نكته اول
بسیاری از مراجع بزرگوار تقلید مانند حضرت امام خمینی قدس سره و آیات عظام بهجت، تبریزی، سیستانی و وحید خراسانی به صورت فتوایا احتیاط می‌فرمایند: كسی كه وضو ندارد، حرام است اسم خداوند متعال را به هر زبانی لمس كند. بنابراین لمس و مس كردن كلمات خدا (1) ، خداوند (فارسی) و الله (عربی) و (انگلیسی) و نظیر آن بدون وضو حرام است. و نیز كسانی كه نامشان عبدالله، حبیب الله، و مانند آن است، بدون وضو نمی‌توانند كلمه (الله) در نامشان را لمس و مس كنند. و طبق احتیاط برخی از مراجع معظم تقلید مانند مقام معظم رهبری - مدظله العالی - آرم جمهوری اسلامی ایران نیز همان حكم كلمه (الله) را دارد. ولی ضمیر (ه) در (باسمه تعالی) و كلمه (ا...) چنین حكمی را ندارند. (2)
نكته دوم
برخی از مراجع بزرگوار تقلید مانند حضرت امام خمینی قدس سره در زمینه نام‌های مباركی كه احترامشان واجب است و بدون وضو رساندن جایی از بدن به آن‌ها جایز نیست، فرموده اند: آن نام‌ها عبارتند از :
1 - نام خداوند متعال و صفات مخصوص او مانند كلمه رحمان.
2 - نام پیامبران گذشته و پیامبر عزیز اسلام مانند آدم، ابراهیم، نوح، موسی، عیسی، و محمدعلیهم السلام
3 - كنیه و لقب‌های پیامبران مانند ابوالقاسم و امین كه كنیه و لقب پیامبر بزرگوار اسلام صلی الله علیه وآله است.
4 - نام امامان معصوم و حضرت زهراعلیهم السلام مانند علی، فاطمه، حسین، و مهدی.
5 - كنیه و لقب‌های امامان معصوم علیهم السلام مانند اباعبدالله و سید الشهداء كه كنیه و لقب امام حسین علیه السلام است. (3)
نكته سوم
یكی از سؤالاتی كه مطرح است این است كه آیا جنب و زن حائض می‌توانند «دعای كمیل» بخوانند و یا به «حرم امامزاده ها» مانند حرم حضرت معصومه در قم مقدس و شاه چراغ در شیراز بروند.
غالب مراجع تقلید مانند حضرت آیت الله فاضل لنكرانی می‌فرمایند: جنب و زن حائض می‌توانند دعای كمیل را بخوانند به شرط آن كه آیه «افمن كان مؤمنا كمن كان فاسقا لا یستوون» را نخوانند، زیرا این آیه قسمتی از سوره «الم سجده» است كه خواندن آن بر جنب و زن حائض حرام است. و نیز رفتن جنب و زن حائض به حرم امامزاده‌ها مانعی ندارد، البته بخش‌هایی كه مسجد محسوب نشود. (4)
نكته چهارم
گاه برخی از بانوان در هنگام نماز و یا پس از نماز متوجه می‌شوند كه مقدار پوشش شرعی واجب در نماز را رعایت نكرده اند، مثلا متوجه می‌شوند كه مقداری از موهایشان، بیرون و پیدا بوده است. آیا در این صورت نمازشان باطل شده است و دوباره باید آن را بخوانند؟
شماری از مراجع عظام مانند حضرت آیت الله مكارم شیرازی می‌فرمایند: نمازشان صحیح است و نیازی نیست كه آن را دوباره اعاده كنند و بخوانند و یا اگر وقت نماز گذشته است، قضای آن را به جا آورند. (5)
نكته پنجم
اگر در هنگام گذاشتن پیشانی روی مهر نماز، قسمتی از موی سر انسان بین پیشانی و مهر نماز فاصله و حائل شود و مانع چسبیدن پیشانی روی مهر گردد، وظیفه چیست؟ آیا باید سر را از روی مهر برداشت و مجددا سر را روی مهر گذاشت، یا باید در همان حالت ذكر سجده را گفت؟
برخی از مراجع تقلید مانند حضرت آیت الله فاضل لنكرانی در این باره می‌فرمایند: لازم است در حال سجده، خود پیشانی روی مهر نماز قرار گیرد و چناچه موی سر انسان مانع از این كار باشد، باید به كشیدن پیشانی روی مهر و یا با برداشتن موهای سر به طوری كه سر انسان از روی مهر برداشته نشود، مانع را برطرف كرد. (6)
نكته ششم
گاهی در هنگام سجده، پیشانی نمازگزار دوبار به مهر نماز برخورد می‌كند. آیا چنین كاری یك سجده حساب می‌شود یا دو سجده؟
بعضی از مراجع مكرم تقلید مانند حضرت امام خمینی قدس سره و حضرت آیت الله فاضل لنكرانی می‌فرمایند: اگر مرتبه دوم قابل كنترل و جلوگیری نباشد كه پیشانی دوبار به مهر برخورد نكند، مجموعا یك سجده حساب می‌شود. در غیر این صورت، دو سجده حساب می‌شود. (7)
نكته هفتم
اخیرا در برخی از مجامع و هیات‌های مذهبی كشور اشعاری سروده و خوانده می‌شود كه در ضمن آن، لفظ جلاله «الله» را به معصومان علیهم السلام و جز آن نسبت می‌دهند، مثلا گفته می‌شود: «من علی اللهی‌ام» ، «من حسین اللهی‌ام» ، «من زینب اللهی‌ام» آیا بیان این گونه اشعار جواز شرعی دارد؟
برخی از مراجع عظام تقلید مانند حضرت آیت الله مكارم شیرازی در این زمینه می‌فرمایند: این گونه تعبیرات مناسب افراد معتقد به مكتب معصومان علیهم السلام نیست و لازم است به این اشخاص تذكر داد و «آن‌ها را از این كار نهی كرد» و برای بزرگداشت مقام آن بزرگواران راه‌های خوب و سنجیده و معقولی وجود دارد كه به این گونه سخنان نیازی نیست. (8)
نكته هشتم
گاهی برخی از روضه خوان‌ها در روضه خوانی‌های خود داستان عقد و عروسی حضرت قاسم علیه السلام را بیان می‌كنند. بیان كردن این داستان چه حكمی دارد؟
بعضی از مراجع معظم تقلید مانند حضرت آیت الله مكارم شیرازی در این زمینه «فتوا» داده اند: چون داستان عقد و عروسی حضرت قاسم علیه السلام در منابع معتبر نیامده و وارد نشده است، بهتر است كه بیان آن ترك شود. (9)
نكته نهم
از حضرت آیت الله مكارم شیرازی سوال شده است: چند سال است كه بعضی از هیات‌های مذهبی به همراه مداحان خود در شب «نهم ربیع الاول» جشن مفصلی تحت عنوان «عید الزهراءعلیها السلام» می‌گیرند و متاسفانه مسائل شرعی و اخلاقی را كمتر رعایت می‌كنند. هنگامی كه از آنان علت این گونه كارها نیز پرسیده می‌شود، پاسخ می‌دهند كه در این شب، حدیث «رفع قلم» وارد شده است و مجاز هستیم كه هر كاری را انجام دهیم. نظر حضرت عالی درباره «عید الزهراءعلیها السلام» چیست؟
ایشان در پاسخ به این استفتا فرموده‌اند:
1 - دوستی دوستان اهل بیت عصمت علیهم السلام و بیزاری از دشمنان آنان جزء اركان مذهب است.
2 - نباید به نام مقدس اهل بیت عصمت علیهم السلام مجالس مشمتل بر گناه تشكیل داد.
3 - نباید كاری كرد كه در میان صفوف مسلمانان شكافی ایجاد شود.
4 - حدیث «رفع قلم» مخصوص كودكان نابالغ و دیوانگان و حالت خواب است، و معاذ الله كه امامان معصوم علیهم السلام اجازه ارتكاب گناه به افراد را در شب نهم ربیع الاول یا غیر این شب داده باشند. (10)
نكته دهم
یكی از سؤالاتی كه گاه مطرح می‌شود این است كه آیا مراعات نوبت در اموری كه طبق نوبت به كار افراد رسیدگی می‌شود، یك حق عقلایی و شرعی است و تخلف از آن حرام است؟
برخی از مراجع تقلید مانند حضرت آیت الله مكارم شیرازی درباره این استفتاء، فتوا داده اند: در حال حاضر كه بسیاری از كارها در اجتماع به صورت صف و قرار گرفتن در نوبت انجام می‌شود، این امر یك حق عقلایی شمرده می‌شود كه از بین بردن آن نیز نوعی ظلم به حساب می‌آید و مشمول ادله حرمت ظلم و تجاوز به «حقوق الناس» می‌شود. البته در مواردی كه طبق عرف عقلا استثنایی واقع می‌شود، مانند یك بیمار اورژانسی در مطب دكتر و نظیر آن، رعایت نكردن نوبت اشكالی ندارد. (11)
- پاورقــــــــــــــــــــی
1) توضیح المسائل مراجع، سید محمد حسن بنی هاشمی خمینی، م 319.
2) اجوبة الاستفتاءات، ج 1، ص 42، و 44.
3) دفتر امام خمینی قدس سره، بخش استفتاء.
4) جامع المسائل، ج 2، ص 97.
5) استفتائات جدید، ج 1، ص 50.
6) جامع المسائل، ج 1، ص 102.
7) همان، ص 103.
8) استفتائات جدید، ج 1، ص 517.
9) همان، ص 508.
10) همان، ص 500.
11) همان، ص 489.