كشانده است. [بلاها و سختیها، رنجها و اندوهها آنچنان بر دلم سنگینی می‌كند كه] دیگر اشك دیده و فریادهای سینه‌ام را احساس نمی‌كنم.»
در روایتی شگفت انگیزتر، ششمین آفتاب فروزان سپهر ولایت و امامت چنین فرموده اند:
«انی لو ادركت ذلك لاستبقیت نفسی لصاحب هذا الامر (13)؛ به درستی كه اگر من آن روز را درك می‌كردم؛ جانم را برای صاحب این امر (امام زمان علیه السلام) نگه می‌داشتم.»
گر قسمتم شود كه تماشا كنم تو را ای نور دیده! جان و دل اهدا كنم تو را
شیدایی امام هشتم علیه السلام
اگر چه اظهار محبت و ارادت انوار مقدس و پاك اهل بیت علیهم السلام افزون بر آنچه آمد می‌باشد، ولی كلام را با دو دیث شیدایی از هشتمین پیشوای شیعیان به انجام می‌بریم كه فرمود: «بابی انت و امی سمی جدی وشبیهی وشبیه موسی بن عمران (14)؛ پدر و مادرم فدای او كه همنام جدم و شبیه من و شبیه موسی بن عمران است باد.»
و در روایتی آمده است كه وقتی دعبل خزاعی، قصیده‌ای بر امام رضا علیه السلام خواند كه در فرازهایی از آن اشاره به حضرت مهدی علیه السلام شده بود؛ حضرتش به احترام ذكر مقدس نام آن حضرت، متواضعانه برخاسته دست بر سر نهاد و برای فرج قائم آل محمد صلی الله علیه و آله دعا فرمود: «وضع الرضا علیه السلام یده علی راسه وتواضع قائما ودعی له بالفرج (15) .»
و سخن را با این ابیات به پایان می‌بریم كه زبان حال همه مشتاقان حضرت اوست.
گرفته بوی تو را خلوت خزانی من كجایی‌ای گل شب بوی بی نشانی من؟
غزل برای تو سر می‌برم عزیزترین! اگر شبانه بیایی به میهمانی من
چنین كه بوی تنت در رواقها جاریست چگونه گل نكند بغض جمكرانی من؟!
عجب حكایت تلخی است نا امید شدن شما كجا و من و چادر شبانی من؟!
در این تغزل كوچك سرود من‌ای خوب! خدا كند كه بخندی به ناتوانی من
به پای بوس تو، آیینه دست چین كردم كجایی؟ای گل شب بوی بی‌نشانی من! (16)
- پاورقــــــــــــــــــــی
1) ابن ابی زینب، غیبت نعمانی، مكتبة الصدوق، ص 93، ح 24.
2) علی بن محمد خزاز قمی، كفایة الاثر، انتشارات بیدار، قم، ص 156.
3) شیخ صدوق، كمال الدین و تمام النعمة، دارالكتب الاسلامیة، قم، ج 2، ص 412، ح 39.
4) شیخ كلینی، الكافی، دارالكتب الاسلامیة، ج 1، ص 323.
5) علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 34، ص 118 و ج 41، ص 353 و ج 51، ص 121؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، كتابخانه آیت الله مرعشی، قم، ج 7، ص 58.
6) شیخ طوسی، كتاب الغیبة، مؤسسه معارف اسلامی، ص 470؛ علی بن عیسی اربلی كشف الغمه، مكتبة بنی هشام، تبریز، 2 جلد، ج 2، ص 462.
7) محمد بن ابراهیم نعمانی، كتاب الغیبة، مكتبة الصدوق، ص 212، ح 1؛ بحارالانوار، ج 51، ص 115، باب 2.
8) محمد بن یعقوب كلینی، الكافی، دارالصعب دارالتعارف، ج 1، ص 335، ح 3.
9) نهج البلاغه، خ 187.
10) نعمانی، كتاب الغیبة، ص 86.
11) همان، ص 245.
12) شیخ طوسی، كتاب الغیبة، مؤسسة المعارف الاسلامیة، ص 167.
13) نعمانی، كتاب الغیبة، ص 145.
14) شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج 2، ص 6؛ با اندك تفاوتی دلائل الامامه، ص 245؛ غیبت نعمانی، ص 180؛ كمال الدین، ج 2، ص 370.
15) لطف الله صافی، منتخب الاثر، مؤسسة السیدة المعصومة، ص 640، ح 3.
16) سعید بیابانكی.