اشاره
در جلسهاى كه جمعى از اساتید و فضلاى حوزههاى علمیه به حضور مقام معظم رهبرى رسیدند، تعدادى از ایشان، نقطه نظرات و پیشنهادهاى خود را بیان كردند.
در این دیدار، بایستگیهاى عرصه تبلیغ، توسط حجت الاسلام دكتر رفیعى مورد توجه قرار گرفت. تبیین سیاستهاى تبلیغى واحد و منسجم، اهتمام به ایجاد وحدت رویه در امر تبلیغ در میان دستگاههاى تبلیغات دینى، سطح بندى تبلیغ متناسب با میزان دانش و نیاز فراگیران و ساماندهى مبلّغان بر این اساس، برگزارى دورههاى آموزشى جهت ارتقاى وضعیت علمى و روشى، توجه به ابزارهاى دیگر تبلیغ و تعمیم عرصههاى تبلیغ دین و شناسایى و تقویت ظرفیتهاى نو در تبلیغ، از جمله مباحث مطرح در این زمینه بود. گزیدهاى از صحبتهاى ایشان در پى مىآید.
* * *
بسم اللَّه الرحمن الرحیم
جهان امروز، جهان تبلیغ و ارتباطات است. تأثیر رؤیایى اندیشهها و افكار، به مراتب بیشتر از تأثیر سلاحهاى نظامى است. اگر شلیك یك بمب یا سلاح شیمیایى هزاران نفر را مسموم و نابود مىكند، یك دروغ یا تبلیغ كاذب، میلیونها اندیشه و فكر را دچار مسمومیت مىسازد.
امام راحل مىفرمودند: «سلاح تبلیغات بُرندهتر از سلاح جنگى است..»
در میان ابزارهاى گسترده تبلیغ، رسانه دیرینه، سنتى و كهنِ منبر همچنان اصالت، قداست و جایگاه خود را حفظ نموده است. توده مردم، باورها و معارف دینى خود را بیشتر از طریق همین رسانه دریافت مىكنند.
هنر مبلّغ و منبرى، كارآمد كردن عمیقترین مباحث دینى و ارایه ساده آن به مخاطبان است. منبر روشمند و علمى، بستر مناسبى براى ترویج معروف، نهى از منكر، زدودن شُبههها، مقابله با خرافات، تولید فكر و سرانجام، عرضه صحیح معارف اسلامى است.
به فضل الهى و بركت خون شهدا و با گذشت حدود سه دهه از پیروزى انقلاب، شاهد رشد چشمگیرى در این عرصه هستیم. حضور هزاران نفر از مردم به ویژه جوانان در برنامههاى اعتكاف، دعاهاى ندبه و عرفه، جلسات نیایش، گرایش میلیونى به مراكز زیارتى و مذهبى و شكلگیرى صدها هیئت و مجلس خانگى، همه بخشى از این تلاش گسترده است.
اما با توجه به تبلیغات گسترده دشمن از طریق ایجاد سایتها و نوشتن كتابها و كاربرد ابزارهاى مختلفى كه در مبارزه با دین دارند، هنوز این عرصه نیاز به فعالیت بیشترى دارد.
بنابراین، با ارج نهادن به تلاشهاى انجام شده توسط دستگاههاى مختلف، به ذكر پنج نكته و پیشنهاد درباره تبلیغ و عرصه مغفول عنه منبر مىپردازم:
1. ضرورت هماهنگى بین دستگاههاى تبلیغاتى
هم اكنون مراكز مختلف، اقدام به اعزام و فعالیت تبلیغى مىنمایند. پیشنهاد مىشود شوراى عالى تبلیغات با محوریت حوزه مقدسه قم و با حضور نمایندگان و متولیان امور فرهنگى كشور و شخصیتهاى حقیقى و حقوقى تشكیل گردد كه در بحث تبلیغات مصوبات نافذ داشته باشد.
2. تبیین سیاست تبلیغى واحد و منسجم در كشور
گاه شاهد پراكندگى و تعارض در امر تبلیغ هستیم؛ تا حدى كه موجب سر درگمى مردم مىشود. گاه اتفاق مىافتد كه دو سخنران یا دو فیلم یا دو شبكه همزمان یا دو نشریه و یا دو نهاد تبلیغى، سیاستى كاملا متضاد دارند و مخاطب را با افراط و تفریط دچار تزلزل مىكنند.
گرچه اصلاح این امر در همه مراتب غیرممكن است؛ اما مىتوان در بسیارى جنبهها به وجه مشتركى رسید و آن را به عنوان یك سیاست واحد ابلاغ كرد.
3. عمق بخشیدن به فرایند تبلیغ و فعالیت مبلغان
در همه مراكز آموزشى و فرهنگى براى تدریس و حضور علمى، حدود و ثغورى وجود دارد. حتى در مدارس ابتدایى حداقلهایى براى سطح معلومات مدرسین تعریف مىشود.
در گذشته حوزههاى علمیه نیز چنین بوده است. اجازه نقل حدیث، اجازه نقل فتوا و گذراندن مراحل علمى مشخص براى حضور در عرصه منبر و سخنرانى وجود داشته است.
متأسفانه امروز عرصه منبر و تبلیغ علىرغم نقش آفرینى صدها مبلغ، از این جهت دچار آسیب جدّى است.
معین نبودن حد و مرز حضور در این رسانه، موجب شده است گاه مطالب بىپایه طرح شود، یا نقل غلط روایت و یا برداشت غلط تفسیرى پیش آید. امروزه در دور افتادهترین نقاط كه افرادى تحصیل كرده با مدرك دانشگاهى حضور دارند، توقع مطالب ضعیف غیر علمى و خرافى را ندارند. در ذیل این ماده پیشنهادهایى دارم:
الف. سطوح و مراتب تبلیغ، تعریف شود و براى هر سطحى حداقلى از معلومات معین گردد. منبرى رسانه، منبرى دانشگاه، دبیرستان و منبرى عمومى مشخص و تعریف شود.
ب. متون درسى ویژه منبر تدوین گردد. گرچه صدها متن قوى و متقن و مجلات تخصصى در كشور منتشر مىشود، اما هنوز ما متن درسى درباره منبر نداریم.
ج. كارگاههایى ویژه امر تبلیغ متناسب با سطوح مختلف برگزار گردد.
د. امروز صدها جلسه خانگى در كشور وجود دارد. بیشتر هم مبلغین در این جلسات حضور دارند؛ اما هیچ ساماندهى نشدهاند.
اینها را دست كم نگیرید. اینها بر روابط خانوادهها اثر دارند و خیلیها مطالبى را كه از این جلسات فرا مىگیرند، در زندگى به كار مىبرند.
شایسته است مركزى، این طیف وسیع منابر را سامان دهد.
4. تعمیم عرصههاى تبلیغ
ابزار تبلیغ در زمان حاضر گسترش فراوانى یافته است كه منبر یكى از آنهاست. آشنایى روحانیان و حوزویان با سایر شیوههاى تبلیغ ضرورى است.
لازم است حوزههاى علمیه در فن مناظره، فیلمنامه نویسى، سینماى دینى، قصه گویى، گرافیك، طنز، شعر، خط، داستان نویسى و دیگر ابزارهاى تبلیغ، حرفى براى گفتن داشته باشند.
5. شناسایى و تقویت ظرفیتهاى جدید تبلیغى
انحصار تبلیغ در افراد و شخصیتهاى خاص و كنار كشیدن بسیارى از فضلا از سنگر وعظ و خطابه به دلیل گمنامى یا گاه نامناسب تلقى كردن حضور در این میدان، متأسفانه موجب شده است كه بخش تبلیغ دچار افت شود.
پیشنهاد مىشود با پیگیرى مراكز اعزام مبلغ و متولى امر تبلیغ، فضلا و فرهیختگان حوزوى با حضور جدى در این سنگر ارتباط با توده مردم را حفظ نموده، و موجب ارتقاى جایگاه منبر شوند.
هنوز منبرهاى مرحوم آقاى فلسفى و تأثیراتش در شبههزدایى و جریانآفرینى در كمك به نهضت یادمان نرفته است!
شنیدهایم كه در قدیم علما و بزرگان و بسیارى از شخصیتها در این عرصه حضور فعال داشتهاند.
متأسفانه جایگاه این رسانه، كه نزدیكترین ارتباط را با توده مردم دارد، به دلایلى كه عرض كردم، أفت پیدا كرده است.