بس نكته با تو گویم شاید ندیده باشی تا دسته دسته نرگس زین باغ چیده باشی
در سه شماره پیشین، نكته‌هایی برای مبلغان بیان گردید. اكنون به شش نكته دیگر اشاره می‌كنیم.
نكته اوّل:
یكی از تعابیر و اصطلاحات فقهی این است كه فلان عمل را به «قصد رجاء» انجام دهید. منظور از آن چیست؟
حضرت آیت الله فاضل لنكرانی در این باره فرموده اند: «رجاء» به معنای «امید» و «قصد رجاء» به معنای «امید ثواب» است. و در برخی از موارد كه گفته می‌شود فلان كار را «رجاءً» انجام دهید، بدین معنا است كه بعضی از كارهای مستحب با دلیل معتبر ثابت شده اند و انجام دادن آنها به قصد «ورود شرعی» مانعی ندارد؛ یعنی می‌توان آن كار مستحب را به عنوان اینكه از سوی شارع مقدس وارد و به آن دستور داده شده است، انجام داد؛ اما گاه دلیل معتبر شرعی بر «استحباب» برخی از كارها وجود ندارد، بلكه دلیل ضعیف و روایت غیر معتبری بر مستحب بودن آنها هست. در این صورت، اگر بخواهیم آن كار را بدین قصد انجام دهیم كه شارع مقدس، دستورش را داده و مستحب شرعی و از سوی او «وارد» شده است، انجام دادن آن كار با چنین قصدی جایز و صحیح نیست، بلكه بدعت و حرام است؛ زیرا حجت شرعی بر «استحباب» آن كار وجود ندارد و نسبت دادن آن به شارع مقدس دروغ است؛ ولی در همین موارد نیز، می‌توان آن كار را با اعتماد به همان روایت ضعیف و غیرمعتبر انجام داد به این امید كه شاید همان روایت ضعیف و غیرمعتبر از سوی شارع مقدس صادر شده و انجام دادن آن كار، مطلوب او باشد. در این صورت نیز، برای انجام دادن این كار، ثواب اِنقیادی و اطاعت و بندگی، به انسان می‌دهند. (1)
نكته دوم:
یكی از سؤالات شرعی كه گاه مطرح می‌گردد این است: آیا مراعات نوبت در اموری كه طبق نوبت به كار افراد رسیدگی می‌شود، یك حق عقلایی و شرعی است و تخلف از آن حرام است؟
حضرت آیت الله مكارم شیرازی در پاسخ به این استفتا فرموده اند:
در حال حاضر كه بسیاری از كارها در اجتماع به صورت صف و قرار گرفتن در نوبت انجام می‌گیرد، این امر یك حق عقلایی شمرده می‌شود و از بین بردن آن نیز نوعی ظلم به حساب می‌آید و مشمول ادله حرمت ظلم و تجاوز به «حقوقُ الناس» می‌شود. البته در مواردی كه طبق عرفِ عُقلا استثنایی واقع می‌شود، همچون بیمار اورژانسی در مطب دكتر و مانند آن، رعایت نكردن نوبت اشكالی ندارد. (2)
نكته سوم:
یكی از قالبهای جالب و جاذب در تبلیغ، تدریس، تحقیق و تألیف، قالب «شعر» است. بدین منظور، در هر شماره از مجله، اشعاری «موضوعی» و «كاربردی» را به شما تقدیم و عرضه می‌داریم. گفتنی است كه موضوع نگاری و عنوان گذاریها از نگارنده است. امید است كه به ذوق آید و به دل نشیند.
یك. توحید (بویژه برای شروع سخن)
به نام آن كه دل كاشانه اوست چراغ هر كسی در خانه اوست
دو. امام زمان علیه السلام
یك شب جمال رویت تشبیه ماه كردم تو بِهْ ز ماه بودی من اشتباه كردم
سه. امام خمینی رحمه الله
من نمی‌دانم كه اسلام از كجاست من نمی‌دانم كه ایمان از كِی است
هر كسی دنبال چیزی می‌رود كز نخستین روز دنبال وی است
من «خمینی» را ستایم زانكه او هم «خُم» است و هم «می» است و هم «نی» است
چهار. زبان حال جانبازان عزیز (بویژه جانبازان شیمیایی)
اگر داغِ دل بود ما دیده‌ایم اگر خونِ دل بود ما خورده‌ایم
اگر دلْ، دلیل است آورده‌ایم اگر داغ، شرط است ما بُرده‌ایم
(قیصر امین پور)
پنج. نكوهش طلب
دست طلب چو پیش كسانی می‌كنی دراز پُل بسته‌ای كه بگذری از آبروی خویش (صائب تبریزی)
نكته چهارم:
سوره «كوثر» كه در شأن و مقام والای همسر ولی و ولایت، «حضرت فاطمه زهراعلیها السلام» نازل شده و در قرآن آمده است، دارای ویژگی‌های ممتاز زیر است كه چگونگی و دانستن آن خالی از لطافت و ظرافت نیست:
یك. عبارت «إِنّآأَعطَیناكَ» فقط یك بار در قرآن به كار رفته است.
دو. كلمه «الْكَوثَرَ» فقط یك بار در قرآن به كار رفته است.
سه. عبارت «فَصَلِّ لِرَبّكَ» فقط یك بار در قرآن به كار رفته است.
چهار. عبارت «وانْحَرْ» فقط یك بار در قرآن به كار رفته است.
پنج. عبارت «إِنَّ شانِئَكَ» فقط یك بار در قرآن به كار رفته است.
شش. عبارت «هُوَ الابْتَرُ» فقط یك بار در قرآن به كار رفته است. (3)
نكته پنجم:
اكنون كه سخن از شمیم بهشت، حضرت فاطمه زهراعلیها السلام، به میان آمد، شایسته است به نكته دیگری اشاره نماییم و آن نكته این است كه هنگام توسل به حضرت چنین می‌گوییم و تلفظ می‌كنیم:
«یا فاطِمَةَ الزَّهْراءِ أَدْرِكْنا!؛ ای فاطمه زهرا؛ ما را دریاب!»
شایان گفتن است كه طبق قواعد دستور زبان عربی، چون كلمه «فاطمه» در این جمله، «منادا» واقع شده و كلمه «الزَّهْرآء؛ درخشان و تابان» صفت برای «فاطمه» قرار گرفته است، هر دو كلمه در این عبارت باید به صورت مضموم، یعنی به صورت «یا فاطِمَةُ الزَّهْراءُ» خوانده و تلفظ شوند و در اینجا مفهوم و معنای اضافه «فاطمه = مُضاف و الزهراء = مضاف الیه» وجود ندارد تا به صورت «یا فاطِمَةَ الزَّهْراءِ» تلفظ گردد.
از سوی دیگر، چون منادا و مخاطب در این جمله، زن و مؤنث است، باید طبق قواعد دستور زبان عربی به جای «أَدْرِكْنا» بگوییم: «أَدْرِكینا» پس این جمله ندایی را باید به صورت «یا فاطِمَةُ الزَّهْراءُ أَدْرِكینا» بگوییم و تلفظ كنیم؛ همان گونه كه در حالت استغاثه به حضرت نیز باید به جای «یا فاطِمَةَ الزَّهْراءْ أغِثْنا»، بگوییم: «یا فاطِمَةُ الزَّهْراءُ (در حالت وقف = الزَّهْراءْ) أَغیثینا» و در صورتی كه از كلمه «فاطمه» استفاده نكنیم، باید چنین بگوییم: «یا زهْراءُ (در حالت وقف = یا زَهْراءْ) أَدْرِكینا» و یا «یا زهْراءُ (در حالت وقف = یا زَهْراءْ) أغیثینا» و در موارد همسان آن، مانند توسل و استغاثه به حضرت زینب علیها السلام، باید چنین بگوییم: «یا زَینَبُ (در حالت وقف = یا زَینَبْ) أَدْرِكینا» و یا «یا زَینَبُ (در حالت وقف = یا زَینَبْ) أَغیثینا»
نكته ششم:
برخی بر این عقیده اند كه ذكر «لا إله إلاّ اللَّه» برترین ذكرهاست؛ اما برخی دیگر، از جمله اهل ولا، بر این عقیده اند كه ذكر صلوات (اللهمّ صلّ علی محمّد و آل محمّد) برترین ذكرهاست، چرا كه هر ذاكری با گفتن این ذكر، به سه اصل از اصول دین - بویژه اصل امامت و ولایت - شهادت می‌دهد و اقرار می‌كند و راه خویش را از دیگران متمایز و ممتاز می‌سازد:
یك. اللّهمّ (اقرار به توحید و وحدانیت) ؛
دو. صلّ علی محمّد (اقرار به نبوت و رسالت) ؛
سه. وءال محمّد (اقرار به امامت و ولایت) .
امید است كه خدای كریم، ما را جزء ذاكران و صلوات گویان و صلوات مداران قرار دهد و بپذیرد.
پی‌نوشـــــــــــــــــــــــت‌ها
1) جامع المسائل، 2 جلد، چاپ پنجم، قم، [بی نا] ، مطبوعاتی امیر، 1377، ج 2، ص 172، س 374.
2) مجموعه استفتائات جدید، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، 2 جلد، چاپ دوم، قم، مدرسة الامام علی بن ابی طالب، 1376، ج 1، ص 489، س 1592.
3) نگارنده در ذكر این نكته، وامدار شفاهی استاد محسن قرائتی - حفظه اللَّه - است.