شادی و نشاط همچون سایر نیازها و رفتارهای انسان دارای احكام و آداب خاصی است. در این نوشته كوتاه تلاش خواهیم كرد تا به برخی از آنها اشاره كنیم. برخی از شرائط شادی از این قرار است:
1. پرهیز از گناه
در مجالس شادی باید از گناه و معصیت پرهیز كرد. امام صادق علیه السلام فرمودند:
«لا ینبغی للمؤمن ان یجلس مجلسا یعصی الله فیه ولایقدر علی تغییره؛ (1) سزاوار نیست مؤمن در مجلسی بنشیند، كه در آن معصیت خدا می‌شود و او نمی‌تواند آن را تغییر دهد.»
2. پرهیز از آزار مؤمنین
یكی از شرائط شادی و تفریح این است كه با اذیت و آزار دیگران همراه نباشد. متاسفانه امروزه بسیاری از شادیها همراه با اذیت و آزار دیگران است، مانند: بلند كردن صدای موسیقی، انفجارهای تفریحی در شبهای شادی و...
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «من آذی مؤمنا فقد آذانی؛ (2) كسی كه مؤمنی را آزار دهد، مرا آزار داده است.»
هشام بن سالم گوید، از امام صادق علیه السلام شنیدم كه می‌فرمود: خداوند می‌فرماید: «لیاذن بحرب منی من آذی عبدی المؤمن؛ (3) آن كس كه بنده مؤمن مرا بیازارد، با من اعلان جنگ می‌دهد.»
3. پرهیز از لهو
در آیین اسلام، سرگرمیهای زیانبار و غفلت زا ممنوع است. موسیقی مطرب و غنا یكی از سرگرمیهای زیانبار می‌باشد كه آدمی را از توجه به خدا و آخرت باز می‌دارد، از این رو بایسته است كه مؤمنان از آن پرهیز كنند.
غنا و موسیقی به مناسبت میلاد معصومین علیهم السلام و در اماكن مقدسه
سؤال: اخیرا در میلاد ائمه معصومین علیهم السلام به عنوان جشن ائمه یا مناسبتهای دیگر تحت عنوان اجرای موسیقی سنتی كنسرتهای موسیقی را بر پا می‌كنند یا سرودهایی همراه با آهنگ به صورت طرب آور با خوانندگیهای سبك اجرا می‌كنند. آیا رواج این حركت از سوی هر گروه و نهاد در فرهنگسراها یا مساجد و حسینیه‌ها چه صورت دارد و آیااساسا با توجه به سیره ائمه معصومین علیهم السلام می‌توان به نام اهل بیت علیهم السلام به چنین اقداماتی دست زد؟
مقام معظم رهبری: هر گونه خوانندگی و نوازندگی كه متناسب با مجالس عیش و نوش و خوشگذرانی باشد، جایز نیست و از هر كاری كه با شئونات مساجد و حسینیه‌ها سازگار نباشد، باید اجتناب كرد. (4)
آیة الله فاضل لنكرانی: به طور كلی هر امری كه هتك و بی احترامی به ائمه اطهار علیهم السلام تلقی شود، جایز نیست و ظاهرا مجموع این اعمال عرفا هتك محسوب می‌شود. (5)
آیة الله بهجت: برپایی و شركت در این مجالس حرام است. (6)
آیة الله تبریزی: اجرای موسیقی در مجالس معصومین مطلقا جایز نیست و نواختن موسیقی لهوی و گوش دادن آن هر چند در غیر مجالس معصومین باشد حرام است و بین انواع موسیقی لهوی فرقی در حرمت نیست. (7)
آیة الله مكارم شیرازی: كلیه صداها و آهنگهایی كه مناسب مجالس لهو و فساد است، حرام است. (8)
سؤال: در رادیو مدح ائمه طاهرین را با وزن و ساز و با لحن خوب می‌خوانند. آیا استماعش جایز است یا خیر؟
امام خمینی رحمه الله: اگر غنا و موسیقی نباشد، مانع ندارد. (9)
سؤال: آیا می‌توان در ولادت امامان معصوم در مسجد نوار آهنگ مذهبی غیر حرام گذاشت؟
آیة الله مكارم شیرازی: گذاشتن آهنگ مذهبی در مساجد و حسینیه‌ها مناسب نیست. از آن اجتناب كنید. (10)
سؤال: آیا پخش موسیقی شاد به مناسبت میلاد ائمه معصومین در مسجد شرعا اشكال دارد؟
مقام معظم رهبری: روشن است كه برای مسجد جایگاه شرعی خاصی است و چنانچه پخش موسیقی در مسجد مناسب جایگاه و احترام مسجد نباشد، حرام است؛ حتی اگر موسیقی غیر مطرب باشد. (11)
دست زدن در اعیاد مذهبی و در اماكن مقدس
سؤال: دست زدن همراه با مداحی در مجالس شادی ائمه معصومین علیهم السلام و روزهای تولد آنها از نظر شرعی چه حكمی دارد؟
آیة الله مكارم شیرازی: دست زدن اگر با امور حرام مقرون نباشد، حرام نیست؛ ولی در مساجد و حسینیه‌ها از آن پرهیز كنید. (12)
سؤال: در موالید حضرات ائمه در مسجد مجلس گرفته، اشعار می‌خوانند و موقع خواندن اشعار، كف می‌زنند، كف زدن در مسجد چه صورت دارد؟
آیة الله گلپایگانی: به نظر این جانب خالی از اشكال نیست. (13)
سؤال: در اعیاد مذهبی و جشن ولادت ائمه در مسجد یا حسینیه مجلس جشن گرفته می‌شود و اشعار مذهبی خوانده می‌شود، آیا كف زدن در این مجالس جایز است؟
آیة الله فاضل لنكرانی: در مساجد و حسینیه‌ها كف نزنید. (14)
رقص
یكی از مسائلی كه در ایام موالید ائمه و اعیاد و مناسبتهای شاد مطرح می‌شود مسئله رقص است، به ویژه در برخی از مجالس زنانه مسئول جلسه حاضران را مكلف می‌كند كه برخیزند و برقصند تا حاجت خویش را بگیرند و استدلالشان این است كه خود ائمه به ما گفته اند: در شادی ما شاد و در غم ما غمناك باشید؛ در حالی كه خشنودی ائمه با عمل حرام محقق نمی‌گردد.
امام خمینی رحمه الله می‌فرماید: رقص منشا فساد است و اشكال دارد، خواه رقص زن برای زن باشد یا رقص مرد برای مرد. تنها رقص زن برای همسر جایز است. (15)
آیة الله خامنه‌ای: رقص به طور كلی اشكال دارد، مگر رقص زن برای همسرش. (16)
آیة الله فاضل: رقص زن برای جنس موافق اگر با محرمات همراه نباشد، مانعی ندارد. (17)
سؤال: آیا جایز است زن در میان زنان برقصد و شادباش (پول) بگیرد؟
آیة الله صافی: پول گرفتن در مقابل رقص جایز نیست. (18)
لطیفه گویی
سؤال: گفتن لطیفه‌های رایج در كشور كه حالت تمسخر قشر، قوم یا مناطقی از مردم كشور را در بر می‌گیرد، چه حكمی دارد و شنیدن آن چه صورت دارد؟
آیة الله خامنه‌ای: اگر استهزاء آنان محسوب شود جایز نیست. (19)
آیة الله مكارم: اگر واقعا تمسخر قومی به طور عام بوده باشد، اشكال دارد. (20)
آیة الله فاضل: بهتر آن است كه از این نوع مزاحها اجتناب شود. (21)
آیة الله سیستانی: اگر مستلزم هتك و توهین مؤمنین باشد، جایز نیست. (22)
آیة الله صافی: اگر قصد لطیفه گویی باشد و توهین صدق نكند، اشكال ندارد. (23)
آیة الله تبریزی: مسخره كردن مؤمن جایز نیست و اگر این طور نباشد و متضمن كذب هم نباشد، مانعی ندارد. (24)
پی‌نوشــــــــــــــــت‌ها:
1) وسائل الشیعه، ج 11، ص 422.
2) بحارالانوار، ج 67، ص 72، ح 13.
3) وسائل الشیعه، ج 12، ص 264، ح 16263.
4) مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج 2، ص 36، استفتاء از مقام معظم رهبری.
5) مسائل جدید، ج 2، ص 36.
6) همان.
7) همان.
8) مسائل جدید، ج 2، ص 37 و استفتائات جدید، ج 1، ص 145.
9) استفتائات امام، ج 2، ص 16، س 37.
10) استفتائات جدید، ج 2، س 705.
11) اجوبة الاستفتائات، ج 1، ص 122، س 410.
12) استفتائات جدید، ج 1، ص 149، آموزش فقه، فلاح زاده، ص 423.
13) مجمع المسائل، ج 1، ص 155، س 107.
14) جامع المسائل، ج 1، ص 95، س 307.
15) استفتائات امام، ج 2، ص 15.
16) مسائل جدید، ج 1، ص 204.
17) جامع المسائل، ج 1، ص 486، س 1736.
18) جامع الاحكام، آیة الله صافی، ج 1، ص 297.
19) مسائل جدید، ج 2، ص 59.
20) همان مدرك.
21) جامع المسائل، ج 1، ص 639.
22) مسائل جدید، ج 2، ص 60.
23) همان مدرك.
24) همان مدرك.