روز مبعث آغاز رسالت حضرت ختمی مرتبت صلی الله عليه و آله، نشاطی روح افزا بر عالم هستی دميده شد. در آن روز با بعثت رسول گرامی اسلام صلی الله عليه و آله زيباترين و كامل ترين نقش جهان بشريت به ظهور رسيد و بهترين فضيلتها و خصلتهای پسنديده اخلاقی به آدميان غرق در جهالت و هواپرستي، عطا گرديد.
حضرت محمد صلی الله عليه و آله در تبيين اهميت اخلاق خوب فرمود: «بُعِثْتُ بِمَكارِمِ الاَْخْلاقِ وَمَحاسِنِها؛(1) به پرورش اخلاق كريمانه و نيكو مبعوث شده ام.»
بی ترديد، تمام صفات كمالی و فضائل اخلاقی در وجود مقدس آن حضرت بی‌كم و كاست جمع شده بود؛ چرا كه آن بزرگوار دست پرورده پروردگار(2) و گل سرسبد جهان هستی و كامل ترين انسان روی زمين است. شجاعت، عدالت، صداقت، امانت، عطوفت و مهر و محبت، حسن خلق و در يك كلام، تمام ويژگيهای پسنديده انساني، به نحو احسن و اتمّ در شخصيت آن جناب نمايان بود.
امام صادق عليه السلام فرمود: «اِنَّ اللّه َ تَعالی خَصَّ رَسُولَهُ بِمَكارِمِ الاَْخْلاقِ فَامْتَحِنُوا اَنْفُسَكُمْ فَاِنْ كانَتْ فيكُمْ فَاحْمِدُوا اللّه َ عَزَّوَجَلَّ وَارْغَبُوا اِلَيْهِ فی الزِّيادَةِ فيها؛(3)
خداوند متعال رسول خويش را به اخلاق نيكو مخصوص گردانيد. پس شما خود را امتحان كنيد، اگر اخلاق نيك آن حضرت را در خود يافتيد، حمد خدای عزيز و جليل را به جا آوريد و از خدا بخواهيد تا آن را در شما بيافزايد.» آن گاه امام صادق عليه السلام در ادامه، ده خصلت والا از ويژگيهای اخلاقی پيامبر صلی الله عليه و آله را به اين ترتيب برشمرد: يقين، قناعت، بردباري، شكر، حلم، حسن خلق، سخاوت، غيرت، شجاعت و جوانمردي.(4)
تمام اين اوصاف زيبا برگرفته از آموزه‌های وحی بود كه پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله در رفتار و اخلاقش جلوه گر ساخته بود تا آنجا كه معروف شده: او قرآن مجسم است.
مهرورزی و حسن خلق آن چنان در وجود حضرتش می‌درخشد كه دوست و دشمن را به تحيّر واداشته است؛ اما مهم ترين نكته آموختنی از سيره نبی مكرّم اسلام صلی الله عليه و آله اين است كه آن وجود با عظمت با اين حال، همواره دعا می‌كرد كه: «اَللّهُمَّ حَسِّنْ خُلْقي؛(5) خدايا! اخلاقم را زيبا گردان!»؛ «اللَّهُمَّ جَنِّبْنی مُنْكَراتِ الاَْخْلاقِ؛(6) پروردگارا! مرا از اخلاق زشت دور بگردان!»
بنابراين، برماست كه با رويكردی دوباره به سيره و سنت پيامبر اسلام صلی الله عليه و آله در سالم سازی جامعه و آرامش روحی مسلمانان تلاش كنيم و بكوشيم خلق و خوی نبوی صلی الله عليه و آله را در اجتماع مسلمانان گسترش دهيم و جسم و جانمان را با اخلاق زيبای آن حضرت جلا بخشيم.
در سطور آينده گزارشهايی مستند را از رفتار پسنديده حضرت خاتم الانبياء صلی الله عليه و آله به نظاره می‌نشينيم، به اين اميد كه در معاشرتها و رفتارهای اجتماعی و فردی خود از آن شيوه بهره گيريم.
امام ششم عليه السلام فرمودند: «اِنّی لاََكْرَهُ لِلرَّجُلِ اَنْ يَمُوتَ وَقَدْ بَقِيَتْ عَلَيْهِ خَلَّةٌ مِنْ خِلالِ رَسُولِ اللّه ِ لَمْ يَأْتِها؛(7) من دوست ندارم كه مسلمانی بميرد، مگر اينكه تمام آداب و سنن رسول خدا صلی الله عليه و آله را [ولو يكبار] انجام دهد.»
خُلق نبوی در كلام امام حسن عليه السلام
امام حسن مجتبی عليه السلام به نقل از دايی خود، هند بن ابی هاله(8)، خلق و خوی پيامبر صلی الله عليه و آله را توصيف كرده است؛ آن حضرت در فرازی از سخنان خود می‌گويد:
«رسول خدا صلی الله عليه و آله با غصه‌ها قرين بود و دائما در انديشه و تفكر به سر می‌برد. لحظه‌ای راحتی نداشت و اكثر اوقات ساكت می‌نشست و جز در مواقع ضروری حرف نمی‌زد. كلامش كوتاه و جامع و وافی به تمام مقصود بود. خُلقش نرم بود و به كسی ذرّه‌ای جفا نمی‌كرد. كسی را حقير نمی‌شمرد. نعمت ـ هرچند ناچيز ـ در نظرش بزرگ می‌نمود و هيچ نعمتی را مذمّت نمی‌كرد. نه تنها طعامها را مذمت نمی‌كرد، بلكه تعريف هم می‌نمود. دنيا و ناملايمات آن، هرگز آن حضرت را به خشم نياورد؛ اما اگر حقی پايمال می‌شد، از شدّت خشم كسی او را نمی‌شناخت و از كسی و چيزی پروايی نداشت تا آنكه صاحب حق را ياری كند.»(9)
رسول اكرم صلی الله عليه و آله همواره می‌فرمود: «اِنَّكُمْ لَنْ تَسَعُوا النّاسَ بِأَمْوالِكُمْ فَسَعُوهُمْ بِاَخْلاقِكُمْ؛(10) شما هرگز نمی‌توانيد با اموال خود مردم را از فشارهای زندگی برهانيد. پس با اخلاق خود [در زندگي] آنان توسعه دهيد.»
چون وا نمی‌كنی گرهي، خود گره مباش ابرو گشاده باش، چو دستت گشاده نيست
پيامبر اكرم در كلام امام حسين عليه السلام
امام حسين عليه السلام می‌فرمايد: از پدرم علی عليه السلام در مورد شيوه معاشرت رسول خدا صلی الله عليه و آله درباره همنشينانش پرسيدم. پدرم فرمود: آن حضرت دائما خوش رو و خوش خوی و نرم سخن بود و خشن و درشت خو و سبك سر و عيب جو نبود و كسی را زياد مدح نمی‌كرد و از چيزی كه به آن رغبت نداشت، تغافل می‌كرد؛ به طوری كه ديگران نه از آن نااميد و نه مأيوس می‌شدند. آن حضرت خود را از سه چيز دور می‌داشت؛ جدال، پرحرفي، و گفتن سخنان بی‌فايده. و نسبت به مردم نيز از سه چيز پرهيز می‌كرد: هرگز كسی را سرزنش نمی‌كرد، عيبشان را فاش نمی‌ساخت و در جستجوی لغزشها و خطاهای ديگران نيز نبود.(11)
راز توفيق پيامبر صلی الله عليه و آله در تبليغ
خداوند متعال در قرآن كريم خلق زيبای رسول اكرم صلی الله عليه و آله را چنين می‌ستايد: «اِنَّكَ لَعَلی خُلُقٍ عَظيمٍ»؛(12) «ای پيامبر! تو دارای خلق بزرگی هستي.»
با بررسی كوتاهی در سيره و تاريخ پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله می‌توان به اين نتيجه رسيد كه راز موفقيت آن سرور كائنات در انجام رسالت خطير خويش، بيش از هر عاملي، حُسن خلق و رفتار نيك آن حضرت بود كه سبب گسترش و نفوذ آيين وی در اعماق جانها و در نواحی مختلف جهان شده است. رسول مكرم اسلام صلی الله عليه و آله با اين راهكار كه از كلام وحی آموخته بود، نه تنها به جذب انسانهای مستعد و آماده هدايت می‌پرداخت، بلكه دشمنان قسم خورده اش را نيز تبديل به دوستان صميمی می‌نمود.
آن حضرت اين آيه قرآنی را هميشه نصب العين خود قرار می‌داد كه: «وَلا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلاَ السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتی هِی أَحْسَنُ فَاِذَا الَّذی بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَداوَةٌ كَاَنَّهُ وَلِی حَميمٌ، وَما يُلَقّاها اِلاَّ الَّذينَ صَبَرُوا وَما يُلَقّاها اِلاّ ذُو حَظٍّ عَظيمٍ»؛(13) «هرگز نيكی و بدی يكسان نيست. [رفتارهای بد را] با آنچه كه بهتر است دفع كن! در آن صورت [خواهی ديد كه] همان كسی كه بين تو و او دشمنی است، بهترين دوست تو خواهد شد؛ اما جز كسانی كه بردباری دارند، به اين مقام نمی‌رسند و همچنين به اين مقام والا دست نمی‌يابند، جز كسانی كه سهم بيش تری [از ايمان] دارند.»
* ابن عباس می‌گويد: حضرت محمد صلی الله عليه و آله در مقابل رفتارهای تند و خشن و جاهلانه، آن چنان صبور و بردبار بود كه سخت ترين دشمنانش را تبديل به عاشقان دلباخته می‌نمود.
روزی آن حضرت در مسجد نشسته بود و ياران و اصحاب نيز در اطرافش حلقه زده بودند. ناگاه عربی باديه نشين از در مسجد وارد شد. او كه شمشيری به كمرش بسته بود و سوسماری را در دامن داشت، خطاب به جمع حاضر گفت: محمد دروغگوی جادوگر، كدام يك از شما هستيد؟ دوستان پيامبر صلی الله عليه و آله خواستند او را ادب كنند، اما پيامبر صلی الله عليه و آله جلوگيری كرد و فرمود: يا اَخَا الْعَرَبْ مَنْ تُريدِ؛ای برادر عرب! با كه كار داري؟ گفت: با محمد ساحر كذّاب! حضرت فرمود: محمد منم، اما نه ساحرم نه كذّاب؛ بلكه فرستاده خداوند هستم. اعرابی كه با مشاهده نيك رفتاری و جمال دلربای حضرتش تحت تأثير قرار گرفته بود، اظهار داشت: سوگند به لات و عزّي! اگر زيبايی رفتار و گفتارت را نديده بودم، اين شمشير را از خون تو سيراب می‌كردم. اما اين را بدان تا اين سوسمار به تو ايمان نياورد، من به آيين تو نخواهم گرويد.
در آن حال، سوسمار را از آستين خود بيرون آورد و در مقابل رسول اكرم صلی الله عليه و آله رها كرد. پيامبر صلی الله عليه و آله به سوسمار خطاب كرد: اَيُّها الضَبّ،ای سوسمار! حيوان با صدای فصيح پاسخ داد: لبيك يا رسول اللّه. فرمود: مَنْ اَنَا؛ من كيستم؟ گفت: اَنْتَ رَسُوُلُ اللّه؛ تو فرستاده خدايي. در آن لحظه اعرابی باديه نشين با كمال تواضع و احترام شهادتين را بر زبان جاری كرد و سپس اظهار داشت: يا رسول اللّه! هنگامی كه از در مسجد وارد شدم، در دل هيچ كس را به اندازه تو دشمن نمی‌داشتم؛ اما حالا كه می‌روم، هيچ كس را به قدر تو دوست نمی‌دارم.(14)
رسول خدا صلی الله عليه و آله اين پيام حيات بخش را به مسلمانان گوشزد می‌كرد كه: «عَلَيْكُمْ بِحُسْنِ الْخُلُقِ فَاِنَّ حُسْنَ الْخُلُقِ فِی الْجَنَّةِ لا مَحالَةَ وَاِيّاكُمْ وَسُوءَ الْخُلُقِ فَاِنَّ سُوءَ الْخُلُقِ فِی النّارِ لا مَحالَةَ؛(15)
سعی كنيد خوش خلق باشيد؛ زيرا سرانجام آن، خواه ناخواه بهشت است و از بدخلقی بپرهيزيد كه خلق بد، خواه ناخواه صاحبش را به آتش سوق خواهد داد.»
* پس از جنگ حنين كه در سال هشتم هجری در طائف واقع شد، مسلمانان با پيروزی كامل و به دست آوردن غنائم و اسيران بسيار از دشمن به مدينه بازگشتند.
در ميان اسيران از طايفه «طيّ» دختری ديده می‌شد. او به پيامبر عرضه داشت: من سفانه، دختر «حاتم طائي» هستم. پدر من شخصی آزاد مرد و سخی بود و بی‌پناهان را پناه می‌داد، اسيران را آزاد می‌كرد، مهمان نواز بود و در رفع نيازهای بيچارگان و نيازمندان می‌كوشيد. پيامبر صلی الله عليه و آله فرمود:ای دختر! اين صفات از صفات مؤمنان راستين است. اگر پدرت مسلمان بود، برای او طلب آمرزش و رحمت می‌كردم.
آن گاه حضرت خاتم الانبياء صلی الله عليه و آله به خاطر اينكه پدر آن دختر اسير دارای رفتاری نيك و صاحب فضائل اخلاقی بوده است، او را آزاد كرد و با احترام شايانی به محلی كه دوست داشت، اعزام نمود.(16)
اين دختر بعد از آزادی از قيد مسلمانان شديدا به اسلام و رهبر آسمانی آن علاقه مند گرديد. و وقتی كه احساس نمود برادرش عدی بن حاتم طائی برای فرار از اسلام، به شام گريخته و با هم كيشان خود، در آنجا اقامت گزيده است، او را به رفتن به مدينه و ملاقات با پيامبر صلی الله عليه و آله تشويق كرد. عدی نيز با شنيدن اوصاف زيبای پيامبر صلی الله عليه و آله تصميم گرفت آن حضرت را در مدينه از نزديك ملاقات كند.
عدی می‌گويد: وقتی وارد مدينه شدم، به مسجد رفتم و به محضر پيامبر صلی الله عليه و آله رسيدم. چون مرا شناخت، از جا برخاست و مرا به خانه اش برد. در بين راه، زنی سالمند و ناتوان سر راهش آمد و خواسته‌ها و حاجات خود را به پيامبر صلی الله عليه و آله بيان كرد.
در مدتی كه آن زن سخنان خود را می‌گفت آن حضرت روی پا ايستاده بود و به حرفهای او به دقت گوش می‌كرد و با كمال مهربانی به او جواب می‌داد.
من در دلم گفتم: به خدا سوگند! روش اين مرد، روش يك زمامدار دنيا طلب نيست. چون وارد خانه شديم كه منزلی بی‌پيرايه و ساده بود، در آنجا تشكی از ليف خرما داشت، آن را به روی زمين گسترد و به من فرمود: روی آن بنشين! گفتم: شما بنشينيد. قبول نكرد و مرا روی آن نشانيد و خود روی زمين نشست. در دل گفتم: به خدا قسم! او را نمی‌توان يك سلطان قلمداد كرد. چون نشستم، لب به سخن گشود و اسراری از زندگی مرا بازگو كرد كه هيچ كسی از آنها اطلاع نداشت.(17)
بدين ترتيب، عدی بن حاتم بعد از آشنايی با اخلاق و رفتار پسنديده رسول خدا صلی الله عليه و آله مسلمان شد و با اخلاص تمام به دفاع از ارزشهای الهی پرداخت. او كه سرپرست قبيله بزرگ طی بود، تمام امكانات قبيله اش را در اختيار دين اسلام نهاد و بعد از رحلت پيامبر صلی الله عليه و آله، خود، پسرانش و افراد قبيله طی را به عنوان سربازان فداكار علی عليه السلام به كار گرفت. سه پسر وی به نامهای طرفه، طريف و طارف در جنگ صفين و در ركاب علی عليه السلام به شهادت رسيدند.(18)
* بريدة بن خصيب نيز از اهالی مدينه بود. وی در ميان قوم خود از موقعيت والايی برخوردار بود و به شجاعت و شهامت شهرت داشت. اولين ملاقات او با پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله داستانی شنيدنی دارد كه نشانگر تأثيرگذاری عميق اخلاق عظيم رسول اللّه صلی الله عليه و آله در نهاد افراد است.
بريده هنگامی كه خبردار شد مشركانِ قريش جايزه ارزشمندی (صد شتر) برای دستگيری محمد صلی الله عليه و آله تعيين كرده‌اند، به جستجوی آن حضرت پرداخت. او اطلاع يافت كه پيامبر صلی الله عليه و آله از مكه خارج شده و به سوی مدينه در حال حركت است. به همراه هفتاد سوار از قبيله بنی سهم برای دستگيری رسول خدا صلی الله عليه و آله و تحويل وی به مشركان مكه به راه افتاد و در نزديكيهای مدينه با آن حضرت رو به رو گشت. از آنجايی كه آن بزرگوار هيچ وقت عادت نداشت كه فال بد بزند، بلكه گاهی تفأل می‌كرد و فال خوب و اميد دهنده می‌زد. به همين جهت، هنگامی كه او را ديد، در اولين برخورد از او پرسيد: كيستی و نامت چيست؟ گفت: بريده.
حضرت به ابابكر كه همراهش بود رو كرد و فرمود: اَبْرَدَ اَمْرُنا وَصَلَحَ؛ كار ما آسان گرديده و حال ما بهتر شد. دوباره پرسيد: از كدام قبيله اي؟ او پاسخ داد: از قبيله اسلم. فرمود: سَلُمنا؛ سالم مانديم. برای بار سوم سؤال كرد: از كدام تيره قبيله اسلم هستي؟ او گفت: از بنی سهم. رسول اكرم صلی الله عليه و آله فرمود: خَرَجَ سَهْمُكَ؛ قرعه به نامت درآمد (و موفق و پيروز خواهی بود).
وقتی بريده اين اخلاق زيبا و سخنان دل انگيز و روح افزا را از بيان جذّاب پيامبر صلی الله عليه و آله مشاهده كرد، بی‌اختيار از عمق جان شيفته رفتار و كردار آن حضرت گرديد. آن گاه از حضرت پرسيد: تو كيستي؟ پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله فرمود: من محمد بن عبداللّه، فرستاده خداوند هستم. بريده و همراهانش در همان لحظه شهادتين را گفتند و مسلمان شدند.
او آن شب همراه پيامبر صلی الله عليه و آله بود و صبحگاهان عرض كرد: يا رسول اللّه! بدون پرچم وارد مدينه نشو! در همان ساعت عمّامه خود را از سر باز كرد و به نيزه اش بست و در پيش روی پيامبر صلی الله عليه و آله حركت كرد. در وسط راه از پيامبر صلی الله عليه و آله خواهش كرد كه: «يا رسول اللّه! به من افتخار ميزبانی بده و در منزل من اقامت كن! حضرت فرمود: شتر من بدانجا كه مأمور است خواهد رفت. بريده گفت: حمد و سپاس خدای را كه قبيله بنی سهم بدون اجبار مسلمان شد و رستگار گرديد.
بريدة بن خصيب اسلمی در اسلام به مرتبه‌ای از ايمان و كمال رسيد كه از خواص ياران پيامبر صلی الله عليه و آله گرديد. او در رديف 12 نفر صحابه ممتازی است كه بر ضد غصب خلافت شوريد و از مقام ولايت اميرمؤمنان عليه السلام در سخت ترين لحظات تاريخی دفاع نمود.(19)
رهبری درد آشنا و خدمت گزار
رسول خدا صلی الله عليه و آله روزی با يكی از يارانش در صحرای مدينه قدم می‌زد كه پيرزنی را بر سر چاهی مشاهده نمود، او می‌خواست از چاه آب بكشد و به خيمه اش ببرد، اما در كار خود ناتوان بود، حضرت نزديك رفت و فرمود:ای مادر! می‌خواهی برايت از چاه آب بكشم؟ بانوی سالخورده از پيشنهاد پيامبر صلی الله عليه و آله خوشحال شد، اين آيه را قرائت كرد: «اِنْ اَحْسَنْتُمْ اَحْسَنْتُمْ لاَِنْفُسِكُمْ»؛(20) «اگر نيكی كرديد، به خودتان نيكی كرده ايد.»
حضرت رسول صلی الله عليه و آله بر سر چاه آمده و مشك را پر از آب كرد و تا خيمه آن پيرزن حمل نمود. شخصی كه همراه پيامبر صلی الله عليه و آله بود، هرچه اصرار كرد كه: يا رسول اللّه! اجازه بده مشك را من حمل كنم، حضرت قبول نكرد و فرمود: من به تحمل مشقت و زحمات امت خود سزاوارترم.
بعد از اينكه پيامبر خداحافظی نمود و به راه افتاد، پيرزن به فرزندانش گفت: مشك را از بيرون خيمه به داخل بياوريد! آنها با تعجب پرسيدند:ای مادر اين مشك سنگين را چگونه به خيمه آوردي! او پاسخ داد: جوانمردی شيرين سخن، زيبا روی و خوش خوی با كمال مهربانی آن را به اينجا آورد. آنها وقتی پيامبر را شناختند، به دنبالش دويدند و به دست و پای حضرتش افتادند و عذر تقصير خواستند. پيامبر صلی الله عليه و آله آنان را دعا كرد و با لطف نبوی آنان را نوازش كرد.(21)
در اوج انسانيت
انس بن مالك می‌گويد: ده سال خدمت گزار خاتم الانبياء صلی الله عليه و آله بودم، هرگز به من تندی نكرد. روزهايی كه روزه می‌گرفت، با مقدار كمی شير يا نان آب زده افطار می‌كرد. اتفاقا يكی از شبها، پيغمبر اكرم صلی الله عليه و آله ديرتر از معمول به خانه آمد. من فكر كردم آن حضرت مهمانی رفته، شير را خوردم.
ساعتی بعد تشريف آورد. من از كسانی كه همراه حضرتش بودند، پرسيدم، آيا رسول خدا صلی الله عليه و آله افطار كرده است؟ گفتند: نه. بسيار غمگين شدم و خوف آن داشتم كه مبادا حضرت غذای خود را بطلبد و من شرمنده شوم، ولی تا اذان صبح، سخنی در اين باره نگفت و روز بعد هم با شكمی گرسنه روزه گرفت.
آن بزرگوار با اصحاب خود، دوستانه عمل می‌كرد. با آنها گفتگو می‌كرد. كودكانشان را مورد نوازش قرار می‌داد و روی زانوی خود می‌نشانيد. بيماران را عيادت می‌كرد و در لباس و خوراك، بين خود و غلامان و كنيزانش امتيازی قائل نمی‌شد.
اگر سواره بود، به كسی اجازه نمی‌داد در ركابش پياده راه بپيمايد، يا او را سوار می‌كرد يا می‌فرمود: تو برو! در فلان نقطه يكديگر را ملاقات می‌كنيم.(22)
عاقبت زيانبار بدخلقي
رسول اكرم صلی الله عليه و آله فرمود: «سُوءُ الْخُلْقِ يُفْسِدُ الْعَمَلَ كَما يُفْسِدُ الْخَلُّ الْعَسَلَ؛(23) بدخلقي، اعمال نيك را ضايع می‌كند، همچنان كه سركه عسل را فاسد می‌سازد.»
حسن خلق و عاقبت به خيري
امام سجاد عليه السلام می‌فرمايد: سه نفر از مشركين قسم خورده بودند كه پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله را به قتل برسانند. آنان برای اجرای مقصود شوم خود در اطراف مدينه كمين كرده و در انتظار فرصت بودند. علی عليه السلام از سوی پيامبر صلی الله عليه و آله مأموريت يافت تا شرّ آنان را دفع كند. به همين منظور، برای مقابله با آنان به بيرون مدينه رفت.
امام بعد از درگيری با آنان با پيروزی كامل برگشت و با سه شتر و دو اسير و سه اسب و يك سربريده به محضر پيامبر صلی الله عليه و آله وارد شد. رسول خدا صلی الله عليه و آله يكی از اسيران را احضار كرد و فرمود: شهادتين بگو و به دين اسلام ايمان بياور! او گفت: كندن كوه ابوقبيس بر من راحت‌تر از اين است كه مسلمان شوم و به رسالت تو شهادت دهم. پيامبر دستور قتل وی را صادر كرد. سپس دومين اسير را احضار نمود و اسلام را بر وی عرضه نمود. او نيز از مسلمان شدن امتناع ورزيد و گفت: كشته شدن برای من بهتر از مسلمان شدن است؛ مرا به رفيقم ملحق سازيد.
هنگامی كه علی عليه السلام خواست گردن او را به دستور پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله بزند، جبرئيل نازل شد و به پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله عرضه داشت: «يا مُحَمَّدُ اِنّ رَبَّكَ يَقْرَئُكَ السَّلامَ وَيَقُولُ لا تَقْتُلْهُ فَاِنَّهُ حَسَنُ الْخُلْقِ، سَخِی فی قَوْمِهِ؛ای محمد! پروردگارت به تو سلام می‌رساند و می‌گويد او را مكش، زيرا كه او فردی خوش خلق و در ميان قوم خود سخاوتمند است.»
پيامبر به علی عليه السلام فرمود: يا علي! دست نگه دار و او را نكش و آزادش كن! آن مرد با تعجب پرسيد: چرا مرا مثل رفيقم نكشتيد و آزاد كرديد. پيامبر صلی الله عليه و آله فرمود: پيك خدايم به من خبر داد كه تو دارای دو خصلت ارزنده می‌باشی كه پروردگارم آنها را دوست دارد: خوش خلقی و سخاوت.
با شنيدن اين سخن، او شهادتين را بر زبان جاری كرد و اسلام آورد. پيامبر خدا صلی الله عليه و آله فرمود: «هذا مِمَّنْ جَرَّهُ حُسْنُ خُلْقِهِ وَسَخاؤُهُ اِلی جَنّاتِ النَّعيمِ؛(24) اين مرد از افرادی است كه حسن خلق و سخاوتش او را به بهشت برين كشانيد.»
پی نوشــــــــــــــــت:
1. سنن النبي، ص21.
2. نهج البلاغه، آخر خطبه قاصعه.
3. سنن النبي، ص21.
4. همان، ص22.
5. همان، ص59.
6. همان.
7. من لا يحضره الفقيه، ج3، ص467.
8. او مردی بزرگوار، شريف، فصيح و محدث بود و از شوهر قبلی حضرت خديجه عليهاالسلام به نام ابی هالة بن زراره تميمی متولد شده بود. هند پسر خديجه عليهاالسلام اوصاف و شمائل و اخلاق و رفتار رسول خدا صلی الله عليه و آله را برای امام حسن عليه السلام توصيف می‌كرد. او بسيار مورد علاقه رسول خدا صلی الله عليه و آله بود و بتهای مشركان را می‌شكست و در جنگ جمل در ركاب علی عليه السلام به شهادت رسيد.
9. مكارم الاخلاق، ص12.
10. امالی صدوق، ص12.
11. معانی الاخبار، ص82.
12. قلم/4.
13. فصلت/34 و 35.
14. تفسير منهج الصادقين، ج9، ص369.
15. وسائل الشيعه، ج16، ص28.
16. شجره طوبي، ج2، ص400.
17. سيره ابن هشام، ج4، ص227؛ تعاليم آسمانی اسلام، ص147.
18. الكنی و الالقاب، ج2، ص115.
19. بحارالانوار، ج9، ص40؛ ناسخ التواريخ، ج1، ص29؛ معجم رجال الحديث، ج4، ص202.
20. اسراء/7.
21. تفسير منهج الصادقين، ذيل آيه 4 سوره قلم.
22. تعاليم آسمانی اسلام، ص146.
23. مستدرك الوسائل، ج8، ص449، ح32.
24. امالی صدوق، ص105.