آیت اللَّه العظمى مكارم شیرازى
- زكات كشمش و گندم و جو چه زمانى واجب مىشود؟
o زكات گندم و جو در زمانى واجب مىشود كه دانههاى آن سفت مىشود و زكات انگور و كشمش موقعى است كه میوه برسد و به آن انگور بگویند.
- اگر كسى انگورهاى باغ خود را قبل از كشمش شدن بفروشد زكات دارد؟
o هرگاه به مقدارى باشد كه اگر كشمش شود به حد نصاب برسد زكات دارد.
- معیار قیمت بذرى كه از حاصل كسر مىشود چه زمانى است؟ روز بذرافشانى یا روز برداشت محصول؟
o معیار، قیمت روز بذرافشانى است ولى به فتواى ما بنابر احتیاط واجب نباید قیمت تخمى را كه براى زراعت پاشیده از حاصل كسر كند؛ ولى مىتوانید در این مسئله به مراجع دیگر مراجعه كنید.
- طلا و نقره كه زكات آن واجب است اگر كسى آن را به دیگرى قرض دهد، چه حكمى براى كسى كه قرض داده و كسى كه قرض گرفته واجب مىشود؟
o طلا و نقرههاى عصر و زمان ما كه مسكوك به سكه رایج معامله نیست زكات ندارد.
- اگر كسى از دادن زكات امتناع كند آیا وظیفه افراد تحت تكلف او این است كه به او یادآورى كنند؟
o باید با زبان خوش توأم با ادب و منطق او را امر به معروف و نهى از منكر كنند، و اگر مؤثر نشد آنچه را مصرف مىكنند زكاتش را بپردازند. (1)
آیت اللَّه العظمى بهجت
- آیا به غیر از زكات موارد نهگانه و زكات فطره، زكات واجب یا مستحبى دیگرى وجود دارد؟
o در چیزهایى كه از زمین مىروید و با پیمانه یا وزن معامله مىشود و از چیزهایى نیست كه مثل سبزىجات زود فاسد مىشود، زكات مستحب است و زكات مال التجاره هم با شرایطى مستحب است.
- آیا سكه بهار آزادى زكات دارد یا غیر رایج محسوب مىشود؟
o سكّه بهار آزادى زكات دارد و براى رواج آن همینكه در مهریه زنان و جوایز و مانند اینها استفاده مىشود كافى است.
- اگر هدیه، سكّه طلا باشد به آن خمس تعلّق مىگیرد یا زكات؟
o بنابر احتیاط واجب به زاید بر مؤونه خمس تعلّق مىگیرد و اگر به حدّ نصاب برسد، بعد از گذشت 11 ماه هلالى و داخل شدن ماه دوازدهم زكات هم دارد.
- زمینى به وسیله آب درّهاى مشروب مىشود كه از چند كیلومتر دورتر به وسیله كانال به آنجا متصل مىشود. آیا در زكات، مانند مشروب شدن به آب نهر مىباشد؟ حكم همین مسأله را درباره قنات نیز بیان فرمایید.
o در جهت زكات، مانند مشروب شدن به آب نهر است كه در سال اوّلى كه حفر كانال واین علاج را كردهاند، زكات آن نصف عشر ا ست و در سالهاى دیگر عشر است و همینطور است در آبیارى به وسیله قنات.
- تخمى كه زكات آن را دادهاند، آیا در سالهاى بعد مىتوانند همان مقدارى كه در سال پیش زكات آن را پرداختهاند، از محصول بردارند و زكات آن را ندهند یا این كه باید در سالهاى بعد زكات آن مقدار تخم را بدهند؟
o قیمت آن را از محصول كم مىكنند و هم چنین سایر مخارج را، و سپس ملاحظه مىكنند به حدّ نصاب هست یا خیر.
- شخصى ملكى را به مبلغى اجاره نموده است. آیا وجه اجاره را موقع پرداخت زكات كسر نماید؟
o كسر مىشود.
- آیا گندم یا جو یا پولى كه به میراب داده مىشود از مؤونه است و كسر مىشود؟ و آیا فرقى ما بین گندم و جو یا پول نیست؟
o بله، از مؤونه است و فرق نمىكند.
- گندم را چیده و در خرمن جمع نمودهایم، آیا مىتوان مخارج كارگرانى كه مزد گرفتهاند، از گندم كسر نماییم و بعد زكات دهیم؟
o مؤونه لازمه كه مشترك بین مال مالك و فقرا است، پیش از نصاب ملاحظه و اخراج مىشود.
- معیار قیمت بذرى كه از حاصل، كم مىشود چه زمانى است؟
o ظاهراً قیمت همان وقتى كه آن را كاشته است.
- آیا نصاب زمینى كه با آب قنات مشروب مىشود با زمینى كه با آب چاه و موتور مشروب مىشود فرق دارد؟
o در نصاب فرق ندارند.
- اگر آب كشاورزى از طریق سدّ و كانالهایى تأمین شود كه دولت در قبال آنها وجهى از زارعین مىگیرد، زكات آن یک دهم است؟
o عشر (یک دهم) است، هر چند پول آب به عنوان مؤنه كم مىشود.
- جهت آبیارى از آب رودخانه، مبالغى از كشاورزان به عنوان میرابى و لایروبى دریافت مىشود كه قیمت این آب با آبیارى هزینه فرق نمىكند كه از رودخانه استفاده كند یا از موتور. حال سؤال این است كه زكات گندم و جو آبیارى شده از این رودخانه چگونه است؟
o زكات آن یک دهم (عشر) است كه مخارج مذكور به عنوان مؤونه كم مىشود.
- آیا استهلاك تراكتور، موتور آب و ماشین سوارى كه در امر زراعت مورد استفاده قرار گرفتهاند، جزو مخارج مىباشند و كسر مىشود؟
o هر چه براى آن استهلاك، هزینه كرده یا به سبب آن تفاوت قیمت حاصل شده، به نحوى كه موجب صدق عرفى باشد، مؤونه است.
- كشاورزى تا كنون زكات گندم یا جو را پرداخت نكرده است. لذا باید مقدار زیادى زكات بدهد؛ اما پرداخت همه آنها برایش مشكل است، آیا مىتواند آن حدّ كه در توان دارد بپردازد؟
o هر مقدارى كه لازم الادا بوده، بر ذمه او است و ساقط نمىشود و مثل سایر دیون است.
- آیا پرداخت مالیات در نظام جمهورى اسلامى از وجوه شرعیه - مانند زكات - كفایت مىكند؟
o كفایت نمىكند.
- آیا مىتوان از زكات براى تأسیس كتابخانه، خرید و نشر كتابهاى مذهبى و اداره آن بهره گرفت؟
o بله، مىتوان.
- اگر كسى را جهت تعلیم قرآن به اطفال مؤمنین اجیر نمایند، آیا جایز است مال الاجاره را از زكات پرداخت نمایند؟
o ظاهراً نیاز به اجازه ندارد.
- اگر مؤمنین در ایام تبلیغى رمضان یا محرّم قدرت مالى براى دعوت مبلّغ نداشته باشند، آیا از پول زكات مىتوانند مبلّغ دعوت كنند؟
o ظاهراً مىتوانند.
- آیا مىتوان زكات را صرف فرستادن بچّههاى افراد بىبضاعت به مدرسه نمود؟
o با ملاحظه جهت «فى سبیل الخیر» بودن مانعى ندارد، به شرط آن كه منابع مالى دیگرى براى این امر وجود نداشته باشد.
- اگر در شهرى هم فقیر مستحقّ و هم مسجد نیمه كاره باشد، در مصرف زكات اولویت با كدام یك مىباشد؟
o هر كدام كه در نیاز و احتیاج اولویت دارند.
- اگر كسى به دلیل كشیدن چك بىمحل در زندان باشد، آیا مىتوان زكات را جهت رهایى او به كار برد؟
o براى اداى قرض او مىشود داد.
- آیا اهالى روستا مىتوانند براى ساختن انبار براى نگهدارى كالاهاى سهمیه عموم اهالى از زكات استفاده كنند؟
o اگر مورد نیاز مسلمین است و محلّى دیگر براى هزینه ساخت آن نیست، مانعى ندارد.
- آیا از وجوهات حاصل از زكات مىتوان براى برگزارى مسابقات قرآنى و نشر فرهنگ دینى بین دانشآموزان استفاده كرد؟
o جایز است. (2)
آیت اللَّه العظمى سیستانى
- آیا به آرد گندم زكات تعلّق مىگیرد؟
o زكات به گندم تعلّق مىگیرد و اگر بعد از تعلق، آرد شود آنهم متعلق زكات است.
- آیا براى شهرنشینان، اتومبیل مصداق مواشى را از جهت زكات دارد؟
o به ماشین زكات تعلّق نمىگیرد. (3)
پی‌نوشـــــــــــــت‌ها:
1) سایت آیت اللَّه العظمى مكارم شیرازى، بخش استفتائات.
2) سایت آیت اللَّه العظمى بهجت، بخش سؤالها و جوابها.
3) سایت آیت اللَّه العظمى سیستانى، بخش استفتائات.