ما که به لطف خدا عزاداری را از نیاکان خود در سایه مکتب اسلام و سیره پیامبر اکرم‌صلی‌الله‌علیه‌وآله و اهل بیتش فراگرفته‌ایم، لازم است این سنت حسنه را به نسل بعد از خود با منطق و آثار و برکات آن منتقل کنیم. به همین منظور نکاتی را که به صورت جسته و گریخته به ذهن آمده است، به خوانندگان گرامی تقدیم می‌کنم.
عزاداری واقعی
1. عزاداری یعنی مخالفت و حذف همه سیاستهای انحرافی. (وقتی در زیارت عاشورا می‌خوانیم «لعن الله بنی امیه قاطبه» یعنی همه نوع سیاستهای انحرافی را رد می‌کنیم.)
2. عزاداری یعنی زنده نگاهداشتن خاطرات فداکاران. (بر تمام افرادی که توان دارند، حج واجب شده و بخشی از اعمال حج زنده نگاهداشتن خاطرات ابراهیم و اسماعیل و هاجر‌علیهم‌السلام است. زائران خانه خدا در صفا و مروه شبیه‌سازی می‌کنند و همچون هاجر با هیجان می‌دوند، تا آن خاطره زنده بماند. و ما همانگونه که از پدر و پسر و همسر در مکه تجلیل می‌کنیم، باید از امام حسین‌علیه‌السلام و فرزندان و اصحاب و زینب کبری و خاندان او نیز تجلیل کنیم.)
3. عزاداری یعنی اجتماع، تعهد، غیرت، حرکت هدفمند.
4. عزاداری یعنی وحدت ملی (ترک و فارس، عرب و عجم، زن و مرد با هر نوع لهجه و آداب و رسوم).
5. عزاداری یعنی یک بسیج دهها میلیونی همراه با سوز بدون اجبار و بدون چشم‌داشت، عاشقانه و هر سال.
6. عزاداری یعنی دیدن و یادگرفتن صبر و مقاومت.
7. عزاداری یعنی بلند نگاهداشتن پرچم مقاومت، مبارزه، مکتب، انقلاب، ایثار، اخلاص، شجاعت.
8. عزاداری یعنی یک کلاس عمومی تعلیم و تهذیب.
9. عزاداری یعنی نگه داشتن قانون پیروزی خون بر شمشیر. (همان چیزی که امروز در بیداری اسلامی کشورها مشاهده می‌شود.)
10. عزاداری یعنی قساوت‌زدایی و تحریک عواطف و مظلوم‌یابی و ظالم‌کوبی.
11. عزاداری یعنی تعظیم شعائر.
12. عزاداری یعنی نفوذ در دل مردم دنیا، تا آنجا که گاندی می‌گوید رهبر من امام حسین‌علیه‌السلام است، تا آنجا که در دانمارک که کاریکاتور پیغمبر را کشیدند، بزرگترین اجتماع روز عاشورا برای شیعیان در خیابانها جلوه می‌کند.
13. عزاداری یعنی دعوت به حق و منطق، ولی در قالب احساسات و هنر.
14. عزاداری یعنی تعطیل کردن بازارها و خیابانها و به فکر مظلوم افتادن و ظالم را محاکمه کردن.
15. عزاداری یعنی از جرقه‌ها جریان ساختن. اگر امام حسین‌علیه‌السلام همه چیز خود را برای دین داد، پس ما نیز باید دین‌محور باشیم.
16. عزاداری یعنی خود را در آیینه کمال دیدن. امام از جان، مال، فرزند، وطن، همسر، مسکن، لباس، غذا، طفل، جوان، اصحاب و... گذشت، فقط از دین نگذشت. ما چه کرده‌ایم؟
17. عزاداری یعنی محو طبقات. تاجر و فقیر، شهر و روستا، زن و مرد، کوچک و بزرگ، همه یکسوشدن.
18. عزاداری یعنی بیدارکردن خفتگان، تعلیم جاهلان، به غیرت آوردن بی‌تفاوتان. گرچه به قیمت زیر سم اسب رفتن باشد. (امام زیر سم اسب رفت، ولی زیر بار زور نرفت.)
اهمیت عزاداری
1. بعد از آن که هفتاد و دو نفر از یاران پیامبر در احد کشته شدند و در خانه‌ها عزاداری بپا شد، پیامبر اکرم‌صلی‌الله‌علیه‌وآله پرسید چرا برای حضرت حمزه که سید شهدا بود، عزاداری بپا نمی‌شود و گریه کننده‌ای ندارد؟ معلوم می‌شود عزاداری برای شهید مورد توجه پیامبر اسلام و دارای اهمیت است. و همچنین همین که جعفر طیار در جنگ شهید شد، پیامبر دستور داد برای آل جعفر غذا تهیه کنید. از این نیز معلوم می‌شود تغذیه عزاداران و داغداران یک سفارش نبوی است.
2. به گفته روایات، در طول تاریخ، انبیاء و پیامبر اسلام و اهل‌بیت‌علیهم‌السلام همه آنان برای امام حسین‌علیه‌السلام اقامه عزاداری می‌کردند.
3. عزاداری هماهنگی با آفرینش است. در روایات می‌خوانیم زمین و آسمان برای امام حسین‌علیه‌السلام گریه کردند.
4. عزاداری هماهنگی با انبیاء و اهل‌بیت‌علیهم‌السلام می‌باشد. و عزاداری همنوایی با حضرت مهدی‌علیه‌السلام است. امام صادق‌علیه‌السلام به شاعری فرمود: شنیده‌ام مرثیه می‌خوانی؟ گفت بله. فرمود بخوان. امام آن‌گونه با صدای بلند گریه کرد، که از کوچه صدای حضرت شنیده می‌شد.
5. عزاداری هماهنگی با فرشتگان و بهشتیان است. امام زمان‌علیه‌السلام می‌فرماید:ای حسین، عزاداری تو در اعلی علیین اقامه شده و حتی حورالعین در عزاداری تو به صورت خود سیلی می‌زنند. «و لطمت علیک الحورالعین».
6. عزاداری نوعی بیعت با امام از راه دور و از طریق احساسات است.
7. شاید اگر بگوییم تجلیل ما در کربلا باید بیش از مکه باشد، سخنی گزاف نگفته‌ایم. زیرا در مکه ابراهیم و اسماعیل‌علیهماالسلام آماده گذشت از جان شدند، ولی قتلی صورت نگرفت. اما در کربلا علاوه بر قتل، قطعه قطعه شدند. در مکه چند ساعتی برای اسماعیل آب نبود، ولی بعد آب زمزم از زمین جوشید؛ ولی در کربلا آب نجوشید.
8. عزاداری و بیان فضائل اهل‌بیت‌علیهم‌السلام نمونه‌ای از یاد نیکی است که خدا به پیغمبرش می‌فرماید و «وَ رَفَعْنا لَكَ ذِكْرَكَ». (1)
9. توجه دلها به اهل‌بیت‌علیهم‌السلام نمونه‌ای از اجابت دعای ابراهیم‌علیه‌السلام است که از خدا خواست، دلهای مردم را به سوی خاندانش سوق دهد. «فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوی إِلَیهِمْ». (2) عشق به اهل‌بیت‌علیهم‌السلام مصداق روشن وعده‌ای است که خداوند به مؤمنین داده است که «سَیجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا». (3)
نحوه عزاداری
1. اقامه عزاداری، خواندن تاریخ کربلا در منزل نیست؛ بلکه مثل اقامه نماز نیاز به یک توجه و عنایت و حرکت و حماسه دارد.
2. عزاداری نیابت بردار نیست. یعنی کسی نمی‌تواند به جای دیگری در مجلسی شرکت کند و عشق و گریه خود را ابراز نماید. بلکه خودش باید دل بدهد، دل بسوازند، اشک بریزد، خرجی بدهد، حرکت کند.
فواید عزاداری
الف. حمایت از مظلوم
در سوره کوّرت خداوند با یک آهنگ استثنایی می‌فرماید: «آن‌گاه که آفتاب تابان تاریک شود و ستارگان تیره شوند و کوهها به حرکت درآیند و... سؤال شود که دختران زنده به گور به کدامین گناه کشته شدند؟» ناگفته پیداست که مشرکین دختران خود را زنده به گور می‌کردند؛ ولی چون این دختران مظلوم بودند، خداوند به حمایت آنان برخاسته است. این نمونه‌ای از حمایت از مظلوم است؛ هرچند مسلمان نباشد. حال اگر مظلوم مؤمن باشد، اهمیت بیشتری می‌یابد و اگر او امام مؤمنین باشد، قابل مقایسه نیست.
در سوره بروج می‌خوانیم مرده باد اصحاب اخدود که با ریختن مؤمنین به درهای و سوزاندن آنان تماشاگر این جنایت خود بودند. و تنها گناه آن مؤمنان ایمان به خدای عزیزِ حمید بود. بنابراین گفتن مرگ بر ظالم یک سنت قرآنی و نوعی دفاع و حمایت از مظلوم است.
ب. قدرت تشیع
امروز دشمنان ما اقرار می‌کنند که ما حریف شیعیان نمی‌شویم؛ زیرا آنان دو بال قوی دارند. بال سرخ که عاشوراست و بال سبز که انتظار حضرت مهدی‌علیه‌السلام است. آنان از محاصره نظامی، اقتصادی، تبلیغاتی، شهادت، اسارت نمی‌ترسند؛ چون رهبرشان امام حسین‌علیه‌السلام آن گونه در محاصره اقتصادی قرار گرفت که آب خوردن برای اطفال خود نداشت و آن گونه در محاصره نظامی قرار گرفت که هفتاد و دو نفر میان سی هزار دشمن قرار گرفتند. و آن گونه در میان هیاهوی مخالفان قرار گرفت که هنگام سخن گفتن امام، با هیاهو جلو شنیدن سخن امام توسط مردم را گرفتند. امام شهادت و اسارت را پذیرفت و زیر بار زور نرفت. الگوی شیعیان چنین فردی است. این از یک سو.
از سوی دیگر اینها به کمتر از رهبر معصوم و عدالت عمومی روی کره زمین با هیچ فردی قانع نمی‌شوند. و هیچ حکومتی با هیچ شیوه‌ای اینان را راضی نمی‌کند و اینان همچنان در انتظار آن رهبر غائب هستند و ارادتی که به علما و مراجع دارند، به خاطر آن است که این افراد را نایب آن سرور می‌دانند.
ج. الگوگیری
عزاداری نشان دادن الگو به همه اقشار است. به نوجوان می‌گوید از حضرت قاسم (پسر سیزده ساله امام حسن مجتبی‌علیه‌السلام که در کربلا بود) یاد بگیرید که اگر بناست رهبر مردم، جنایتکاری مثل یزید باشد، مرگ از عسل شیرین‌تر است. به جوان می‌گوید از علی اکبر یاد بگیرید که به پدر خود گفت اگر راه ما حق است، هیچ باکی نیست.
ما نقش الگویی عزاداری را در جبهه‌های حق علیه باطل از پیشانی‌بندها، تابلوها و نوشته‌های روی سینه‌ها، پشت کمرها، نوحه‌ها، نام جاده‌ها، که همه و همه مملو از نام کربلا، عشق به شهادت، و اعلام پیروی از امام حسین‌علیه‌السلام بود دیده ایم.
د. بستر سازی
1. عزاداری بستری برای میلیونها سفر به شهر و روستا و در سایه آن صله رحم و بازدید از وطن و انواع کمکهاست.
2. عزاداری بستری برای دهها هزار هجرت روحانیون به اقصی نقاط دنیا و رساندن پیام اسلام است.
3. در سایه عزاداری است که در خیابانهای نیویورک نماز جماعت برپا می‌شود.
4. عزاداری بستری برای رشد حماسه‌ها، اشعار و هنرها و ایثار به دیگران و بستری برای بذل جان و مال می‌باشد.
هـ. فهم و درک بیشتر
در مراسم عزاداری و نقل فضائل، مطالبی را به خوبی درک می‌کنیم.
1. به خوبی می‌فهمیم که چگونه فرجام نیک برای متقین است. «وَ الْعاقِبَةُ لِلتَّقْوى». (4)
2. به خوبی می‌فهمیم که چگونه نقشه‌های شیطانی ضعیف است و چگونه نقشه بنی‌امیه نقش بر آب شد. «إِنَّ كَیدَ الشَّیطانِ كانَ ضَعیفاً». (5)
3. به خوبی می‌فهمیم که چگونه خداوند حق را بر سر باطل کوبید و آن را دمغ کرد. «بَلْ نَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلَى الْباطِلِ فَیدْمَغُهُ». (6)
4. به خوبی می‌فهمیم که چگونه خواستند نور خدا را خاموش کنند، ولی خدا هر روز آن را برافروخته‌تر می‌کند. «یریدُونَ أَنْ یطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ». (7)
5. در عزاداری می‌آموزیم که بالاترین هدف، رضای ولی خدا و امام معصوم است. کسی که سیزده تیر به خاطر نماز عاشورا و حفاظت از امام بر بدنش خورد، لحظه آخر به امام گفت آیا از من راضی هستی؟ «اَرضیت عنّی؟»
6. در عزاداری می‌آموزیم اقامه نماز حتی به قیمت هر کلمه یک تیر لازم است. (سی تیر برای دو رکعت نماز).
7. در عزاداری می‌آموزیم آنچه مهم است، اراده است. سن مهم نیست؛ نوجوان باشد یا سالمند. (قاسم یا حبیب).
8. در عزاداری می‌آموزیم بالاترین سختیها افرادی را حتی از مستحبات دور نمی‌کند. (زینب کبری‌علیهاالسلام در شب یازدهم حتی نماز شب را خواند.)
9. در عزاداری می‌آموزیم که چگونه مسلمان به خاطر پیروی از طاغوت و علاقه به دنیا از کفار بدتر می‌شود. (مسیحیان نجران همین که دیدند پیامبر اسلام با دختر و فرزندش برای مباهله آمده، حیا کردند؛ ولی طرفداران بنی‌امیه با اینکه دیدند امام حسین‌علیه‌السلام با زن و بچه به کربلا آمده، حیا نکردند.)
10. در عزاداری می‌آموزیم که چگونه انسان از گرگ درنده‌تر می‌شود و غرور و تکبر و ریاست، نا اهلان را تا آنجا پیش می‌برد که چوب بر لب و دندانی می‌زند که از آن دعای عرفه صادر شده و پیغمبر‌صلی‌الله‌علیه‌وآله آن را می‌بوسیدند.
11. در عزاداری می‌آموزیم که انسان وجود خطرناکی است که اگر خدا او را حفظ نکند، به جای معرفت و مودت و اطاعت اهل بیت‌علیهم‌السلام که مزد رسالت است، اهل بیت را به نحو بی‌نظیری شهید و حتی از کشتن کودک و آتش زدن خیمه و... نمی‌گذرد.
12. در عزاداری با مدیریت بحران آشنا می‌شویم، که امروز در دانشکده‌های مدیریت یک فصل مهمی را به خود اختصاص داده است. (مدیریت زینب کبری‌علیهاالسلام از ظهر عاشورا به بعد در بحرانی‌ترین شرایط).
13. از کربلا می‌آموزیم که حق‌الناس بر هر چیزی مقدم است. (امام حسین‌علیه‌السلام زمین کربلا را خرید تا خونش در زمین مردم ریخته نشود و زائرانش در ملک مردم پا ننهند.) ما نیز باید در عزاداری مراعات مسافران، عابرین، همسایگان، اطفال، بیماران را بکنیم.
14. از کربلا می‌آموزیم توجه به برده و آزاد یکسان است. (امام حسین‌علیه‌السلام هم سر علی اکبر‌علیه‌السلام را در بغل گرفت، هم سر غلام را).
15. از کربلا می‌آموزیم که سر از بدن جدا می‌شود؛ ولی از قرآن جدا نمی‌شود. (سر امام بالای نی قرآن خواند).
16. از کربلا می‌آموزیم که چگونه افرادی به خاطر جایزه و حکومت ری گول خوردند و ما باید به خدا پناه ببریم.
17. در عزاداری می‌آموزیم که باید کارهای خیر عمومی باشد. امام صادق‌علیه‌السلام فرمودند زنها هم در عزاداری شرکت کنند.
18. در عزاداری می‌آموزیم که احکام الهی باید همه جا پیاده شود. امام صادق‌علیه‌السلام در عزاداری فرمود زنان پشت پرده بنشینند.
19. در عزاداری می‌آموزیم که یک تیم هفتاد و دو نفری در نیم روز می‌توانند برای ابد الگو باشند. امام خمینی‌رحمه‌الله فرمودند ما هرچه داریم از محرم و صفر است.
20. در عزاداری می‌آموزیم که می‌توان یک بسیج سریع و خالص برای اهداف بلند به راه انداخت.
21. در عزاداری می‌آموزیم که باید از بازماندگان تفقد و همدردی کنیم، این مسئله به قدری مهم است که حتی ریاکاری در آن جایز است، و مستحب است خودتان را به صاحب عزا نشان دهید. در ماجرای کربلا صاحب عزای اصلی امام زمان‌علیه‌السلام است و عزاداری ما می‌تواند تسلیتی برای آن عزیز باشد.
22. در عزاداری می‌آموزیم که به ولایت الهی وفادار باشیم؛ گرچه دو دستمان قطع شود.
23. در عزاداری می‌آموزیم که له شویم؛ ولی شکسته نشویم. (زینب کبری‌علیهاالسلام به یزید گفت من تو را بسیار کوچک می‌بینم. «انی لاستصغرک».
24. در عزاداری است که می‌شنویم درهای غیب به روی افراد باز می‌شود. (علی اکبر‌علیه‌السلام به پدرش گفت: «هذا رسول الله»؛ یعنی من پیغمبر‌صلی‌الله‌علیه‌وآله را می‌بینم. و امام حسین‌علیه‌السلام به یارانش فرمود: «هَذِهِ جَنَّۀٌ»؛ بهشت شما را من می‌بینم).
25. در عزاداری می‌آموزیم که در سخت‌ترین شرایط از خدا راضی باشیم. امام حسین‌علیه‌السلام فرمودند: «رضاً برضاک» و در سخت‌ترین شرایط به سراغ غیرخدا نرویم که فرمود «لاَ مَعبُودَ سِوَاکَ».
کربلا و خاک آن
1. لب زدن به هر خاک حرام است، جز خاک کربلا.
2. در حرم کربلا می‌توان مثل خانه خود نماز را چهار رکعتی خواند؛ یعنی در آنجا احساس غربت نکن.
3. به گفته روایات خاک کربلا رمز قبولی نماز است.
4. خاک کربلا انیس مرده در قبر است.
5. خاک کربلا رمز امان و بیمه کالاهای تجاری است.
6. تسبیح خاک کربلا نشان وفاداری به شهدای کربلاست. همانگونه که طرفداران رنگ قرمز و آبی با همان پرچم و اتوبوس تظاهرات می‌کنند، شیعیان نیز با داشتن خاک کربلا وفاداری خود را اعلام می‌کنند که ما طرفدار تیمی هستیم که زیر بار زور نرفت و تسلیم طاغوت نشد.
آثار امام حسین‌علیه‌السلام
1. با اینکه قبر مرده عادی را بعد از متلاشی شدن بدن و یا سی سال می‌توان نبش کرد، ولی قبر شهید را حتی اگر یک سرباز ساده باشد، برای هیچ وقت نمی‌توان نبش کرد.
2. وظیفه ما زنده نگهداشتن آثار و یادگارهای شهداست؛ همانگونه که امام صادق‌علیه‌السلام پیراهن امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام را که در آن شهید شده بود، نگاه داشته و گاهی به مهمانهای خود نشان می‌داد. و امام سجاد‌علیه‌السلام فرمود پیراهن پدرم را که در آن شهید شده و مادرم آن را بافته، به ما برگردان.
آب فرات
1. دعایی که برای آب فرات آمده، همان دعایی است که برای آب زمزم آمده است؛ «اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نَافِعاً وَ رِزْقاً وَاسِعاً وَ شِفَاءً مِنْ كُلِّ دَاءٍ وَ سُقْمٍ». (8)
2. با اینکه آب فرات قبل از شهادت بوده و الآن این آب، آب زمان امام حسین‌علیه‌السلام نیست؛ اما به خاطر کوچکترین مناسبت باید در بستر زنده نگهداشتن کربلا مورد توجه قرار گیرد.
پی‌نوشـــــــــــــت‌ها:
(1). انشراح/4.
(2). ابراهیم/37.
(3). مریم/96.
(4). طه/132.
(5). نساء/97.
(6). انبیاء/18.
(7). توبه/32.
(8). کافی، شیخ کلینی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چ چهارم، 1365 ش، ج4، ص430.