سرآغاز با نام خدا

اولِ دفتر به نام ایزد دانا                                            صانع پروردگار و حىِّ توانا

اكبر و اعظم خداى عالَم و آدم                                   صورت خوب آفرید و سیرت زیبا

از در بخشندگى و بنده نوازى                                    مرغِ هوا را نصیب و ماهى دریا

سعدى

***

به نام خداوند جان آفرین                                          حكیم سخن در زبان آفرین

خداوند بخشنده دستگیر                                           كریم خطابخشِ پوزش پذیر

عزیزى كه هركز درش سر بتافت                                 به هر در كه شد هیچ عزت نیافت

سعدى

***

به نام خداوند جان و خِرد                                         كزین برتر اندیشه بر نگذرد

فردوسى

به نام آن كه جان را فكرت آموخت                                       چراغ دل به نور جان برافروخت

شبسترى

***

به نام آن كه دل كاشانه اوست                                   چراغ هر كسى در خانه اوست

***

به نام آن كه گُل را رنگ و بو داد                                زشبنم، لاله‏ها را آبرو داد

***

به نام خدا غنچه‏اى باز شد                                        نگاه قشنگش پُر از راز شد

به نام خدا غنچه لبخند زد                                         و با شبنمى صورتش ناز شد

مجید ملامحمدى

ناتوانى ما در ذكر اوصاف الهى

زعشق ناتمام ما جمال یار مستغنى است                                               به آب و رنگ و خال و خط، چه حاجت روى زیبا را

حافظ

عشق و محبت الهى

یك قصه بیش نیست غم عشق و، این عجب                   كز هر زبان (1) كه مى‏شنوم نامكرّر است

حافظ

   ***

غیرت عشق، زبانِ همه خاصان ببُرید                             كز كجا سرِّ غمش در دهنِ عام افتاد؟

حافظ

   ***

یا رب چه چشمه‏اى است محبت كه من از آن                یك قطره آب خوردم و دریا گریستم

   ***

غم عشق آمد و غمهاى دگر پاك ببُرد                           سوزنى باید كز پاى برآرد خارى

سفر دراز نباشد به چشم طالب دوست                          به پاى، خار مغیلانْ حریر مى‏آید

   ***

هر كه را بر سر نباشد عشق                                                یار بهر او پالان و افسارى بیار

شیخ بهایى

***

هر چه گویم عشق را شرح و بیان                               چون به عشق آیم خجل باشم از آن

مولوى

تفسیر عشق و محبت الهى

گرچه تفسیر زبان روشنگر است                                  لیك عشقِ بى‏زبان روشنتر است

مولوى

راه و رسم خدا عاشقى

اى مرغِ سحر، عشق ز پروانه بیاموز                             كان سوخته را جان شد و آواز نیامد

این مدعیان در طلبش بى‏خبرانند                                 كان را كه خبر شد خبرى باز نیامد

سعدى

اطاعت الهى

ابر و باد و مه و خورشید و فلك در كارند                                تا تو نانى به كف آرى و به غفلت نخورى

جمله از بهر تو سرگشته و فرمانبردار                                        شرط انصاف نباشد كه تو فرمان نبرى

سعدى

حركت در مسیر الهى

هیچ كُنجى بى دد و دام نیست                                    جز به خلوتگاه حق، دلْ رام نیست

پناهگاه الهى

حالیا دست كریم تو براى دلِ ما                                  سر پناهى است در این بى‏سر و سامانیها

درد دل با خدا

پاره‏هاى این دلِ شكسته را                                        گریه هم دوباره جان نمى‏دهد

خواستم كه با تو درد دل كنم                                     گریه‏ام ولى امان نمى‏دهد

قیصر امین پور

خدا، حلاّل مشكلات

اى لقاى تو جواب هر سؤال                                      مشكل از تو حل شود بى قیل وقال

ترجمانى هر چه ما را دردل است                               دست‏گیرى هر كه پایش در گِل است

مولوى

محمد و آل محمد علیهم‏السلام

ماه فرو مانَد از جمال محمد                                      سرو نباشد به اعتدال محمد

قدر فلك را كمال و منزلتى نیست                               در نظرِ قدرِ با كمال محمد...

سعدى اگر عاشقى كنى و جوانى                                 عشق محمد بس است و آل محمد

سعدى

یادكرد اهل بیت علیهم‏السلام

گر نِیَم زیشان از ایشان گفته‏ام                                    خوش دلم كاین قصه از جان گفته‏ام

نامحدود بودن فضائل اهل بیت علیهم‏السلام

كتاب فضل تو را آب بحر كافى نیست                          كه ‌تر كنى سرانگشت و صفحه بشمارى

اسدى

امام زمان علیه‏السلام

دیده از دیدار خوبان برگرفتن مشكل است                                هر كه ما را این نصیحت مى‏كند بى‏حاصل است

گر به صد منزل فراق افتد میان ما و دوست                    همچنانش درمیانِ جان شیرین، منزل است

سعدى

هرگز نمى‏گیرد كسى در قلب من جاى تو را                   هرگز ندیدم بر لبى لبخند زیباى تو را

      ***

به صد جان ارزد آن ساعت كه جانان                           نخواهم گوید و خواهد به صد جان

قسم به جان تو گفتن، طریق عزت نیست                       به خاك پاى تو، كان هم عظیم سوگند است

سعدى

امام خمینى رحمه‏الله

از نام تو عشق را خبر خواهم كرد                               با چشم تو بر افق نظر خواهم كرد

***

با آمدنت بهار دل پیدا شد                                        بلبل به نوا آمد و گلها واشد

اى كاش كه رفتنت نمى‏دیدم من                                 با رفتن تو قیامتى بر پاشد

تنها نه دل و سینه و سر مى‏سوزد                                 خورشید و ستاره و قمر مى‏سوزد

هر شب كه به گلزار تو آیم بینم                                  كز داغ تو، ناله تا سحر مى‏سوزد

ابوالفضل فیروزى

مقام معظم رهبرى مد ظله العالى

به حُسن و خُلق و وفا كس به یارِ ما نرسد                     تو را در این سخن، انكار كار ما نرسد...

هزار نقد به بازار كائنات آرند                                    یكى به سكّه صاحب عیار ما نرسد

حافظ

***

نیست بر لوح دلم جز الف قامت دوست                        چه كنم حرف دگر یاد نداد استادم

حافظ

شهیدان

دعوى چه كنى داعیه داران همه رفتند                           شو بار سفر بند كه یاران همه رفتند

آن گَرد شتابنده كه در دامن صحراست                         گوید چه نشینى كه سواران همه رفتند...

افسوس كه افسانه سرایان همه خفتند                            اندوه كه اندوه گساران همه رفتند...

یك مـرغِ گرفتـار در این گلشن ویـران                        تنهـا به قفس مانـد و هزاران همه رفتنـد

تربت شهیدان الهى

بعد از وفات، تربت ما در زمین مجوى                          در سینه‏هاى مردم عارف، مزار ماست

زبان حال ایثارگران و بویژه جانبازان شیمیایى

اگر داغ دل بود، ما دیده‏ایم                                       اگر خون دل بود، ما خورده‏ایم

اگر دلْ دلیل است آورده‏ایم                                      اگر داغْ شرط است ما بُرده‏ایم

قیصر امین‏پور

فلسفه روزه

آن كه در راحت و تنعّم زیست                                  او چه داند كه حالِ گرسنه چیست

حالِ درماندگان كسى داند                                        كه به احوال خویش در مانَد

سعدى

إن أحسنتم أحسنتم لأنفسكم

هر چه كنى به خود كنى، گر همه نیك و بد كنى                                   كس نكند به جاى تو، آنچه به جاى خود كنى

اوحدى

بهره ورى از اوقات و نقد عُمر

هر وقت خوش كه دست دهد مغتنم شمار                                كسى را وقوف نیست كه انجام كار چیست؟

حافظ

اهمیت وقت

گر گوهرى از كفت بیرون تافت                                  در سایه وقت مى‏توان یافت

گر وقت رود زدست انسان                                       با هیچ گهر خرید نتوان كرد

پرهیز از تكبر و خود بزرگ بینى

در محفلى كه خورشید اندر شمارِ ذره است                   خود را بزرگ دیدن، شرط ادب نباشد

توقع بیجا

چو تو خود كنى اختر خویش را بد                              مدار از فلك چشم نیك اخترى را

ناصر خسرو

هر عملى عكس العملى دارد

مكن بد كه بینى سرانجامِ بد                                      ز بد گردد اندر جهان، نام بد

از دست ندادن دوستان

سنگى به چند سال شود لعل پاره‏اى                                       زِنْهار تا به یك نَفَسَش نشكنى به سنگ

همت داشتن در كارها

همت، بلند دار كه مردان روزگار                                از همت بلند به جایى رسیده‏اند

ابن یمین

تجربه

آنچه تو در آینـه بینى عیـان                                      پیر انـدر خشت بینـد پیش از آن

مولوى

غفلت

رفتم زپا خارى كشم محمل زچشمم شد نهان                           یك لحظه غافل گشتم و صد سال راهم دور شد

اهمیت نویسندگى

قلـم گفتا كه من شاه جهانـم                                     قلمـزن را به دولـت مى‏رسانم

تحمل رنج و زحمت براى رسیدن به مدارج عالى

هر كسى از رنگ و گفتارى بدین ره كِىْ رسد                           صبر باید دردسوز و مرد باید گام زن

سالها باید كه تا یك مُشتِ پشم از پشتِ میش                           زاهدى را خرقه گردد یا شهیدى را كفن

سالها باید كه تا یك كودكى از لطف طبع                                 خواجه طوسى شود یا فاضلى صاحبْ سخن

به حال خود گذاشتن

ما را به حال خود بگذارید و بگذرید                           از خیل رفتگان بشمارید و بگذرید

اكنون كه پا به روى دل ما گذاشتید                             پس دست بر دلم مگذارید و بگذرید

قیصر امین‏پور

تفاوت دو چیزِ در ظاهر شبیه به هم

دانه فلفل سیاه و خال مَهرویانْ سیاه                                          هر دو جان سوزند اما این كجا و آن كجا!

حیدر طهماسبى كاشى

***

میـان ماه من تا ماه گـردون                                      تفـاوت از زمین تا آسمـان است

سعدى

شرمندگى از اعمال خویش

شرممان باد ز پشمینه آلوده خویش                               گر بدین فضل و هنر، نام كرامات بریم

حافظ

بى‏پایانى موضوعات و مضامین

تا قیامت مى‏توان از عشق گفت                                  تو مگو مضمون نابى نیست، هست

پرهیز از دو رویى

به اندازه بود باید نمود                                             خجالت نبرد آن كه ننمود و بود

كه چون عاریت بر كَنند از سرش                                نماید كهن جامه‏اى در برش

اگر كوتهى، پاى چو بین مبند                                     كه در چشم طفلان نمایى بلند

وگر نقره اندوده باشد نُحاس                                      توانْ خرج كردن بَرِ ناشناس

مَنِه جان من، آبِ زر بر پشیز                                      كه صرّافِ دانا نگیرد به چیز

زر اندودگان را به آتش بَرَند                                      پدید آید آن گه كه مس یا زَرَند

سعدى

كار خود را به منتقدان دادن

عیسى نتـوان گشت به تصدیق خرى چند                      بِنْماى به صاحبْ نظـرى گوهر خود را

صائب تبریزى

شایعه

بس كه ببستند بر او برگ و ساز                                  گر تو ببینى نشناسیش باز

آب، كم جو

آب كم جو تشنگى آور به دست                                 تا بجوشد آبت از بالا و پَست

تا سقاهُمْ ربُّهُمْ آید خطاب                                         تشنه باش اَللّهُ اَعلَمْ بِالصَّواب

مولوى

پرهیز از تكلّف و تصنّع

برخیز تا طریق تكلّف رها كنیم                                   دكّان معرفت به دو جو، پُر بها كنیم

مهم بودن باطن انسانى

تن آدمى شریف است به جان آدمیت                            نه همین لباس زیباست نشان آدمیت

اگر آدمى به چشم است و دهان و گوش و بینى               چه میانِ نقشِ دیوار و میانِ آدمیت

سعدى

دنیاگرایى

نگویمت كه دل از حاصلِ جهان بردار                          به هر چه دسترس نیست، دل از آن بردار

حریم خویش را نگه داشتن

اى مگس، حضرت سیمرغ نه جولانگهِ توست                 عِرض خود مى‏برى و زحمت ما مى‏دارى

حافظ

سبز زندگى كردن

خوشا چون سروها اِستادنى سبز                                  خوشا چون برگها اُفتادنى سبز

خوشا چون گُل به فصلى، سرخ مردن                           خوشا در فصل دیگر، زادنى سبز

قیصر امین‏پور

انتخاب راه درست

ترسم نرسى به كعبه، اى اَعرابى!                                 كاین ره كه تو مى‏روى به تركستان است

دوست و همنشین بد

تا توانى مى‏گریز از یار بد                                         یار بد، بدتر بُوَد از مار بد

مار بد، تنها تو را بر جان زند                                     یار بد، بر جان و بر ایمان زند

خود را خوب جلوه دادن

كس ندیدم كه ز بى عقلى خود شِكْوه كند                     همه گویند كه در حافظه، نقصان دارم

ایرج میرزا

اهمیت قصه و داستان

چو صورتى به دلت سازى از ارادتْ راست                    ز نفخ صور دَم عارفان حیاتش ده

وگر شود متزلزل دلت ز جنبش طبع                             به شرح قصه صاحبدلان ثباتش ده

جامى

شناخت هنر

هنر را نیست خواهان، جز هنرور                                 ندانَد قدرِ زر را غیر زرگر

ابوالقاسم حالت

به اشارت گفتن

تلقین و درس اهل نظر، یك اشارت است                      گفتم كنایتىّ و، مكرّر نمى‏كنم

حافظ

گریه دل

خنده‏ام مى‏بینى و از گریه دل غافلى                             خانه ما از درون ابر است و بیرون آفتاب

تأثیر ناگذار بودن بدون عمل پاك

ذات نایافتـه از هستـى بخش                                     كِى توانَد كـه شود هستـى بخش

خشك ابـرى كه بُوَد ز آب تهـى                                ناید از وى صفـت آب دهـى

طنز

بنى آدم اعداى یكدیگرند                                         كه در آفرینش، بد از بدترند

چو عضوى به درد آوَرَد روزگار                                 جهنم! دگر عضوها را چه كار

یاد آن روزها به خیر (طنز)

او در خط مقدّم باكَش ز تیر نیست                                          این پشت جبهه، فریاد مى‏زند پنیر نیست

او قامتش زبارِ غمِ عشق، خم شده                                           این گریه مى‏كند كه چرا گوشت كم شده

او سینه‏اش شكافته از تیر دشمن است                                      این با دلى كباب به فكر روغن است

او عاشقانه بانگ بر آرد خطر كجاست؟                                     این مى‏زند به سینه كه قند و شكر كجاست؟

او جبهه را چو كعبه حاجات مى‏كند                                         این در صف مرغ، مناجات مى‏كند

او تیغ گرم بر صف پیكار مى‏كِشد                                           این آه سرد در صف سیگار مى‏كشد

او با خدا در آتش خون، حال مى‏كند                                        این گریه بر حواله یخچال مى‏كند

او در جبهه بهر دین پیكار مى‏كند                                            این در صف بنزین كشتار مى‏كند

ابراهیم سیدعلوى

 

• پاورقــــــــــــــــــــی

 

1. كز هر كسى كه (نسخه بدل).