(تكالیف و دعاها)
اشاره
آنچه پیش رو دارید هفتمین قسمت از مجموعه «روش تنظیم محتوا» به عنوان روشی نو در ارائه برنامه‌های جذاب برای نوجوانان و جوانان است. در این روش برای اجرای برنامه، پنج مرحله در نظر گرفته شده است كه عبارتند از:
1 - شروع برنامه 2 - ارائه آیات و روایات 3 - رفع خستگی 4 - بیان احكام 5 - بیان تكالیف و دعا.
در شش قسمت قبلی از این مباحث، چهار مرحله از مراحل پنجگانه توضیح داده شد و در این قسمت، آخرین مرحله از اجرای برنامه با عنوان «تكالیف و دعاها» مورد بحث و بررسی قرا می‌گیرد.
مرحله پنجم: تكالیف و دعاها
آخرین مرحله از اجرای برنامه برای كودكان و نوجوانان به ارائه تكلیف و دعا اختصاص دارد. ارائه تكلیف باید به گونه‌ای باشد كه مخاطب را به تلاش علمی و فكری و یا اجرای عملی یك دستور دینی وا دارد. از آنجا كه همه آموزشها در نهایت برای نهادینه كردن تربیت دینی در مخاطبان است، بسیار مناسب است كه بر جنبه‌های عملی و اجرای دستورات شرعی و اخلاقی در منزل یا اجتماع تاكید شود. در ذیل نمونه‌هایی از ارائه تكلیف را با توجه به سه گروه مخاطب؛ یعنی كودكان، نوجوانان و جوانان می‌آوریم. و سپس به نمونه‌هایی از دعا با توجه به روحیه و شرایط مخاطبان اشاره خواهیم كرد.
تكلیف برای كودكان
چنانكه پیشتر نیز گفته شد، در صورتی كه تكالیف ارائه شده به مخاطبان جنبه عمل كردن به دستورات دینی داشته باشد، مناسب‌تر است. البته از ارائه تكالیفی كه موجب افزایش توان علمی آنان می‌شود نیز نباید غفلت كرد. در ذیل به نمونه‌هایی از ارائه تكلیف به كودكان اشاره می‌كنیم.
نمونه اول: تكلیف‌های عملی
1 - امشت با وضو بخواب.
2 - هنگام خواب با نام خدا وارد بستر شو و بهترین جمله آن است كه بگوئی: «بسم الله الرحمن الرحیم»
3 - یك سجده شكر به جا آور و سه مرتبه بگو «شكرا لله»
4 - به دلخواه خودت امشب یك آیه و یا یك سوره كوتاه از روی قرآن بخوان.
5 - امشب اگر می‌خواهی انبیاء از تو راضی شوند، 3 مرتبه بگو: «اللهم صل علی محمد و آل محمد».
6 - اگر می‌خواهی خدا از تو راضی شود، پس از انجام نماز، 34 مرتبه بگو: «الله اكبر»، 33 مرتبه «الحمدلله و 33 مرتبه «سبحان الله»
7 - اگر می‌خواهی گذشتگانی كه به رحمت خدا رفته اند خوشحال و از تو راضی شوند، یك بار حمد و سه مرتبه توحید بخوان و ثواب آن را به روح آنان هدیه كن.
8 - قبل از خواب دعای «اللهم كن لولیك» را جهت سلامتی و فرج آقا امام زمان علیه السلام بخوان.
9 - امشب برای هر كدام از چهارده معصوم یك صلوات بفرست.
10 - اگر می‌خواهی از بدیها و دشمنان حفظ شوی، هنگام خواب سوره‌های توحید، ناس، فلق و كافرون را بخوان.
11 - تا فردا هر گاه آب نوشیدی بیاد لبهای تشنه امام حسین علیه السلام باش و بگو: «سلام بر حسین» تا خدای متعال اجر زیادی برایت ثبت كند.
12 - امشب دو ركعت نماز به امام زمان علیه السلام هدیه كن.
13 - قبل از خواب صرفا به خاطر رضای خدا و عمل به دستور پیامبرصلی الله علیه وآله مسواك بزن.
14 - امشب به یك نحوی قبل از خواب مادر یا پدر را خوشحال كن.
15 - امروز سعی كن هیچیك از دوستانت را نرنجانی.
16 - با خدای خود عهد كن تا یك هفته حتی یك دروغ هم نگوئی.
17 - امروز سعی كن یك امر به معروف یا نهی از منكر انجام بدهی.
18 - امروز با یاری گرفتن از خدا سعی كن از اشتباهات گذشته خود توبه و از خدا عذرخواهی كنی.
19 - امروز با خود عهد كن حتما نمازهای پنجگانه را اول وقت بخوانی.
20 - تمام كارهای یك شبانه روز را به قصد قربة الی الله انجام بده.
21 - یك فیلم تلویزیونی معروف را نگاه كرده و پند آموزی یا بدآموزیهای آن را بنویس.
22 - در روز جمعه غسل جمعه را انجام بده.
نمونه دوم: گفتار دلنشین
لطفا متن زیر را نقطه گذاری كنید.
1 - یك روز مردی پیش پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت:ای رسول خدا! به من چیزی یاد بدهید كه وقتی آن را انجام می‌دهم روز قیامت به بهشت بروم. پیامبر به او گفتند: با مردم طوری رفتار كن كه دوست داری با تو رفتار كنند.
2 - یكی از یاران امام صادق علیه السلام گفت: روزی به خانه امام ششم رفتم، دیدم فرزندش موسی علیه السلام پیش او ایستاده و به نصیحتهای پدر گوش می‌دهد. من هم به آن سفارشات گوش دادم و بعضی از آنها را از بر كردم. امام ششم می‌گفتند:
1 - فرزندم هر كس برای برادرش چاهی بكند (كار بدی درباره او انجام دهد) ، اول خودش در آن می‌افتد.
2 - همیشه به دیدن انسانهای خوب برو، نه آدم‌های بد. چون انسان بد مثل سنگ سفت و سختی است كه چشمه از زیر آن نمی‌جوشد.
3 - هر كس از تو چیزی خواست به او كمك كن.
4 - فرزندم! سخن چینی نكن، زیرا خبرچینی باعث می‌شود انسانها با هم دشمن شوند... .
(این جملات را بدون نقطه بنویسید)
نمونه سوم: پیام اعضاء (دست)
لطفا حروف زیر را به جملاتی خوانا تبدیل كنید.
د س ت ه ا ی ك و چ ك م م ی گ و ی ن د د ر و ق ت د ع ا خ د ا ی ب ز ر گ ر ا ص د ا ب ز ن ی د
د س ت ه ا ی ق و ی م م ی گ و ی ن د ب ۀ ك د ی گ ر د ر ك ا ر ه ا ك م ك ك ن ی د
د س ت ه ا ی ن ر م م م ی گ و ی ن د ه ر گ ا ۀ ت ی م ی د ی د ی د ب ر س ر ا و ن و ا ز ش ك ن ی د
د س ت ه ا ی گ ر م م م ی گ و ی ن د د ر ه ن گ ا م ر س ی د ن ب ه د و س ت ب ا ا و د س ت م ح ب ت د ۀ د
د س ت ه ا ی م م ی گ و ی ن د ب ا آ ب و ض و ص و ر ت خ و د ر ا ن و ر ا ن ی ك ن ی د
د س ت ه ا ی ز ی ب ا ی م ن م ی گ و ی ن د ب ا م ن گ ن ا ه ا ن ج ا م ن د ۀ د
د س ت ه ا ی ش م ا چ ه م ی گ و ی ن د؟
تكلیف برای نوجوانان
نمونه اول: احادیث و آیات قابل تصویر
* لطفا برای نشان دادن محتوای احادیث و آیات زیر، یك طرح یا نقاشی بكشید.
1 - پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله می‌فرمایند: «من تواضع لله رفعه الله و من تكبر خفضه الله؛ (1) هر كس بخاطر خدا تواضع كند، خداوند متعال او را بالا می‌برد و هر كس تكبر ورزد، خداوند او را [با خفت و خواری در دید مردم] پایین م ی‌آورد.»
2 - انسان و انتخاب راه: خداوند متعال در قرآن كریم می‌فرماید: «انا هدیناه السبیل اما شاكرا و اما كفورا» (2) ؛ «ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاكر باشد [و پذیرا گردد] یا ناسپاس.»
3 - قال رسول الله صلی الله علیه وآله: «النظرة سهم مسموم من سهام ابلیس؛ (3) نگاه [به نامحرم] تیری زهرآگین از تیرهای شیطان است.»
4 - قال علی علیه السلام: «انما مثل الدنیا مثل الحیة لین مسها، قاتل سمها؛ (4) حكایت دنیا، حكایت ماری است كه بدنی نرم و زهری كشنده دارد.»
5 - امام علی علیه السلام: «الفرصة تمر مر السحاب فانتهزوا فرص الخیر؛ (5) فرصت همانند ابر می‌گذرد، پس فرصتهای نیك را غنیمت شمارید.»
6 - قرآن كریم می‌فرماید: «الله ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات الی النور و الذین كفروا اولیائهم الطاغوت یخرجونهم من النور الی الظلمات» ؛ (6) «خداوند سرور كسانی است كه ایمان آورده اند. آنان را از تاریكیها به سوی روشنایی به در می‌برد. و كسانی كه كفر ورزیده اند، سرورانشان [همان عصیانگران و] طاغوتند، كه آنان را از روشنایی به سوی تاریكی به در می‌برند.»
7 - پیامبر بزرگ اسلام صلی الله علیه وآله می‌فرماید: «عمر انسان همانند خطوطی است كه انسان را در میان خود در برگرفته و از هر طرف بلاها او را احاطه نموده اند و آمال و آرزوهای او از محدوده عمرش جلوتر می‌باشد.» (7)
8 - حضرت لقمان به پسرش فرمود: فرزندم! دنیا دریای عمیقی است كه دانشمندان فراوانی در آن به هلاكت رسیده اند، پس تو كشتی خود را از ایمان بساز و بادبانهای آن را از توكل به خدا قرار ده و توشه‌ای از تقوای الهی در آن ذخیره كن. اگر به سلامت به ساحل نجات رسیدی، به رحمت خدا نجات یافته‌ای و اگر هلاك شدی به گناهانت هلاك شده ای.» (8)
9 - قال رسول الله صلی الله علیه وآله: «كتاب الله حبل ممدود من السماء الی الارض؛ (9) كتاب خدا ریسمانی است كه از آسمان تا زمین كشیده شده است.»
10 - قال رسول الله صلی الله علیه وآله: «ان الشیطان اذا سمع النداء بالصلاة هرب؛ (10) هرگاه شیطان آواز دعوت به نماز را بشنود بگریزد.»
11 - قال رسول الله صلی الله علیه وآله: «الوضوء یحرق الخطایا كما تحرق النار الحشیش؛ (11) وضو گناهان را می‌سوزاند همان گونه كه آتش علف خشك را می‌سوزاند.»
12 - قال رسول الله صلی الله علیه وآله: «الصلاة حصن من سطوات الشیطان؛ (12) نماز دژی در برابر شبیخونهای شیطان است.»
13 - قال رسول الله صلی الله علیه وآله: «الصوم جنة من النار؛ (13) روزه سپری در برابر آتش است.»
14 - امام علی علیه السلام: «صاحب السوء قطعة من النار؛ (14) همنشین بد پاره‌ای از آتش است.»
نمونه دوم: كلام وحی
* لطفا با استفاده از ترجمه قرآن كریم، سؤالات زیر را پاسخ دهید.
1 - یكی از آیات سوره عصر فرمول سعادت انسان را این گونه بیان كرده است.
ایمان + عمل صالح + سفارش به حق + سفارش به صبر = سعادت
لطفا آن آیه را بنویسید.
2 - آیات 7 و 8 سوره زلزال به ما چه می‌گوید؟
3 - در سوره جمعه، بین آیات 1 تا 4، كدام آیه است كه هدف بعثت رسول الله صلی الله علیه وآله را تلاوت قرآن بر مردم و تهذیب آنان و تعلیم كتاب و حكمت به آنها می‌داند؟
4 - در آیه 25 سوره شوری قبل از بخشش گناهان، قبول چه چیزی از جانب خداوند مطرح شده است؟
5 - طبق آیه 68 سوره عنكبوت دنیا چگونه است؟
6 - پیام آیه 24 سوره اسراء كه باید آویزه گوش همگان بویژه جوانان باشد در مورد چه كسانی است؟
7 - براساس آیه 23 سوره اسراء چگونه باید با پدر و مادر سخن گفت؟
8 - پنج ویژگی مؤمنین را از آیات 1 الی 3 سوره انفال به دست آورید.
9 - ویژگیهای اصحاب میمنه و اصحاب مشئمه براساس آیات 17 تا 20 سوره بلد كدامند؟
10 - لطفا برداشت خود را از آیات 19 تا 24 سوره الحاقه بنویسید.
نمونه سوم: دوستان
هم نشینان بد و فاسد در فكر از بین بردن انسانهای صالح هستند.
امام صادق علیه السلام فرمود: «من یصحب صاحب السوء لا یسلم؛ كسی كه با افراد بد [دوست و] هم نشین شود، سالم نمی‌ماند.»
امام جوادعلیه السلام فرمود: «از همنشینی با زشتكار دوری كن، زیرا او همانند شمشیر برهنه و تیز ظاهری خوش و باطنی زشت دارد.»
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: استوارترین انسانها كسی است كه از انسانهای نادان بگریزد. مفهوم این جمله چیست؟
نمونه چهارم: به خودتان نمره دهید!
1 - آیا می‌دانید كه هر كدام از شما می‌توانید در آینده از دانشمندان و هنرمندان بزرگ باشید؟
2 - امیدواری و تلاش دو لازمه رشد هستند، آیا این دو خصلت را در خود رشد داده اید؟
3 - در چند قرن پیش بزرگترین دانشمندان دنیا از میان مسلمانان برخاسته اند، آیا می‌خواهید وارث آنان باشید؟
4 - آیا برای آنكه انسانی مفید در جامعه باشید، این مهم را از درگاه خداوند متعال طلب می‌كنید؟
5 - آیا می‌دانید كه هر كتاب نتیجه زحمات دهها نفر و مدتهای زیادی از وقت آنها می‌باشد؟
6 - آیا می‌دانید كه كتاب خوب چون غذای روح است و روحمان مانند جسم ما نیازمند غذا است؟
7 - آیا می‌دانید بهترین هدیه به دوستان كتاب است؟
8 - آیا شما در منزل كتابخانه شخصی دارید؟
9 - آیا می‌دانید رفتار هر كس نشان دهنده شخصیت اوست؟
10 - آیا مواظب هستید كه رفتار شما هر روز، بهتر از روز قبل باشد؟
11 - آیا با رفتار خوب نسبت به والدین از زحمات آنان قدردانی می‌كنید؟
12 - آیا می‌دانید كه رفتار من و شما می‌تواند برای همه جامعه الگو باشد؟
13 - آیا رفتار شما به دیگران درس صداقت و درستی می‌آموزد؟
14 - آیا می‌دانید كه دو فرشته الهی كارهای خوب و بد ما را یادداشت می‌كنند؟
15 - آیا می‌دانید كه روز قیامت دست و چشم و همه اعضاء ما به كارهایی كه انجام داده ایم اعتراف می‌كنند؟
16 - آیا می‌دانید كه زندگی كنونی ما مدیون جانبازی شهیدان است؟
17 - آیا می‌دانید كه ما وارث شهیدانی هستیم كه اخلاق و رفتارشان نمونه یك انسان كامل بود؟
18 - آیا با نام و زندگانی و سخنان تعدادی از شهیدان آشنا هستید؟
19 - آیا یادشان را همواره در خاطر دارید؟
20 - آیا برای ادامه راهشان ازخدای توانا یاری می‌طلبید.
تكلیف برای جوانان
با توجه به اینكه این تكالیف برای سنین دوره دبیرستان و بالاتر در نظر گرفته می‌شود، باید از نظر محتوایی علمی‌تر و عمیق‌تر از نمونه‌های پیشین باشد. به نمونه‌هایی از این تكالیف توجه كنید.
نمونه اول: نسیم حیات
* لطفا با استفاده از ترجمه قرآن كریم، سؤالهای زیر را پاسخ دهید.
1 - مراد از كلمه «ساهون» در آیه 5 سوره «ماعون» چیست؟
2 - ویژگیهای «متقین» در آیه 3 سوره «بقره» را بیان كنید؟
3 - آیه 28 سوره «رعد» چه پیامی برای ما دارد؟
4 - با توجه به آیه 63 از سوره «فرقان» ، یكی از ویژگیهای مؤمنین را در برخورد با جاهلین بیان كنید.
5 - یكی از پیامهای خداوند در آیه 36 «اسراء» را بیان كنید؟
6 - نكته زیبای آیه 153 سوره «اعراف» را بیان كنید؟
7 - با توجه به آیه 8 و 9 سوره «آل عمران» به نكات آن اشاره فرمائید؟
8 - به فرموده قرآن در آیه 56 سوره «احزاب» به غیر از انسان چه كسانی بر پیامبرصلی الله علیه وآله صلوات فرستاده اند؟
9 - پیام آیه 204 سوره «اعراف» چیست؟ بیان نمایید؟
10 - آخرین آیه سوره بقره به چند نكته اشاره دارد؟ توضیح دهید؟
نمونه دوم: مفاهیم قرآن
* لطفا با تامل در معانی و مضامین آیات جزء اول قرآن كریم به سؤالات زیر پاسخ دهید.
1 - شرط هدایت انسان توسط قرآن چیست؟
الف - ایمان به آخرت و غیب
ب - یقین به غیب و ایمان به آخرت
ج - یقین به آخرت و غیب
د - ایمان به غیب و یقین به آخرت
2 - تاثیر ناپذیری بعضی از مردم از انذار پیامبرصلی الله علیه وآله بدین دلیل است كه:
الف - بر موضوع مورد اعتقاد خود لجاجت می‌ورزند.
ب - دلهایشان پر از كینه است.
ج - بر دلهایشان مهر نهاده اند.
د - دلهایشان تاریك است.
3 - مرض فزاینده در دل كدام گروه است؟
الف - مشركان
ب - منافقان
ج - كافران
د - هر سه گروه
4 - عبادت پروردگار كه خالق ماست،
الف - موجب حصول پرهیزكاری است.
ب - موجب حصول سعادت است.
ج - موجب حصول نجات است.
د - مقتضی بندگی خداوند است.
5 - آنان كه تجارتشان سودمند نیست، كسانی هستند كه:
الف - آخرت رابه دنیا فروخته اند.
ب - هدایت را به كفر فروخته اند.
ج - ضلالت را به بهای هدایت خریده اند.
د - عذاب را به بهای هدایت خریده اند.
6 - در برابر خداوندی كه زمین و آسمان را آفریده و باران و میوه جات را نصیب ما ساخته است،
الف - باید شكر گذار باشیم.
ب - نباید كفر بورزیم.
ج - باید بندگی كنیم.
د - نباید برای او همتایی قرار دهیم.
7 - اگر در آنچه بر بنده مان فرستادیم شك دارید،
الف - مانند آن بیاورید.
ب - ده سوره مانند آن بیاورید.
ج - یك سوره مانند آن بیاورید.
د - آیاتی مانند آن بیاورید.
8 - ملائكه در باره خلقت آدم به خدا عرضه داشتند:
الف - انسان طغیانگر و مفسد است و ما شاكر و ستایشگریم.
ب - انسان، خون ریز و مفسد است و ما شاكر و تقدیسگریم.
ج - انسان، تجاوزكار و خون ریز است و ما گوش به فرمان و تقدیسگریم.
د - انسان ناسپاس و خون ریز است.
9 - آنگاه كه به فرشتگان گفتیم: آدم را سجده كنید، پس سجده كردند، جز ابلیس كه...
الف - حسد ورزید و سرپیچی كرد.
ب - بزرگی خواست و سرپیچد.
ج - بزرگی خواست و حسد ورزید.
د - سرپیچید و بزرگی خواست.
10 - آدم از پروردگارش كلماتی دریافت و توبه كرد و خداوند:
الف - بخشنده و مهربان است.
ب - آمرزنده و مهربان است.
ج - توبه پذیر و مهربان است.
د - توبه پذیر و بخشاینده است.
11 - خداوند بنی اسرائیل را به چه یادآور شد؟
الف - نعمتها، آیات و وفای به عهد
ب - نعمتها، ترس از حق و ایمان به كتاب
ج - نعمتها، وفای به عهد الهی و ترس از خدا
د - نعمتها، ترس از خدا و تصدیق پیامبر
12 - صبر و نماز بر همگان گران است، جز بر...
الف - مؤمنان
ب - ترسندگان
ج - پارسایان
د - پرهیزكاران
13 - در قیامت كسی را به جای كسی جزا نمی‌دهند و از كسی شفاعت نمی‌پذیرند و...
الف - به عدل حكم می‌شود.
ب - از عقاب كسی عدول نخواهد شد.
ج - در عذاب، كسی جایگزین دیگری نخواهد شد.
د - از كسی جز عدل نخواهند خواست.
14 - كشتن فرزندان و زنده نگهداشتن زنان:
الف - عذاب الهی بود.
ب - آزمایش بنی اسرائیل بود.
ج - كینه فرعون بود.
د - آزمایشی برای فرعون بود.
15 - موسی علیه السلام به قومش فرمود: گوساله پرستی...
الف - شركی آشكار است.
ب - شركی جاهلانه است.
ج - ظلم بر خویشتن است.
د - ظلمی شرك آلود است.
16 - قوم موسی علیه السلام گفتند: تا... به تو ایمان نمی‌آوریم.
الف - معجزه آشكار نیاوری،
ب - خدا با ما سخن نگوید،
ج - ما را از فرعون نرهانی،
د - خدا را نبینیم،
17 - بهره مندی از نعمتها و آمرزش گناهان و افزونی برای محسنان در گرو چه اموری بود؟
الف - استغفار و جنگ با دشمنان
ب - استغفار و سجده بر خدا
ج - فتح شهر دشمن و سجده بر خدا
د - استغفار و فتح شهر دشمن
18 - چون موسی عصایش را به سنگ زد، چند چشمه جوشید و چرا؟
الف - دوازده چشمه تا به عدد ماههای سال باشد.
ب - دوازده چشمه تا اشاره به 12 امام باشد.
ج - 22 چشمه تا به عدد طایفه‌های بنی اسرائیل باشد.
د - دوازده چشمه تا هر گروهی آبشخور خود را بداند.
19 - خداوند متعال در بیان سزای ستمكارانی كه حكم خدا را به غیر حكم خدا تبدیل نمودند چه می‌گوید؟
الف - عذاب سخت آسمانی نازل كردیم.
ب - به كیفر بد كاری و نافرمانی برایشان عذاب نازل كردیم.
ج - به خشم و قهر خدا گرفتار شدند.
د - اهل دوزخند و در آتش آن همیشه معذب خواهند بود.
20 - بیاد آورید وقتی كه برای راهنمایی به موسی كتاب و فرقان عطا كردیم، باشد...؟
الف - كه خدا را شكر گزارید.
ب - كه به راه حق هدایت یابید.
ج - تا هدایت یابند.
د - تا رستگار شوید.
21 - از آیات 67 تا 71 سوره بقره استفاده می‌كنیم كه:
الف - افراد نباید به دنبال راه فرار برای انجام ندادن امر الهی باشند.
ب - سؤالها و ایرادهای بی جا، تكلیف آسان را سخت می‌كند.
ج - برخورد بنی اسرائیل با حضرت موسی علیه السلام درست بوده است.
د - الف و ج.
22 - چرا خداوند بنی اسرائیل را ظالم دانسته است؟
الف - زیرا به هیچ سخن حقی پایبند نبودند.
ب - زیرا با موسی علیه السلام به لجاجت و دشمنی پرداختند.
ج - زیرا بعد از معجزات روشن، گوساله پرستی را پیشه كردند.
د - زیرا به پیمان خود وفادار نماندند.
23 - چه كسانی به آیات روشن الهی كفر می‌ورزند؟
الف - غافلان
ب - فاسقان
ج - جاهلان
د - مجرمان
24 - هر كس به جای ایمان، كفر را برگزیند...
الف - از رحمت خداوند دور شده است.
ب - اعمال او مقبول درگاه خدا واقع نمی‌شود.
ج - مسلما از راه راست گمراه شده است.
د - اگر كار نیك كند، او نیز در راه راست است.
25 - هر كس خود را خالصانه به خدا تسلیم كند.... ، پاداش او نزد خدا محفوظ است.
الف - و نیكوكار باشد
ب - و ذكر فراوان گوید
ج - و فقط عبادت كند
د - و مردم از او راضی باشند
26 - كسانی كه دعوت پیامبر را درك نكردند چه می‌گفتند؟
الف - چرا خدا با ما سخن نمی‌گوید؟
ب - چرا ما خدا را نمی‌بینیم؟
ج - چرا آیه بر مانازل نمی‌شود؟
د - الف و ج.
27 -ای پیامبر! همانا ما تو را به حق فرستادیم تا....
الف - فقط مردم را بترسانی.
ب - فقط به مردم بشارت دهی.
ج - فقط پیام ما را برسانی.
د - بشارتگر و بیم دهنده باشی.
28 - در مجموع آیات 61 تا 120 سوره بقره چند بار به پیمان گرفتن از بنی اسرائیل اشارت رفته است؟
الف - دو مرتبه
ب - سه مرتبه
ج - چهار مرتبه
د - هفت مرتبه
29 - آیا ذریه حضرت ابراهیم علیه السلام هم به مقام امامت می‌رسند؟
الف - تمام فرزندان ابراهیم علیه السلام به امامت می‌رسند.
ب - ستمگران به امامت نمی‌رسند.
ج - امامت به فرزندان عالم ابراهیم علیه السلام می‌رسد.
د - هیچ كدام از فرزندان ابراهیم علیه السلام به امامت نخواهند رسید.
30 - حضرت ابراهیم علیه السلام در درخواست از خداوند، وظیفه پیامبران را چه می‌داند؟
الف - خواندن آیات خداوند
ب - آموختن كتاب و حكمت
ج - تزكیه باطنی مردم
د - همه موارد
نمونه سوم: جدول احكام، عقاید و هوش
توجه: با پر كردن جدول زیر، حاصل جمع هر یك از ستونهای افقی و عمودی 42 خواهد شد.
* لطفا با مراجعه به رساله‌های عملیه مراجع تقلید، اعداد مورد نظر را پیدا كرده و در جدول ثبت نمایید.
1 - چند چیز موقع غذا خوردن مستحب است؟ (مسئله 2645)
2 - از چند راه می‌توان فتوای مرجع تقلید را به دست آورد؟ (احكام تقلید)
3 - لباس نمازگزار چند شرط دارد؟ (احكام لباس)
4 - چند چیز از حیوان حلال گوشت حرام است؟ (مسئله 2635)
5 - چند چیز وضو را باطل می‌كند؟ (احكام طهارت)
6 - شرایط صحیح بودن وضو چند چیز است؟ (احكام طهارت)
7 - چند چیز نماز را باطل می‌كند؟ (احكام نماز)
8 - چند چیز نجاست را پاك می‌كند؟ (احكام طهارت)
9 - نجاسات چندتاست؟ (احكام طهارت)
10 - مرجع تقلید باید چند شرط داشته باشد؟ (احكام تقلید)
11 - شكهای باطل چندتاست؟ (احكام نماز)
12 - مجموع شكهای صحیح به علاوه یكی كمتر از شكهائی كه نباید به آنها اعتنا كرد؟ (احكام نماز)
13 - برای چند چیز باید وضو گرفت؟ (احكام طهارت)
14 - 5 تا بیشتر از واجبات نماز؟ (احكام نماز)
15 - میلاد پیامبرصلی الله علیه وآله و اما صادق علیه السلام در آن روز است. (تقویمها)
16 - زمین با چند شرط كف پا و ته كفش نجس را پاك می‌كند؟ (احكام طهارت)
تذكر: اسناد ارائه شده طبق رساله امام خمینی رحمه الله می‌باشد.
|
4 |
3 |
2 |
1 |
|
8 |
7 |
6 |
5 |
|
12 |
11 |
10 |
9 |
|
16 |
15 |
14 |
13 |
نمونه چهارم: چند قطره معرفت
امام موسی بن جعفرعلیه السلام فرمودند: دانش انسانها را در چهارچیز یافتم:
1 - پروردگارت را بشناسی.
2 - بشناسی كه خدا وجود تو را آفریده و چه اموری در آفرینش تو به كار برده است.
3 - بشناسی كه خدا از تو چه خواسته است.
4 - بشناسی كه چه چیز تو را از دینت خارج می‌سازد.
هریك از جملات امام علیه السلام اشاره به یكی از وظائف مهم انسان دارد. جمله مربوط را در مقابل وظیفه معین شده در زیر بنویسید.
1 - خودشناسی:
2 - خداشناسی:
3 - مانع شناسی:
4 - هدف شناسی:
نمونه پنجم: كدام آیه؟ كدام سوره؟
1 - كلمات زیر را مرتب كنید و بگوئید آیه به دست آمده در كدام سوره از جزء آخر قرآن است؟
مثقال - یعمل - خیرا - و من - فمن - شرا - یره - ذره
2 - در سوره غاشیه دو آیه وجود دارد كه صورت انسانهای خوب و بد در قیامت را به چیزهایی تشبیه می‌كند. آن دو آیه كدامند؟
دعاها
آخرین بخش از اجرای یك برنامه، به دعا اختصاص دارد. شایسته است كه در دعاها، موضوع بحث و مطالب ارائه شده و نیز نوع مخاطبان و سن و جنس و تحصیلات آنان در نظر گرفته شود، تا مخاطبان، با هضم بهتر و توجه دقیق تری «آمین» بگویند. چنانچه اخلاق، آداب، اعتقادات و عملكرد مورد انتظار از مخاطب را در قالب دعا آورده و آنها را از خدا بخواهیم، هم حاجات خود را از خدا خواسته ایم و هم یك جمع بندی جذاب از بحث را به ذهن مخاطب القاء كرده ایم.
در ذیل با توجه به موضوعات مختلف، دعاهایی به عنوان نمونه ارائه می‌شود.
گلها
1 -ای خدای یاسها و یاسمنها،ای پروردگار گلهای شب بو،ای آفریدگار سوسن و نرگس و محمدی، ما را دوست حضرت محمد قرار ده.
2 -ای خدایی كه باغ و باغچه را در بهار زنده می‌كنی، دل و جان ما را با بهار دینت (قرآن) زنده كن.
3 -ای كه در دشتها و كوهستان، گیاهان و گلهایی رویاندی كه از آنها برای دارو استفاده می‌شود، پرندگان از دانه هایشان می‌خورند و حیوانات از شاخه و برگهایشان تغذیه می‌كنند و مردم چوبهای خشكشان را می‌سوزانند، گلهای نیكی كردن به دیگران را در دلهای ما برویان.
4 -ای خدائی كه گلهای سرخ و محمدی را عطرآگین آفریدی، ما را با عطر خوبیها خوشبو كن.
پرندگان و حیوانات
1 -ای كه به مورچه آموختی كه دانه‌ها را به دو نیم كند تا در لانه‌اش سبز نشود و دچار مشكل نشود، خوبیها را به ما بیاموز.
2 -ای كه می‌دانستی اگر بچه پرندگان را بجای تخم در شكمشان قرار دهی سنگین می‌شوند و نمی‌توانند پرواز كنند، بالهای رسیدن به قله سعادت را نصیب ما كن.
3 -ای مهربانی كه به حیوانات سمهایی دادی تا بر زمین سفت و صخره‌ها راه روند و پایشان آزرده نشود، توفیق شكرگزاری بخاطر نعمتهای بی شمارت را به ما عطا فرما.
4 -ای كه لباس پرندگان را پر قرار دادی تا در برابر سرما و گرما محافظت شوند و به خوبی پرواز كنند، به ما بالهای تصمیم و اراده عنایت كن تا در آسمان خوبیها پرواز كنیم.
5 -ای آفریننده سنجاقكهای زیبا،ای آفریننده پروانه‌های زیبا،ای آفریننده مروارید در صدف، مروارید ایمان را در صدف دل ما قرار ده.
6 -ای آنكه بلبل را دوست گل قرار دادی، ما را دوست خودت قرار ده.
اشیاء اطراف
1 -ای كه باران می‌فرستی تا گیاه از زمین بروید و انسانها و جانوران غذای خود را تهیه كنند، باران مهربانی ات را بر ما بباران.
3 -ای كه برای آماده شدن بدن برای گرمای سخت تابستان، بهار را و برای مهیا شدن بدن برای سرمای شدید زمستان، پاییز را آفریدی تا بدن اندك اندك به گرما و سرما عادت كند، به ما تندرستی و سلامت ده تا بهتر بتوانیم تو را عبادت كنیم.
3 -ای كه باد را می‌فرستی تا ابرها را جابجا كند، گلها و گیاهان را بارور سازد، كشتیهای بادبانی را به حركت درآورد، آب را سرد و آتش را برافروخته‌تر سازد، ما را از نسیم رحمت خویش محروم نساز.
نكات اعتقادی
1 -ای مهربانی كه موها و ناخنها را بی حس آفریدی تا هنگام چیدن و كوتاه كردن آنها دردی احساس نكنیم، با ما در قیامت هم مهربان باش.
2 -ای مهربانی كه آب دهان را آفریدی تا غذای خشك به راحتی از گلویمان پائین رود و خفه نشویم و لبهایی دادی تا آب دهان به طرف گلو سرازیر شود و بیرون از دهان نریزد،ای كه برای حفظ چشم، پلكها و مژه‌هایی مانند كركره آفریدی، ما را از بدیها حفظ كن.
الفاظ زیبا
1 - خدایا! به ما علم و دانش عطا كن، گلهای ایمان را در دلهای ما برویان،ای مهربانتر از مادر! با ما مهربان باش، ما را از خطرها حفظ كن، ما را به سوی خوبیها راهنمائی كن، به ما بیاموز چگونه رفتار كنیم تا از ما راضی باشی.
2 -ای كه همه چیز را برای خدمت به انسان آفریدی، ما را موفق كن تا به دیگران خدمت كنیم.
3 -ای كه می‌دانستی چشم عضو بسیار مهم و ظریفی است و برای محافظت از آن، خطوط پیشانی، ابرو، پلك، مژگان و آب را در چشم آفریدی تا اگر ذره‌ای زیانبار از همه این موانع گذشت و وارد چشم شد، آب شور چشم آن را تبدیل به چیزی بی ضرر كند، ما را سپاسگزار نعمتهای خودت قرار ده.
4 -ای كه ما انسانها را كاملا مانند یكدیگر نیافریدی تا بتوانیم دوست را از دشمن و جنایتكار را از بی گناه بشناسیم، به ما كمك كن تا دشمنانمان را بشناسیم.
5 -ای كه دانه‌های انار را مانند دانه‌های یاقوت سرخ چنان به صف در پوستشان چیدی كه انگار با دست چیده شده اند و میان آنها لایه‌های نازك و ظریف زردی قرار دادی تا انتهای دانه‌ها به پوست انار پیوند داشته باشد و غذا و آب به دانه‌ها برسد و رشد كنند و پوستی روی آنها كشیدی تا از هم نپاشند و حفظ شوند، زبان ما را از حرفهای بد حفظ كن.
پاورقــــــــــــــــــــی
1) منشور تربیتی لقمان، ص 109. به نقل از میزان الحكمة، ج 10، ص 500.
2) انسان/3.
3) میزان الحكمة، باب 3889.
4) نهج البلاغه، نامه 6.
5) بحار، ج 71، ص 337.
6) بقره/257.
7) گنجینه كمال، ص 123.
8) منشور تربیتی لقمان، ص 134.
9) بحارالانوار، ج 1، ص 369.
10) میزان الحكمه، باب 76.
11) جامع الاحادیث، ص 128.
12) میزان الحكمه، باب 10534.
13) كافی، ج 2، ص 19.
14) غررالحكم، ح 5824.