اشاره
سپاس فراوان آفریدگاری را سزاست كه برای تكامل بشر رسولانی را مبعوث نمود.
درود بر والاترین رسول و مبلغ الهی؛ یعنی، پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه وآله وسلم كه بشر را به صراط مستقیم رهنمون فرمود.
سلام بر امامان و پیشوایان راه حق كه همواره جامعه بشری مرهون انوار هدایت آنها بوده است و باطلب رضوان الهی برای رهبر كبیر انقلاب اسلامی امام خمینی قدس سره و دعا برای مقام معظم رهبری.
نظر به این كه امر تبلیغ از اهمیت خاصی در جوامع بشری برخوردار است و دنیای امروز خصوصا مكاتب الحادی استفاده شایانی از روشها و ابزارهای بسیار پیشرفته تبلیغی برای پیشبرد مقاصد شوم خویش می‌كنند، لذا ضرورت بكارگیری شیوه‌های تبلیغی صحیح به خوبی آشكار می‌شود.
تبلیغ در لسان موحدین، فلسفه نبوت به شمار آمده است و مبلغ دینی در حقیقت رسولی است كه رهنمودهای پیامبران الهی را به جامعۀ خویش منتقل می‌كند. از این رو با عنایت به اهمیت و حساسیت، در ایفای این رسالت خطیر با استفاده از تجربه‌های مثبت و منفی قریب به هزار مبلغ و مراجعه به كتابهای مختلف در زمینه‌های تبلیغی مقاله‌ای درباره شیوه‌های تبلیغی در نیروهای مسلح تنظیم شد تا در اختیار مبلغین عزیز قرار گیرد.
امید است مرضی حضرت حق تعالی و عنایات خاصه حضرت بقیة الله الاعظم امام زمان (ارواحنا فداه) قرار گیرد.
الگوهای رفتاری
«كونوا دعاة الناس بغیر السنتكم لیروا منكم الورع والاجتهاد والصلوة و الخیر فان ذلك داعیة»
دعوت كنندگان مردم باشید با غیر زبانهایتان، تا مردم تقوی و كوشش و نماز و نیكی از شما ببینند. پس همانا تبلیغ واقعی این است.
عمل روحانی بهترین تبلیغ است
به قول یكی از علما، ما حرف زده ایم، مردم در انتظار عمل ما هستند.
در مركز آموزش 4 بیرجند روزی مسؤول محترم عقیدتی سیاسی وقت، بسیار آرام در حال ترك پادگان بودند. فرمانده وقت مركز در حالی كه با تعدادی از افسران ارشد جلوی درب پادگان ایستاده بودند، از آنان سؤال كرد، آیا می‌دانید چرا حاج آقا این قدر آرام راه می‌روند؟ هیچ كس نتوانست جواب دهد، فرمانده جواب داد، دو دقیقه به ساعت یك مانده، حاج آقا طوری از درب بیرون می‌روند كه راس ساعت یك پادگان را ترك كنند. به نظر شما خوانندۀ عزیز كدام سخنرانی دربارۀ نظم این قدر كارآیی دارد.
ایشان بدون هیچ گونه استفاده از امكانات پادگان پیاده رفت و آمد می‌كردند تا جایی كه یكی از برادران اهل سنت با كمال اخلاص می‌گفت: من نمازی كه پشت سر حاج آقا می‌خوانم، پشت سر هیچ كس نخوانده‌ام.
یكی از مبلغین در خاطرات خود می‌گوید: سال 63 سه ماه به مهمانسرای لشكر 28 سنندج جهت تبلیغ عزیمت نمودیم. من با یك چمدان و وسایل بسیار ابتدایی با خانواده‌ام مستقر شدم و دوستان هم گاهی به دیدن ما می‌آمدند، پس از گذشت ده سال برای تبلیغ در ماه رمضان به سنندج رفتم، یكی از مسؤولان كه شاهد زندگی ساده و همراه با قناعت گذشته ما بود پس از آن كه مرا شناخت، مرا به دانشجویان و اساتید معرفی نمود و به من گفت: من زندگی شما را به عنوان درسی بزرگ هیچ گاه فراموش نمی‌كنم.
روحانی نمونه
روزی مرحوم شیخ انصاری قصد عزیمت به شهر بغداد را داشت، مردم بغداد خوشحال به طرف دروازه ورودی شهر جهت استقبال هجوم می‌آوردند، سفیر ایران هم پس از شنیدن ورود شیخ عازم استقبال شد، در حین رفتن با سفیر یكی از كشورهای خارجی برخورد نمود كه به دیدن او می‌آمد، سفیر خارجی گفت:
عازم كجا هستید؟
سفیر ایران جواب داد:
عالمی از علمای شیعه وارد بغداد می‌شود، به استقبالش می‌رویم، سفیر خارجی گفت:
من هم می‌آیم، به اتفاق حركت كردند، چون مردم پیاده بودند و آنها سوار اسب، به سرعت از مردم گذشتند، در مسیر راه به شیخی رسیدند كه بر الاغی سوار است و با صاحب الاغ مشغول گفتگو می‌باشد، از او رد شدند به خیال این كه این مرد ممكن نیست شیخ باشد، ناگهان دیدند كه مردم همان شیخ را در میان گرفته سلام و صلوات می‌فرستند، مرد خارجی با تعجب پرسید؟
خدایا مگر این كیست؟
سفیر ایران جواب داد:
به این‌ها حجت الاسلام می‌گویند، یعنی هادی و راهنمای دین، مرد خارجی گفت:
به خدا قسم من شنیده بودم حضرت عیسی علیه السلام بر الاغ برهنه سوار می‌شد و غذای چرب و نرم نمی‌خورد ولی باور نمی‌كردم، با دیدن این مرد روحانی من انبیای الهی را باور كردم.
خودتان قضاوت فرمایید، اگر شیخ انصاری با كاروانی می‌آمد، آیا این اثر را داشت؟ امروز هم هر چه عزیزان روحانی ساده باشند، در دل مردم بیشتر جای می‌گیرند.
اعتدال در برخورد
«خیر الامور اوسطها»؛ شایسته است از برخوردهای متواضعانه و محترمانه، شاداب، نرم ولین كه خود دعوت عملی به سوی خوبیها و جذابیت دین و روحانیت است، غفلت نشود. از طرفی این تواضع و نرم خویی هیبت طلبگی را از بین نبرد. از بیان شوخیهای ركیك و جكهای زننده پرهیز شود.
امر و نهی
در محلهای تبلیغ از دستور دادن و امر كردن تا حد امكان پرهیز كنیم.
داستان
در حالات مرحوم میرزا محمدتقی شیرازی می‌نویسند: ایشان در منزل هم از دستور دادن خودداری می‌فرمودند و گاهی از اندرون غفلت می‌كردند كه شام میرزا را بیاورند، ایشان بدون شام صبح كرده، ولی تقاضایی نمی‌كردند.
حكم كردن حرام نیست، اگر كسی می‌خواهد جلوی سركشی نفسش را بگیرد، خوب است تمرین كند و دستور ندهد.
احترام علما
از آنجا كه هتك حرمت روحانیت جایز نیست، زیبنده است كه در این خصوص دقت كافی مبذول شود.
حجت الاسلام توسلی نقل می‌كند:
در قسمت بیرونی منزل امام در نجف گاهی از بعضی روحانیون انتقاد می‌شد، یك روز حاج آقا مصطفی به طلاب گفتند:
آقا امام رحمه الله فرموده اند:
«من راضی نیستم كسی در خانۀ من غیبت یا اهانت به افراد نماید..»
مسائل حوزه
بازگو نمودن بعضی از مسائل حوزه برای افراد غیرحوزوی در برخی از موارد تبعات منفی به دنبال دارد.
جناح گرایی
با توجه به این كه پرسنل نظامی از وارد شدن به جریانات سیاسی ممنوع می‌باشند لذا:
الف: وارد جناح بندی‌های سیاسی نشوید و پرسنل را هم از جناح بندی و تفرقه برحذر دارید، شاید بعضا بخواهند بفهمند شما از چه جناحی طرفداری می‌كنید، با زیركی خاصی زیر بار این گونه سؤالات نروید چون عزیزانی وارد این مسائل شده، و پیش از شدت گرفتن بحث مجبور به ترك محل تبلیغ گشته اند.
ب: در صورتی كه بین افراد اختلافی باشد به نحوی عمل شود كه خیال نكنند، شما از گروه خاصی حمایت می‌كنید. روحانی بایستی مانند پدری دلسوز همه را تحت مهر و محبت خود داشته باشد.
پرهیز از تفرقه
در اكثر مناطق و پادگان‌ها پیروان ادیان و مذاهب مختلف علی الخصوص اهل سنت حضور دارند، لذا شایسته است مبلغان محترم از ذكر مسائل اختلاف انگیز خودداری كنند.
ماموریت شما فقط تبلیغ است
برادران روحانی صرفا برای آموزش و تبلیغ اعزام می‌شوند و اشتغالات دیگر از قبیل نقاشی كشیدن، درختكاری و... خارج از موضوع ماموریت تلقی می‌گردد.
حسن برخورد و احترام به نظامیان و پرهیز از قیاس
خوشبختانه پرسنلی كه بعد از انقلاب استخدام شده اند، در حال حاضر بدنه ارتش را تشكیل می‌دهند. باید از مقایسه نمودن ارتش در قبل و بعد از انقلاب پرهیز كرد.
رعایت حسن برخورد را سرلوحه كار خویش قرار داده، به گونه‌ای رفتار كنیم كه خدای ناكرده كسی فكر نكند كه روحانی او را حقیر انگاشته و یا احتمالا طاغوتی می‌داند.
محل استراحت و تغذیه
تا حد امكان از محل خواب و تغذیه گله نكنید و در صورت نبود امكانات مورد ضروری را فقط به مسؤولین عقیدتی سیاسی گزارش نمایید.
به قول مرحوم آیة الله بهاءالدینی رحمه الله: «طلبه باید اعمی باشد، با هر غذایی بسازد، در همه جا بخوابد، با همه بتواند ارتباط برقرار كند، كارهایش منوط به شرایط خاص نباشد..»
عدم دخالت در كار فرماندهان
دخالت در كارهای اجرایی مسؤولین و فرماندهان مصلحت نیست. شایسته است مبلغان گرامی موارد خلاف را تنها با مسؤولین عقیدتی سیاسی در میان بگذارند.
در صورت مشاهده خلاف فاحشی مانند فحاشی و... سعی كنند در سخنرانی‌های خویش بدون مورد خطاب قرار دادن شخصی خاص پیرامون آن بحث كنند و مضراتش را بیان نمایند.
اسرار و مسائل محرمانه
توصیه می‌شود مبلغان گرامی در حفظ اسرار ارتش كوشا بوده، در پی كسب مسائل محرمانه نباشند. چون ممكن است، مورد سوءظن قرار گیرند، مسائل داخلی نیروها حتی كوچكترین موارد را برای هیچ كس اگر چه به آنها اعتماد دارید، نقل نكنید.
استفاده از رادیو و تلویزیون
نگاه كردن به تلویزیون بیش از حد در انظار عمومی خلاف عرف محسوب می‌شود.
همچنین گوش دادن به برخی نوارهای مجاز سرود از طرف یك مبلغ اثرات سویی بر روی كسانی كه باید در بین آنها تبلیغ كند، دارد. شایسته است مبلغ چون استادی تیزبین به این قضایا بنگرد و حاصل زحمات خود را از بین نبرد.
عادت‌ها
اگر به مسائلی نظیر جدول حل كردن، بازیهای كامپیوتری، نقاشی كشیدن و... در محیط خانواده و یا جاهای دیگر عادت دارید، در انظار عمومی و محلهای تبلیغی و كاری به شدت از آن بپرهیزید.
مكالمات تلفنی
الف: در مكالمات تلفنی دقت كنیم كه هیچ گونه اطلاعاتی مربوط به محل تبلیغ حتی ناچیزترین موارد، مثلا، «ما روی پتو می‌خوابیم.» مطرح نشود، چون دشمن از كمترین اطلاعات استفاده می‌كند.
ب: در تعداد و مدت مكالمه بسیار دقیق باشید چون چشمهای تیزبینی مراقب رفتار شما هستند و بعضا شما را الگو قرار می‌دهند.
هدیه
چه نیكوست در محل تبلیغ اگر برایمان از طرف مسؤولین هدیه‌ای در نظر گرفته شده قبول كنیم و اگر داده نشد، به هیچ وجه حتی به طور كنایه درخواست هدیه نكنیم، چون تبلیغ امر مقدسی است، نه برای هدیه است و نه حق الزحمه و نه تجلیل.
ورزش
ورزش برای سلامتی بسیار مناسب است اما شایسته است از ورزشهایی كه روحانیت را زیر سؤال می‌برد، حتی الامكان در مكانهای عمومی خودداری نماییم. مخصوصا ورزشهایی مثل شنا و كشتی.
وسائل نقلیه
در محل تبلیغ برای رفتن به محلهای متفرقه تقاضای وسیله نقلیه نكنیم مسؤولین در این زمینه وظیفه‌ای ندارند، از راننده درخواست نكنیم كه اجازۀ رانندگی با خودرو را به ما بدهد، چون مجاز نیست.
از علم و هنر دیگران بهره ببریم
اگر مخاطب شما دارای علمی است كه از آن بی اطلاع هستید، سعی كنید كه برای شما دربارۀ آن توضیحاتی بدهد. وقتی گفتگو طرفینی شود، با صمیمیت به وجود آمده، باب گفتگو برای صحبت‌های دیگر باز می‌شود.
عدۀ خاصی شما را به خود جلب نكنند
گاهی عده‌ای از روی علاقه، روحانی را احاطه كرده، در نتیجه از بقیه غافل می‌ماند یا بعضا به روحانی القا می‌كنند كه فلانی‌ها بی دین هستند، از آنها برحذر باشید. در حالی كه این افراد بیشتر نیاز به تبلیغ و ارشاد دارند.
برخورد با انتقادهای به نظام
در بعضی جاها اشكالاتی بر نظام و مدیریت‌ها و شكوه‌هایی از وضعیت اقتصادی و غیره مطرح می‌شود متوجه باشیم كه نباید اشتباهات و اشكالات را به عنوان این كه اشكال كننده مخالف اسلام یا ضدانقلاب و منحرف است، توجیه كنیم، ولی از سویی دیگر مواظب باشیم بیان اشكالات به تضعیف نظام نیانجامد، خدمات نظام را نیز مطرح نموده و بیشتر جنبه‌های معنوی انقلاب را بیان كنیم.
سایر نكات اخلاقی
1 - خود را به منزل كسی دعوت نكنیم، از تحمیل میهمانی‌های ناخواسته به افراد به هر شكل برحذر باشیم.
گاهی افراد برای خودشان علاوه بر غذای پادگان میوه و... تهیه می‌كنند و وجه آن را شخصا می‌پردازند، توجه داشته باشیم، در صورتی كه استفاده كردیم، وجه آن را بپردازیم.
2 - حضور روحانی در مجالس و میهمانی‌ها در حد ضرورت باشد.
3 - از رعایت نمودن آداب متعارف محیط در جلسات، برخوردها و رفت و آمدها غفلت نكنیم.
4 - عیادت بیماران و جانبازان را فراموش نكنیم.
5 - روی گشاده، تبسم، سلام، احوال پرسی و شادابی در برخوردها را از یاد نبریم.
6 - نظافت شخصی، آراستگی و حتی خوشبو كردن خود را كه امری مستحب است فراموش نكنیم.
7 - صراحت كلام ووضوح كلمات امری است پسندیده، اما نباید در بیان احكام از كلمات ركیك و صریح استفاده نمود.
8 - از به كار بردن كلمات و اصطلاحات كوچه و بازاری یا محاوره‌ای و یا لهجه‌ای خاص كه بین افراد خاصی رواج دارد، خودداری كنیم. علی الخصوص تكیه كلام‌هایی كه در تلویزیون پخش می‌شود و متاسفانه در جامعه رایج است و به كار بردن آنها از یك طلبه بسیار زننده است. متانت و وقار روحانیت را با خنده و شادی چند لحظه‌ای افراد معاوضه نكنیم.