نیت روزه
1. در نیت روزه همین قدر كافی است كه انسان قصد كند برای انجام فرمان خداوند از اذان صبح تا مغرب كاری كه روزه را باطل می‌كند انجام ندهد و جاری كردن نیت بر زبان یا گذراندن از قلب لازم نیست. (1)
2. انسان می‌تواند در هر شب از ماه رمضان برای روزه فردای آن نیت كند و بهتر است كه شب اول ماه نیت همه ماه را بنماید. (2)
3. روزه شخصی كه خوابیده است، اگر قبل از خواب نیت روزه را داشته، صحیح است؛ اگر چه تمام روز را خواب باشد. (3)
4. اگر در روزه واجب معینی مثل روزه ماه رمضان از نیت روزه گرفتن برگردد، روزه‌اش باطل است. (4)
اموری كه در نیت روزه باید مراعات شود:
1. قصد قربت و اخلاص؛ یعنی روزه را برای انجام فرمان خداوند عالم بجا آورد.
2. در روزه واجب، نیت روزه از ظهر تأخیر نیفتد.
3. تصمیم بر خودداری نمودن از چیزهایی كه روزه را باطل می‌كند.
4. در غیر روزه ماه رمضان باید نیت روزه را معین كند؛ مثلاً معین كند كه روزه قضا یا كفاره است.
5. نیت در روزه واجب معین مانند روزه ماه رمضان باید استمرار داشته باشد؛ یعنی در بین روز از نیت روزه بر نگردد. (5)
احكام روزه افراد بیمار
1. روزه دار باید مریضی نباشد كه روزه برایش ضرر دارد وگرنه روزه بر او واجب نیست. (6)
2. برخی از مردم فكر می‌كنند كه بر هر بیماری روزه واجب نیست؛ در حالی كه طبق فتوای مراجع تقلید یكی از ملاكهای نگرفتن روزه ضرر داشتن روزه است نه بیمار بودن. بنابراین در صورتی كه شخص، سالم و تندرست باشد، چنانچه روزه بگیرد و روزه برای او ضرر داشته باشد، نباید روزه بگیرد. از سوی دیگر اگر شخصی بیمار باشد، ولی روزه گرفتن برای او ضرر نداشته باشد، باید روزه بگیرد. (7)
3. كسی كه می‌داند روزه برای او ضرر ندارد، اگر چه دكتر بگوید ضرر دارد، باید روزه بگیرد. (8)
4. اگر روزه دار خوف ضرر ندارد، باید روزه بگیرد. (9)
5. اگر خوف ضرر عقلایی باشد، روزه واجب نیست و ملاك ضرر داشتن تشخیص خود مكلف است كه گاهی از اطمینان به قول متخصص به دست می‌آید و گاهی از تجربه بیمارهای مشابه و گاهی از تجربه خود شخص. (10)
سؤال: هنگامی كه روزه می‌گیرم به شدّت بدنم سست می‌شود و نمی‌توانم درس بخوانم، وظیفه‌ام چیست؟
جواب: ضعف و سستی تقریبا لازمه روزه است و نمی‌توانید بخاطر آن روزه را بخورید. می‌توانید سحر از غذای مقوی استفاده كنید. (11)
سؤال: دختری كه به حدّ بلوغ رسیده است و به واسطه ضعف بنیه نمی‌تواند در ماه رمضان روزه بگیرد و بعد از ماه رمضان هم نمی‌تواند تا سال دیگر قضا كند، حكمش چیست؟
جواب: قضای روزه‌ها بر عهده او هست. هر وقت توانست بگیرد و برای تأخیر هر روزه تا رمضان بعد باید یك مدّ طعام كه تقریبا ده سیر (750 گرم) است به فقیر بدهد، مگر آنكه در تأخیر معذور باشد. (12)
6. انسان نمی‌تواند برای ضعف روزه را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری است كه معمولاً نمی‌شود آن را تحمل كرد، خوردن روزه اشكال ندارد. (13)
سؤال: آیا خوردن قرص فشار خون در حال روزه جایز است یا خیر؟
جواب: اگر خوردن آن در ماه رمضان برای درمان فشار خون ضروری باشد اشكال ندارد، ولی با خوردن آن روزه باطل می‌شود. (14)
سؤال: داروهای مخصوصی برای معالجه بعضی از بیماریهای زنان وجود دارد (شیافهای روغنی) كه در داخل بدن گذاشته می‌شود. آیا استفاده از آن موجب بطلان روزه می‌شود؟
جواب: استفاده از آن داروها به روزه ضرر نمی‌رساند. (15)
سؤال: آیا تزریق خون به بدن روزه دار موجب ابطال روزه می‌شود؟
جواب: احتیاط در اتمام آن روزه و قضای آن است. (16)
سؤال: آیا شستشوی معده از طریق سوند معده، باعث ابطال روزه بیمار می‌شود؟
جواب: جایز نیست، مگر در حال ضرورت و در این صورت باید روزه را قضا كند. (17)
سؤال: شخصی می‌داند كه اگر سحر غذا نخورد، روزه گرفتن برای او ضرر دارد. اگر سهوا سحر بیدار نشد و سحری نخورد، آیا گرفتن روزه بر او واجب است؟
جواب: گرفتن روزه واجب است، ولی در اثناء روزه اگر خوف مرض پیش آمد و یا آنكه ادامه روزه حرجی شد، افطار بنماید. (18)
7. زنی كه وضع حمل‌اش نزدیك است و روزه برای حملش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست و باید برای هر روز یك مد طعام یعنی 10 سیر گندم به فقیر بدهد.
و نیز اگر روزه برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست و بنابر احتیاط واجب باید برای هر روز یك مدّ طعام به فقیر بدهد. (19)
8. كسی كه عقیده‌اش این است كه روزه برای او ضرر ندارد، اگر روزه بگیرد و بعد از مغرب بفهمد روزه برایش ضرر داشته، باید قضای آن را بجا آورد. (20)
9. اگر پیش از اذان صبح نیت كند و بی هوش شود و در بین روز به هوش آید، بنابر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام نماید و اگر تمام نكرد قضای آن را بجا آورد. (21)
آیة اللّه بهجت: كسی كه در سراسر روز بی هوش بوده، در صورتی كه روزه واجب معین باشد روزه بر او واجب نیست، ولی اگر قبل از ظهر به هوش آید، بنابر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام كرده و قضای آن را نیز بگیرد. (22)
آیة اللّه مكارم: احتیاط واجب آن است كه روزه آن روز را تمام كند و قضای آن را هم بجا آورد. (23)
مواردی كه روزه باطل نمی‌شود
1. سهوا چیزی بخورد یا بیاشامد.
2. تزریق آمپولی كه بجای دوا استعمال می‌شود. (24)
آیة اللّه خامنه‌ای: احتیاط واجب آن است كه روزه دار از آمپول مقوی و یا مغذی و هر آمپولی كه در رگ تزریق می‌شود و نیز انواع سرمها خودداری كند، لكن آمپولهای دارویی كه در عضله تزریق می‌شود و نیز آمپولهایی كه برای بی حس كردن به كار می‌رود مانعی ندارد. (25)
آیة اللّه مكارم: تمام انواع تزریقات برای روزه دار اشكال دارد، مگر تزریقات موضعی مانند آمپولهایی كه برای سِر كردن عضو می‌زنند. (26)
* استعمال شیافهایی كه برای معالجه است اشكال ندارد. (27)
3. فرو بردن آب دهان؛ و لو به جهت خیال كردن ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد. (28)
4. فرو بردن اخلاط سر و سینه، اگر به فضای دهان نرسیده باشد. (29)
* گفتنی است كه مرز فضای دهان و حلق، مخرج (خ) می‌باشد.
5. چشیدن و جویدن غذا در صورتی كه معمولاً به حلق نمی‌رسد، اگر چه اتفاقا به حلق برسد. (30)
6. مسواك كردن با خمیر دندان در حال روزه اشكال ندارد، ولی باید از فرو بردن آب دهان جلوگیری شود. (31)
7. استفاده از شامپو، كرم، رژلب،مگر آنكه وارد دهان شود و فرو داده شود.
8. ریختن دوا در بینی، اگر نداند كه به حلق می رسد. (32)
9. دوا ریختن به چشم و سرمه كشیدن، در صورتی كه مزه آن به حلق برسد مكروه است. (33)
آیة اللّه مكارم: اگر مزه آن به حلق نرسد یا شك داشته باشیم، اشكال ندارد. (34)
10. بوئیدن هر گیاهی كه بوی خوش داشته باشد مكروه است و عطر زدن هیچ مانعی ندارد. (35)
11. روزه داری كه دندانش خون ریزی دارد و ناخواسته خون به گلویش برسد، روزه‌اش صحیح است. (36)
12. بردن وسایل غیرخوراكی در دهان به هنگام روزه مانند وسایل دندان پزشكی مبطل روزه نیست. (37)
13. ترشّحات چرك گلو اگر قبل از رسیدن به فضای دهان فرو رود، مبطل نیست. (38)
14. استفاده از اسپری دنتولین برای باز كردن راه تنفسّی كه به صورت گاز و بخار به حلق می‌رسد اشكال ندارد. (39)
آیة اللّه خامنه‌ای: استفاده از اسپری برای تنگی نفس اشكال دارد و در صورتی كه روزه گرفتن بدون آن ممكن نباشد یا مشقت دارد، جایز است از آن استفاده شود؛ لكن احتیاط آن است كه مبطل دیگری انجام ندهد و در صورت ممكن روزه را قضا نماید. (40)
15. استفاده از پماد ویتامین دار پوست موجب بطلان روزه نیست. (41)
16. اگر خون لثه در آب دهان مستهلك شود، محكوم به طهارت است و بلعیدن آن اشكال ندارد و مبطل روزه نیست. (42)
17. سؤال: آیا وارد كردن دستگاه آندوسكوپی در معده برای عكسبرداری بدون اینكه چیزی كه مبطل روزه است همراه آن داخل معده شود روزه را باطل می‌كند؟
جواب: مبطل نیست. (43)
18. اگر روزه دار نیت كند چیزی را كه روزه را باطل می‌كند انجام دهد، در صورتی كه انجام ندهد باطل نیست. (44)
سؤال: آیا قصد افطار و روزه خوردن مبطل روزه می‌شود و قضا و كفاره دارد؟
جواب: نیت افطار و خوردن موجب بطلان روزه نمی‌شود ولی اگر نیت كند كه روزه نباشد، روزه او باطل است و فقط قضای آن روز بر او واجب می‌شود و كفاره ندارد. (45)
19. باقی ماندن طعم و بوی بعضی از غذاها یا خمیر دندان در دهان اشكالی ندارد. (46)
- پاورقــــــــــــــــــــی
1. تحریر الوسیله، ج1، ص278؛ توضیح المسائل مراجع، ج1، ص914، م 1550.
2. توضیح المسائل مراجع، ج1، ص915، م 1551.
3. توضیح المسائل مراجع، ج1، م 1559؛ عروة الوثقی، ج2، فی شرائط وجوب الصوم، فصل 10؛ تحریر الوسیله، ج1، ص535.
4. توضیح المسائل مراجع، ج1، ص924، م 1570.
5. تحریر الوسیله، ج1، ص278؛ احكام روزه، فلاح زاده، ص18.
6. توضیح المسائل مراجع، ج1، م 1728.
7. تحریر الوسیله، ج1، ص293، م 1.
8. توضیح المسائل مراجع، م 1743.
9. آیة الله خامنه‌ای، اجوبة الاستفتائات، ص157، س 748 و 754.
10. پرسشها و پاسخها،نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری، س 138، ص373.
11. همان، ص139.
12. استفتائات امام، ج1، ص333، س88.
13. توضیح المسائل مراجع، ج1، ص930، م1583.
14. اجوبة الاستفتائات، آیة اللّه خامنه‌ای، ص160، س768.
15. همان، ص160، س766.
16. استفتائات، آیة الله مكارم، ج2، ص148، س424.
17. استفتائات، آیة الله مكارم، ج2، ص148، س423.
18. استفتائات امام، ج1، ص320، س50.
19. توضیح المسائل مراجع، م 1728.
20. توضیح المسائل مراجع، م 417؛ استفتائات امام، ج1، س 417.
21. همان، ج1، ص918، م 1558.
22. همان مدرك.
23. همان مدرك.
24. توضیح المسائل مراجع، ج1، ص927، م 1576.
25. اجوبة الاستفتائات، آیة اللّه خامنه‌ای، ص160، س 767.
26. استفتائات جدید، ج2، ص148، س 427.
27. توضیح المسائل مراجع، ج1، ص956، م 1645.
28. همان، م 1579.
29. تحریر الوسیله، فیما یجب الامساك، م7؛ توضیح المسائل مراجع، ج1، م 1580؛ استفتائات جدید، آیة الله مكارم، ج1، س 288.
30. توضیح المسائل مراجع، ج1، م 1582؛ تحریر الوسیله، ج1، كتاب الصوم، م 17.
31. استفتائات امام، ج1، ص 307، س11.
32. توضیح المسائل مراجع، م1657؛ استفتائات جدید، آیة اللّه مكارم، ج2، س 427.
33. توضیح المسائل مراجع، م 1750.
34. استفتائات جدید، ج2، ص148، س427.
35. توضیح المسائل مراجع، ج1، ص961؛ تحریر الوسیله، ج1، ص288، م 1.
36. پرسش و پاسخهای برگزیده، نهاد رهبری در دانشگاهها، ج9، س136؛ اجوبة الاستفتائات، ص 158، س759.
37. استفتائات امام، ج1، ص306، س 9؛ استفتائات جدید، آیة اللّه مكارم، ج1، ص284، ص87.
38. استفتائات امام، ج1، ص307؛ استفتائات جدید، آیة اللّه مكارم، ج1، ص87، س286.
39. استفتائات امام، ج1، ص306، س 7 و 6؛ جامع المسائل، آیة اللّه فاضل، ج1، ص149، س550 و س552؛ استفتائات جدید، آیة اللّه مكارم، ج1، ص87، س 285.
40. اجوبة الاستفتائات، آیة اللّه خامنه‌ای، س762، ص159.
41. جامع المسائل، آیة اللّه فاضل، ج2، ص 164، س440.
42. همان، س 763، ص159.
43. جامع المسائل، آیة اللّه فاضل، ج1، ص150، س553.
44. توضیح المسائل مراجع، م 1570.
45. جامع المسائل، آیة اللّه فاضل، ج1، ص147، س 537.
46. استفتائات جدید، آیة اللّه مكارم، ج2، ص147، س421.