اشاره
آنچه در پیش رو دارید، گزارشی مختصر پیرامون فعالیتهای گسترده آموزشی ـ تربیتی مجموعۀ فتح الله گولن در كشورهای مختلف جهان است. این گزارش از مصاحبۀ وی با یك روزنامه انگلیسی استخراج شده و تقدیم خوانندگان عزیز می‌گردد.
مطالعۀ این مختصر می‌تواند در جهت آگاهی خوانندگان گرامی، دلسوزان نظام و مبلّغان ارجمند نسبت به فعالیت بعضی از مؤسسات تبلیغاتی مؤثر باشد. امید آن كه ما را برای تلاش گسترده و دردمندانه آماده سازد.
فتح الله گولن كیست؟
فتح الله گولن یكی از شخصیت‌های شناخته شده و مطرح در جامعۀ اسلامی معاصر تركیه است. وی فارغ التحصیل مدارس امام خطیب و دانشكده الهیات در این كشور است. او نخست به عنوان كارمند (مبلّغ) به استخدام سازمان امور دیانت جمهوری تركیه در آمد و در شرق تركیه امر تبلیغ مذهب حنفی و اشاعۀ اندیشه‌های بدیع الزمان سعید نوری را بر عهده داشت. مراكز و بنیادهای اقتصادی، آموزشی و فرهنگی مختلفی تأسیس كرد.
عملكرد تبلیغی فتح الله گولن
آغاز فعالیت
فتح الله گولن سی سال قبل با همكاری دوستانش در «ازمیر» تصمیم به فعالیت در زمینۀ تعلیم و تربیت نسل جوان در داخل و خارج از كشور تركیه گرفت. و نهاد عظیم آموزشی‌اش را پایه گذاری كرد. هدف او از فعالیتهای تبلیغی به گفته خودش در موارد زیر خلاصه می‌شود:
1 ـ تأسیس مكان در خارج از كشور جهت تعلیم و تربیت قبل از این كه كشورهای دیگری چون ایران این خلاء را پر كنند.
2 ـ پرورش نسل برتری كه پس از 10 ـ 15 سال این كشور را اداره خواهند كرد كه از هم اكنون نشانه‌های آن به چشم می‌خورد.
3 ـ پرورش مبلّغ برای تبلیغ از تركیه:
او می‌گوید، ما نتوانستیم ظرف 3 ـ 4 سال در آسیا از مرز 200 مدرسه تجاوز كنیم ولی همه ساله بر تعداد دویست میلیون انسانی كه به زبان تركی سخن می‌گویند، چهل هزار نفر افزوده می‌شود. این نسل جدید چهل هزار نفری به عنوان میسیونرهای داوطلب به تبلیغ تركیه در چهارگوشه جهان دست می‌زنند.
4 ـ ایجاد همبستگی بین ملّت‌ها و ایجاد زمینه، برای همكاری‌های اقتصادی.
به عقیدۀ گولن معلّمانی كه از تركیه برای تعلیم به اطراف جهان گسیل می‌شوند، می‌توانند مثل دیپلمات انجام وظیفه كرده، پلی میان تركیه و كشور محل مأموریت خود باشند و ضمن تأمین همبستگی میان ملّت‌ها، زمینۀ لازم برای همكاری‌های اقتصادی را نیز فراهم آورند.
سیر صعودی فعالیت ها
سیر صعودی افتتاح و گسترش مدارس فتح الله گولن با تأسیس كالج (یا مانلار) ازمیر آغاز گردید تا آن جا كه امروزه این مدارس در خارج از محدوده جغرافیایی تركیه، در سطح 52 كشور جهان از سیبری تا مغولستان، از البانی تا رومانی، از انگلستان تا آفریقای جنوبی و از قزاقستان تا پاكستان گسترش یافته است.
فتح الله گولن امروز با غرور فعالیت نهاد عظیم آموزشی‌اش را كه شامل 500 مدرسه، كالج، دانشگاه و خوابگاه در داخل و خارج از تركیه است رهبری می‌كند.
او توانست طی 25 سال پرچم تركیه را در 52 كشور جهان به اهتزاز در آورده و سرود ملی این كشور را به گوش جهانیان برساند.
لازم به ذكر است كه اكثر فرزندان مسئولین و مقام‌های ارشد كشورهای منطقه و به ویژه فرزندان سفرا و نمایندگان كشورهای خارجی مقیم منطقه نیز در این مدارس به تحصیل مشغولند.
نمونه‌هایی از فعالیتهای مدارس فتح اللّه گولن
1 ـ آذربایجان
بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، 1500 مسجد در كشور آذربایجان احداث یا احیاء گردیده است. ادعا می‌شود كه در این خصوص بیشترین اهتمام و نفوذ از جانب جمهوری تركیه صورت گرفته است.
فتح الله گولن می‌گوید: «در سال 1990 كه سراسر روسیه دچار بحران بود، دو نفر را به آذربایجان اعزام كردیم. در شرایطی كه آن‌ها با خطر جدی و جانی مواجه بودند.»
دانشگاه فتح الله گولن در این كشور در سال 1993 فعالیت خود را آغاز كرد و اكنون 750 دانشجو در آن مشغول به تحصیل هستند و همه ساله حدود 7 هزار تقاضا برای ثبت نام در این دانشگاه می‌رسد و فقط 10 درصد از آن‌ها شانس ادامۀ تحصیل در این دانشگاه دارند.
2 ـ سیبری
سیبری امروز كه به فدارسیون روسیه وابسته است از 13 جمهوری خود مختار تركیب یافته است.
دوستان فتح الله گولن در ده جمهوری آن به فعالیت آموزشی و تربیتی اشتغال دارند. نئوسیبریسكی پایتخت سیبری شهری است كه در آن كودكان روسی زبان تركی را مثل زبان مادری خود تكلم می‌كنند. علاوه بر پانصد دانش آموز این شهر به همین اندازه بزرگسالان نیز برای یادگیری زبان تركی به مراكز فرهنگی مراجعه می‌كنند. معلمان ترك در دانشگاه دولتی نئوسیبریسكی به تدریس زبان تركی مشغولند.
سال گذشته زمینۀ بازدید 300 دانش آموز روسی از تركیه فراهم گردید و همۀ این دانش آموزان شیفته تركیه شدند. سپس نوبت به اولیاء و دولتمردان عالی رتبه رسید كه تحت تأثیر سخنان فرزندان خود به تركیه آمدند و در بازگشت از تركیه با آب و تاب از این كشور صحبت می‌كردند.
3 ـ تركمنستان
در این كشور ظرف مدت 5 سال 20 مؤسسۀ آموزشی تأسیس شده است و از 302 فارغ التحصیل این مؤسسات آموزشی، 96 درصد از آن‌ها توانستند وارد دانشگاه شوند.
دانش آموزان تركمنی مدارس فتح اللّه گولن در المپیاد جهانی زیست شناسی موفق به كسب دو مدال طلا و دو مدال نقره شده اند. در حال حاضر 3600 دانشجوی تركمنستان در دانشگاه‌های تركیه مشغول به تحصیل هستند.
4 ـ ازبكستان
تنها در سال تحصیلی 93 ـ 1992 میلادی 18 مجتمع آموزشی كه دارای 51 آزمایشگاه و 412 دستگاه رایانه است با هزینه 5/11 میلیون دلار در ازبكستان احداث گردید.
با گذشت 6 سال امروز مؤسسات آموزشی ترك با 3500 دانش آموز از برگزیده‌ترین مدارس ازبكستان محسوب می‌شوند و 94 درصد از فارغ التحصیلان آن وارد دانشگاه شده اند.
5 ـ بوسنی
سه كالج ترك در بوسنی فعالیت دارند كه از سال 1995 به بعد احداث شده اند. به عنوان نمونه فقط مساحت اعیانی مدرسۀ سارایوو 50000 متر مربع است.
یك قرن پس از آن كه عثمانی از خاك بوسنی ـ هرزگوین عقب كشید، سرود ملی تركان مجدّدا در این سرزمین زیبا خوانده می‌شود.
6 ـ افغانستان
در این كشور چهار كالج فتح الله گولن علی رغم جنگ مشغول انجام فعالیت هستند.
7 ـ دانشگاه‌ها و مدارس دیگر
دانشگاه بین المللی قزاقستان در سال 1996 طی مراسم با شكوهی از سوی سلیمان دمیرل و نور سلطان نظربایف در قزاقستان افتتاح شد. در این دانشگاه 420 دانشجو در رشته‌های علوم اداری، اقتصادی، تربیتی و مهندسی تحصیل می‌كنند.
دانشگاه الاداغ در قرقیزستان، مدرسه عالی راه و ساختمان در مغولستان، كالج و مدرسه بین المللی پاك ـ ترك در پاكستان، انسیتوی اسلامی در بلغارستان، انسیتو در داغستان، دانشكده علوم اقتصادی و اداری و دانشكده شرقیات و كالج مریدین لندن از دیگر دانشگاه‌ها و مدارس فتح الله گولن می‌باشند.
نمونه موفقیت ها
مدارس فتح الله گولن توانسته اند موفقیت‌هایی در زمینه‌های علمی كسب كنند كه به دو مورد به عنوان نمونه اشاره می‌شود:
1 ـ دبیرستان یامان لار در پنج سال گذشته 22 مدال (طلا، نقره و برنز) در سطح بین الملل و 89 مدال در سطح ملی دریافت كرده است.
2 ـ بیست و سه دانش آموز مدرسه فاتح در سال تحصیلی 96 ـ 95 در المپیادهای مختلف مؤسسۀ پژوهش‌های تركیه درجه‌های اول، دوم و سوم را اخذ كردند.
مقررات عام مدارس فتح الله گولن
مدارس فتح الله گولن موارد ذیل را رعایت می‌كنند:
1 ـ اجرای مقررات آموزشی جاری در كشور متوقف فیه.
2 ـ حذف مسایل و موارد حساسیت برانگیز.
3 ـ تقویت و توسعه مشتركات فرهنگی، هنری و تاریخی.
4 ـ مدح رهبران، احترام به پرچم و علایق و سنن ملی كشورهای متوقف فیه.
معلّمان مدارس گولن
معلّمان این مدارس كه امروزه تعدادشان افزون بر چهار هزار نفر است، از میان فارغ التحصیلان بهترین دانشگاه‌های تركیه انتخاب شده اند. همۀ این معلّمان كه سنشان بین 25 تا 35 سال است، تحصیلات علمی قابل توجّهی داشته و با زبان انگلیسی آشنا می‌باشند.
حمایت‌های مادی و معنوی
برای افتتاح و گسترش مدارس در داخل و خارج از كشور نیاز به حمایت‌های مادی و معنوی از سوی سران كشور و نیز مؤسسات اقتصادی است. حمایت‌های مادی و معنوی از فعالیتهای گولن را در دو محور زیر پی می‌گیریم:
الف: حمایت‌های مالی:
برای افتتاح مدارسی كه در پنج قاره جهان گسترش می‌یابند، شركت‌هایی در تركیه تأسیس گردید. این شركت‌ها برای افتتاح مدرسه در خارج از كشور به وزارت آموزش ملی تركیه مراجعه كرده، مجوز لازم را دریافت می‌كنند.
دوستان فتح الله گولن برای افتتاح مدارس دست به تأسیس شركت‌های مختلفی زده اند كه فتح الله گولن با استفاده از منابع انسانی و مالی شركت‌ها، بنیادها، مؤسسات، نهادهای دولتی و خصوصی و به ویژه مراكز اقتصادی توانسته است، در كل جهان 200 مركز آموزش علمی و تبلیغی كه 170 مركز آن در آسیای مركزی است ـ با 1400 مَدرَس تشكیل دهد كه 34 هزار محصل در آن‌ها مشغول به تحصیل هستند.
ب ـ حمایت‌های معنوی:
فتح الله گولن همواره از حمایت معنوی سران جمهوری تركیه برخوردار بوده است. و با این حمایت‌ها توانسته است، سریعتر به موفقیت نایل شود. به چند نمونه توجّه كنید:
1 ـ تورگوت اوزال هشتمین رئیس جمهور تركیه آخرین مسافرتش را برای مدارس فتح الله گولن انجام داد. او در بیمارستان به فتح الله گولن گفت: «در خصوص فعالیتهای آموزشی، پنجاه بار به دولتمردان و وزارت خارجه سفارش كردم.»
2 ـ سلیمان دمیرل در خصوص مدارس فتح الله گولن به ادوارد شوارد نادزه رئیس جمهور گرجستان نامه فرستاد.
3 ـ بلند اجویت در حمایت از گولن می‌گوید: «اگر گولن و همراهانش آموزش معاصر را به آن كشورها نبرده بودند، ایران و عربستان سعودی در آن كشورها حالت و وضعیت مؤثرتری به دست می‌آوردند.»
4 ـ گولن می‌گوید: «از اوزال خواستم با كریم اف در ازبكستان تماس بگیرد.» [او كه زیاد این كار را كرده بود] پاسخ داد: «تلفن می‌زنم ولی می‌ترسم تلفن را به رویم ببندد.»
باورهای فتح الله گولن
در این مقال مجالی برای تبیین همۀ باورهای فتح الله گولن نیست. فقط جهت اطلاع خوانندگان گرامی از وضعیت اعتقادی مؤسسات فتح الله گولن به چند باور فتح الله گولن اشاره می‌شود:
1 ـ جدایی دین از سیاست.
2 ـ روشنفكری و دوستی با آتاتورك: گولن در تبیین فعالیت آموزشی خود كلام آتاتورك را مورد استناد قرار می‌دهد كه «منتظر نباشید تا آنان به ما نزدیك شوند بلكه لازم است كه ما به سوی آنان برویم.»
شعار مدارس فتح الله گولن در آذربایجان این است: «در خط آتا (آتاتورك) و درخدمت آذربایجان.»
3 ـ ضدیت با شیعه: فتح الله گولن در مصاحبه‌ای ضمن توجیه عمل كرد نظامیان شورای امنیت ملّی تركیه در خصوص جلوگیری و ایجاد محدودیت برای فعالیت اسلامی، نسبت به شیعه و ایرانیان نیز مطالب مغرضانه‌ای بیان كرد.