(رفع خستگی)

اشاره:

آن چه پیش رو دارید چهارمین قسمت از مجموعه «روش تنظیم محتوا» به عنوان روشی نو در ارائه برنامه‌های جذاب برای جوانان و نوجوانان است.

برای اجرای برنامه، پنج مرحله: شروع برنامه، ارائه آیات و روایات، رفع خستگی، بیان احكام و در نهایت بیان تكالیف و دعا در نظر گرفته شده بود.

در مقالات قبلی چهار قسمت از این مباحث، بیان گردید. در بحث شروع، مطالبی برای آغاز كلاس مطرح شد كه عبارت بودند از: الف) شروع با بسم الله الرحمن الرحیم؛ ب) شروع با پرسش ها؛ ج) شروع با نكات اخلاقی؛ د) شروع با تشبیهات؛ ه) شروع با همخوانی سوره؛ و) شروع با بیان نعمت‌ها و پیام اعضاء؛ ز) شروع با خواندن شعر. (1)

در مرحله دوم بیان شد كه برای ارائه آیات و روایات می‌توان از شیوه‌های مختلفی استفاده كرد، مانند: الف) شیوه تنوعی؛ ب) شیوه تلخیصی؛ ج) شیوه شان نزولی؛ د) شیوه طراحی و نقاشی؛ ه) شیوه قصه و داستان؛ و) شیوه پرسش و پاسخ؛ ز) شیوه جزوه درسی. (2)

در سومین مرحله، از شیوه‌های مختلف برای «رفع خستگی‌» بحث شد و بیان گردید كه برای رفع خستگی می‌توان مسابقات متنوعی را طراحی كرده و به اجرا گذاشت. این مسابقات به دو نوع كلی پرسشی و عملی تقسیم گردید. بخش اول كه مسابقات پرسشی بود مورد بحث و بررسی قرار گرفت و اینك مسابقات عملی با عنوان «میان پرده ها» مورد بحث قرار می‌گیرد.

میان پرده‌ها

برای رفع خستگی دانش آموزان در حین اجرای برنامه، می‌توان به شكل میان پرده مسابقه‌ای را اجرا كرد. در این مسابقات بیشتر، دانش آموزان از نظر بدنی به كار گرفته می‌شوند تا با تحرك بدنی و ایجاد نشاط وشادابی، كسالت و خمودگی آن‌ها از بین برود و در ضمن اجرای مسابقه، بر معلومات آن‌ها افزوده شود.

نحوه اجرای این مسابقات (میان پرده ها) بدین صورت است كه مربی افرادی از مخاطبان خود را انتخاب و در مقابل دانش آموزان از آن‌ها برای عملی نمودن میان پرده‌ها استفاده می‌كند. لازم به ذكر است كه میان پرده‌ها نبایستی تمام یا بیشتر زمان مفید كلاس را بگیرد، بلكه فقط جهت رفع خستگی به مدت 5 الی 6 دقیقه وقت جلسه را می‌گیرد و معمولا در اواسط یا اواخر كلاس كه دانش آموزان احساس خستگی می‌كنند یك یا دو نمونه به اجرا گذاشته می‌شود.

شایسته است مربی محترم توجه داشته باشد كه همه میان پرده‌ها را در یك زمان و مكان و یك گروه نمی‌توان اجرا كرد، بلكه برخی از میان پرده‌ها برای مكان‌های باز و بعضی برای مكان‌های بسته و برخی برای جلسات پسران و تعدادی نیز برای جلسات دختران مناسب است. تعدادی دیگر را می‌توان به صورت مشترك استفاده كرد. از این رو با توجه به مختلف بودن فضاهای اجرا، مربیان محترم با تشخیص كارشناسانه خود، مناسب شان و آداب و سنن اجتماعی هر منطقه عمل كنند.

برای آشنایی بیشتر با مسابقات عملی، نمونه‌هایی از اجرای این مسابقات در ذیل ارائه می‌گردد. مربیان محترم می‌توانند براساس نوع مخاطبان خود شكل‌های دیگری از این مسابقات را به ذوق خود طراحی كرده و به اجرا گذارند.

نمونه‌های زیر براساس سن و میزان تحصیلات مخاطبان (مقاطع تحصیلی دبیرستان، راهنمایی و ابتدایی) تقسیم بندی شده است.

البته آوردن هر یك از نمونه‌ها در یك بخش به معنای اولویت داشتن استفاده از این نمونه برای این مقطع تحصیلی است و مربی محترم می‌تواند در شرایط خاص و با تشخیص خود، همان نمونه از میان پرده را برای مقطع تحصیلی دیگری نیز اجرا كند.

بخش اول: دبیرستانی

1- قرآنی: نام یك سوره از قرآن را مطرح می‌كنیم و از شركت كنندگان در مسابقه می‌خواهیم تا همانند مشاعره، براساس آخرین حرف از نام سوره مطرح شده، نام سوره دیگری را بگویند. در صورتی كه معلومات دانش آموزان یا مجری‌ها در این زمینه كم باشد، می‌توانند دو گروه شوند و یا اینكه قرآن در اختیار داشته باشند.

مثال: یوسف - فاطر - رحمن - نوح - حجرات - تحریم - ملك - كهف - فلق - قلم - مسد - دهر - روم - مؤمنون - نمل - لقمان - نازعات - تكاثر - رعد - دخان - ناس - سباء - انعام - معارج - جن - نساء - ابراهیم - مریم - مرسلات - تین - نباء - احزاب - بروج - جمعه - همزه - هود.... -

2- درگوشی: (در كلاس خواهران در صورت وجود مربی خواهر) پیامی را در گوش نفر اول می‌خوانیم و به او می‌گوییم: خیلی سریع در گوش نفر بعد بگو، و همین طور ادامه می‌یابد تا به نفر آخر برسد. وقتی كه به نفر آخر رسید، آخرین نفر را جلو جمعیت می‌آوریم و به او می‌گوییم: چه كلام و پیامی به شما مخابره شد؟ او آنچه را كه شنیده است می‌گوید. سپس به نفر اول می‌گوییم: من چه حدیثی به تو گفتم؟ وقتی نفر اول شكل درست آن را بیان كرد و بچه‌ها تفاوتی میان دو نوع گفتار مشاهده كردند، می‌خندند و شادی ایجاد می‌شود. ما نیز از فرصت استفاده كرده، و نحوه به وجود آمدن «شایعه‌» یا «یك كلاغ چهل كلاغ‌» را توضیح می‌دهیم.

3- تكراری: یكی از شاگردان را انتخاب كرده، حدیثی تربیتی برایش می‌خوانیم و به او می‌گوییم: این جمله را خیلی سریع 5 بار تكرار كن. بدین وسیله هم مطلبی دینی را به مخاطبین القاء می‌كنیم و هم شادابی ایجاد می‌كنیم. مثلا امام علی علیه السلام می‌فرماید:

1- هر كس به دین دوستش است، ببین با چه كسی دوستی.

2- برای دیگران بخواه، آنچه برای خود می‌خواهی.

4- تنفسی: یك متن را تكثیر كرده و به چند نفر می‌دهیم تا با هم، به طور مداوم و بدون وقفه و تجدید تنفس، آن را بخوانند. افراد در صورت قطع صوت از مسابقه خارج می‌شوند و كسی كه از همه بیشتر ادامه داد، امتیاز می‌گیرد.

5- شعری: مربی یك مصرع از ابیات معروف را می‌خواند و از دانش آموزان می‌خواهد كه مصرع دوم را بخوانند. مانند:

در جوانی پاك بودن شیوه پیغمبری است              ....................................................................

6- پند آموزی: به كسی كه در مسابقه شركت كرده است می‌گوییم: در حالی كه با دندان خود چوب یا خودكاری را نگه داشته‌ای، برای هر كدام از دوستان خودت یك جمله پندآموز بگو.

7- پا مرغی: به بچه‌های پسر می‌گوییم: این مسیر را نیم خیز بروید. هر كس زودتر برگشت برنده است.

8- پولكی: به بچه‌ها می‌گوییم: هر كس توانست این اسكناس (20 تومانی یا 50 تومانی) را بالای سر خود بدون دست نگه دارد و راه برود امتیاز دارد یا پول مال خودش است.

9- توپی: افراد كلاس را یكی یكی جلو دانش آموزان آورده و به او می‌گوییم: توپ را روی یك انگشت یا سر خود نگهداشته و راه برود.

10- تكراری: به هر یك از بچه‌ها می‌گوییم: این جمله‌ها را چند بار تكرار كند: «در هر دم زدنی مزد و اجری است.‌» یا «از خود تعریف كردن خود میراندن است.‌» كسانی كه موفق شوند، امتیاز می‌گیرند.

بخش دوم: راهنمایی

1- توضیحی: چند نفر از فراگیران را انتخاب كرده و حدیث مورد نظرمان را به گونه‌ای كه فراگیران دیگر متوجه نشوند، به آن‌ها می‌گوییم. سپس از هر كدام از آن‌ها می‌خواهیم تا با زبان و فهم خود آن مطل ب را برای دیگران توضیح دهند و البته در حالی كه سریعا منظور روایت را نمی‌گویند، سعی كنند از مطلب اصلی نیز فاصله نگیرند.

از این نوع میان پرده و سرگرمی می‌توان برای یادآوری نكات اخلاقی و... استفاده كرد.

2- كارتی: كلمات دو حدیث تربیتی را به صورت جداجدا روی چندین كارت نوشته، و به دو نفر از كودكان یا نوجوانان می‌گوییم: هر كدام از شما كه بخشی از كلمات درهم ریخته را زودتر به یك جمله تبدیل كند و برای بقیه بخواند، برنده است. (طی این مدت، بچه‌ها بگویند: بچین، بچین، زودتر بچین) .

3- لیوانی: در كلاس پسرها، مربی مرد یكی از آن‌ها را كف كلاس می‌خواباند، یك لیوان آب روی پیشانیش می‌گذارد و آن گاه می‌گوید: در حالی كه لیوان آب روی پیشانیت قرار دارد، مطلب یا حدیث روی دیوار یا تخته را بخوان. در نهایت آب روی لباس او ریخته می‌شود و شادی دانش آموزان را به ارمغان می‌آورد. (این شیوه برای پسرها و با مربی مرد مناسب است) .

4- گروهی: بچه‌ها را به دو گروه تقسیم كرده، به هر گروه یك كارت حدیث می‌دهیم و یك فاصله مكانی را مشخص می‌كنیم. سپس به آن‌ها می‌گوییم: آن صندلی یا درخت را كه در فاصله معینی قرار دارد، دور بزنید، كارت حدیث را به نفر جلو صف بدهید و خودتان به آخر صف بروید. این كار تا نفر آخر گروه ادامه پیدا می‌كند و هر گروه كه نفراتش زودتر كار خود را انجام دادند پیروز است.

5- انتقالی: به دانش آموزان می‌گوییم به صف شوند و حدیث یا سخنی پندآموز را شنیده و حفظ نمایند. سپس از هر یك از آنان می‌خواهیم تا حدیث یا آن نصیحت را كه شنیده اند بیان كنند. برای آن‌هایی كه درست جواب دادند حدیث دیگری را می‌خوانیم و همین طور ادامه می‌دهیم تا فقط چند نفر بمانند و یا تا چند مرحله از پیش تعیین شده ادامه می‌دهیم و افراد برتر را به عنوان برنده معرفی می‌كنیم.

6- هوشی: در آغاز، یك یا دو اصطلاح فقهی مثل صلاة و حج را از نظر لغوی و اصطلاحی توضیح داده و سپس سؤال می‌كنیم: رو «ز» چیست؟ شركت كنندگان در مسابقه فكر می‌كنند منظور ما این است كه «روزه‌» چیست؟ (بعد می‌گوییم ما پرسیدیم روی «ز» چیست و بدین وسیله نشاط ایجاد می‌كنیم) .

7- ریسمانی: نخی را در دست خود مخفی كرده و به بچه‌ها می‌گوییم: «هر كی گفت چی تو مشت من است، می‌دهم به خودش.‌» بچه‌ها هرچه جواب دادند، می‌گوییم: «نخ، نخ.‌» آن‌ها خیال می‌كنند كه ما می‌گوییم: نخیر.

8- حروفی: به تعداد حروفی كه یك حدیث یا آیه دارد، روی تخته خط می‌كشیم و از همه دانش آموزان می‌خواهیم كه هر كدام یك حرف را مطرح كنند. اگر آن حرف در حدیث بود، آن حرف را در جای خودش می‌نویسیم و اگر نبود، آن شخص از دور خارج می‌شود. مثلا حدیث «الصلاة قربان كل تقی‌» كه 16 حرف دارد، پس از سؤال از بچه‌ها و تكمیل خطها به این صورت در می‌آید:

ا ل ص ل ا ة ق ر ب ا ن ك ل ت ق ی

بعد از تكمیل حدیث، حدیث كوتاهتری را انتخاب كرده و از افرادی كه در مرحله اول پاسخ درست داده بودند می‌خواهیم با انتخاب حروف، حدیث بعدی را تكمیل كنند. و در مرحله سوم حدیث كوتاهتری را انتخاب كرده و از افرادی كه در مرحله دوم پاسخ درست داده بودند می‌خواهیم تا با انتخاب حروف، حدیث سوم را تكمیل كنند. افرادی كه در این مرحله پاسخ آن‌ها درست در آید تا حدیث تكمیل شود، جایزه خواهند گرفت.

سه حدیثی كه در سه مرحله انتخاب می‌شود باید با هم تناسب داشته و در رابطه با موضوع جلسه باشند.

9- دیدنی: چند كارت حدیث را روی میز می‌چینیم. از شركت كننده در مسابقه می‌خواهیم تا بعد از چند لحظه دیدن، روی خود را برگرداند. یكی از كارت‌ها را جابجا می‌كنیم. آن گاه از او می‌خواهیم بگوید كدام بوده است.

10- ترتیبی: یك حدیث را به صورت نامرتب روی تخته می‌نویسیم و با كمك دانش آموزان آن را مرتب می‌كنیم تا حدیث كامل شود.

11- امتیازی: چند كارت حدیث را امتیازگذاری كرده، آن‌ها را مخفی می‌كنیم. 2 تا از كارت‌ها 10 امتیازی و بقیه كارت‌ها كمتر از 10 امتیاز دارند. هر كس دو كارت 10 امتیازی پیدا كرد، 20 امتیاز داشته و برنده است. البته شرط رسیدن به امتیاز ده این است كه شركت كننده در مسابقه حدیث روی كارت را در پنج دقیقه حفظ كند و الا امتیازش باطل می‌شود.

12- شعری: به دانش آموزان می‌گوییم: چه كسی می‌تواند بلافاصله بعد از خواندن این بیت شعر، اسم سوره و آیه مورد نظر را قرائت كند و چند دقیقه در مورد آن صحبت كند؟

همان ذاتی كه او را نیست اولا                                             نه زائید و نه او را هیچكس زاد

13- احكامی: به دانش آموزان می‌گوییم: شخصی وضویش باتل است، اما هیچ یك از موارد زیر را انجام نداده است: بول، غائط، غصبی بودن آب و پاك نبودن جای وضو. پس چرا وضویش باتل است؟ (جواب: دانش آموز دختر است و با تل روی سر وضو گرفته است) .

14- ردیفی: بچه‌ها را به دو گروه تقسیم و در دو صف قرار می‌دهیم، سپس برای هر گروه یك حدیث یا جمله تربیتی را قرائت می‌كنیم. افراد هر گروه باید یكی پس از دیگری آن جمله را تكرار كنند تا به آخرین نفر برسد. اگر آخرین نفر درست تلفظ كرد برنده است.

15- صفحه ای: یك صفحه كتاب یا برگه مزین به احادیث را به دو نفر نشان می‌دهیم. هر كس زودتر گفت در این صفحه چند كلمه وجود دارد، برنده است.

یا برای افراد هر كلاس صفحه‌ای را معین می‌كنیم و مثلا می‌گوییم، هركس زودتر بگوید چند حرف نون در این صفحه وجود دارد، برنده است.

16- حدودی: چشم یكی از دانش آموزان را می‌بندیم و از او می‌خواهیم بقیه دانش آموزان را - كه از یك محدوده خاص نباید خارج شوند - بگیرد. هركس توسط او گرفته شود از گردونه بازی خارج می‌شود و نفر آخر یا 2 نفر آخر برنده شده و امتیاز می‌گیرند. اگر این شخص بتواند در 5 دقیقه مسابقه را به پایان برساند، خود او نیز جزء برندگان است و در غیر این صورت برنده نخواهد بود.

17- دیواری: به بچه‌ها می‌گوییم: با چشم بسته دست خود را به دیوار رو برو بزنید و برگردید.

18- نقاشی: از بچه‌ها می‌خواهیم دو گروه شوند و به آن‌ها می‌گوییم: هر گروه زودتر تصویر یك انسانی كه نشسته و دست هایش را به طرف آسمان بلند كرده و در حال دعا كردن است را نقاشی كند، برنده است. (زودتر و زیباتر نقاشی كردن و از همه بچه‌ها استفاده كردن امتیاز دارد) .

19- لهجه ای: این جمله را روی تابلو می‌نویسیم: «انباردار ارزنی آمد نخودش آمد ماش فرستادیم گندمش ده كه برنج است.‌» و سپس از شركت كننده در مسابقه می‌خواهیم تا آن را با لهجه بخواند.

20- نمازی: اعداد 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 11، را روی تخته نوشته و سؤال می‌كنیم: هر یك از این ارقام چه ارتباطی با نماز دارند.

جواب: 1= نیت، 2= نماز صبح، 3= نماز مغرب، 4= نماز ظهرین، 5= اركان نماز، 6= غیر ركن نماز، 7= مواضع سجده، 8= نافله ظهرین، 9، 10، 11.

21- پرشی: به بچه‌ها می‌گوییم: توپ را بین دو قوزك پاهایتان قرار دهید و بپرید.

22- كلاغی: مربی بچه‌ها را در یك ردیف جمع می‌كند و به آن‌ها می‌گوید: این مسیر را كه علامت گذاشته‌ام كلاغ پر بروید، هر كدام از آن‌ها كه تمامی راه را رفت، برنده است و هر كدام در بین راه زمین خورد، بازنده می‌باشد.

23- زوج و فردی: مربی همه شاگردان را در یك دایره جمع می‌كند و می‌گوید: با عدد زوج بنشینید و با عدد فرد بلند شوید. آنقدر ادامه می‌دهد تا همه بسوزند و از دایره خارج شوند و به نفر آخر امتیاز یا جایزه می‌دهد.

24- كف دستی: از شركت كننده در مسابقه می‌خواهیم تا بدون استفاده از انگشتان و با كمك گرفتن از كف دست، خودكار یا ماژیك یا گچ را بر دارد و یك حدیث بنویسد.

25- اصطلاحی: درباره چند اصطلاح یا لغت توضیح كوتاهی داده و از شركت كننده می‌خواهیم بگوید آن چیست، مثل: آدم بی سر و پا (كت) ، سینمای مجانی (خواب) ، بستنی (درب)

26- هوشی:

1- آن چه یكی است كه برابر با هیجده میلیون و دویست وپنجاه هزار است؟ جواب: روز قیامت.

18/250/000 = 365 × 50000

2- چای را با كدام دست هم می‌زنند؟ جواب: با دست هم نمی‌زنند، با قاشق هم می‌زنند.

27- كاسه ای: كاسه آبی بر سر دانش آموزان گذاشته و از آن‌ها می‌خواهیم بدون آنكه كاسه را با دست بگیرند، عرض كلاس را در كمتر از یك دقیقه طی كنند به صورتی كه آب كاسه كمتر از نصف نشود. هر كس در مدت كمتری با بیشترین مقدار آب به مقصد رسید، امتیاز بیشتری دارد.

28- زرگری: به همه دانش آموزان می‌گوییم: جمله‌ای را با زبان زرگری بگوئید، مثل: «به نام خدا» «بِ زِ نازا مِ زّ خُ زُ دازا»

29- حدیثی: به شركت كننده در مسابقه می‌گوییم: از بین احادیثی كه می‌خوانم، 3 تا را در 5 دقیقه حفظ كن و بخوان.

30- هندوانه ای: دست یك نفر را می‌بندیم و یك هندوانه در اختیارش می‌گذاریم، اگر تا 10 دقیقه توانست پاره كند و بخورد، برنده است. (در محیط باز و اردوها)

31- حدیثی: به یكی از دانش آموزان می‌گوییم: بین لب و بینی ات یك كاغذ بگذار، از كنار تخته سیاه تا آخر كلاس برو و برگرد و یك حدیث بخوان، اگر كاغذ نیفتاد برنده ای.

32- كبریتی: چوب كبریتی (خاموش) روی انگشت اشاره هر یك از دانش آموزان به حالت ایستاده قرار می‌دهیم، به آن‌ها می‌گوییم از این طرف كلاس به طرف دیگر بروند. هر كس نتواند با كبریت ایستاده به مقصد برسد، از دور خارج می‌شود و كسانی كه بتوانند، امتیاز می‌گیرند.

33- تكمیلی: كشیدن یك شكل را كه اول ناقص است و كم كم كامل می‌شود شروع می‌كنیم و در هر مرحله به بچه‌ها می‌گوییم: این شكل چیست؟

34- توازنی: از چند نفر می‌خواهیم كه هر كدام یك چیزی را روی سرشان بگذارند و مسیری را بروند. هر كس آن چیز از سرش نیفتاد و زودتر رسید برنده است.

35- طناب كشی: طنابی را به دانش آموزان داده و به آن‌ها می‌گوییم: دو دسته شوید و طناب را بكشید، هر كدام توانستید طناب را به طرف خود بكشید، برنده هستید.

36- كشیدنی: به پنج نفر می‌گوییم: كلمه سلام را یكی پس از دیگری با صدای بلند و یك نفس بكشند. هر كدام از نظر زمانی در مدت بیشتری این كلمه را كشید، برنده است.

37- دوختنی: به بچه‌ها می‌گوییم: دو دقیقه وقت دارید دكمه‌ای را به لباس خود بدوزید، كسانی كه در این مدت نتوانند، از دور بازی خارجند؛ اگر چه همه بچه‌ها باشند، و هر كه در مدت تعیین شده زودتر دوخت برنده است.

38- تخم مرغی: به هر یك از دانش آموزان می‌گوییم: یك تخم مرغ را داخل یك قاشق قرار داده و در مدت 5 ثانیه بنشین و پاشو و در آخرین مرحله بگو: نماز ستون دین است. هر كس موفق شد، امتیاز می‌گیرد.

بخش سوم: ابتدائی

1- زبانی: یكی از دانش آموزان را جلو جمعیت می‌آوریم، كاغذی را روی میز قرار می‌دهیم و به او می‌گوییم: با زبان (نه لب یا دندان) این كاغذ را بلند كن و جمله‌ای راكه من می‌گویم، بازگو كن. اگر كاغذ نیفتاد برنده ای. بگو: «خدایا شكرت‌»

2- سوره خوانی: یك سوره از قرآن كریم را با لب و بدون صدا می‌خوانیم و از دانش آموزان می‌خواهیم كه بعد از پایان كار، بگویند ما چه سوره‌ای را خواندیم و آن گاه بلند بخوانند.

3- دندانی: به كسی كه در مسابقه شركت كرده است می‌گوییم: در حالی كه با دندان خود چوب یا خودكاری را نگه داشته‌ای، خلاصه و یا نتیجه درس گذشته را برای دوستان خود بیان كن.

4- یافتنی: كلمات حدیث یا سخنی آموزنده را جداجدا روی كارت هائی نوشته و آن‌ها را در چند جای مختلف پنهان می‌كنیم و از بچه‌ها می‌خواهیم با پیدا كردن و كنار هم گذاشتن این كارت‌ها، سخن یا حدیث را بخوانند و یا پس از پیدا كردن كارت‌ها، طوری بایستند و كارت خود را مقابل خود بگیرند كه بقیه بچه‌ها بتوانند آن حدیث را بخوانند. در این مسابقه باید به تعداد كارت‌ها، افرادی را به یافتن حدیث فرستاد.

5- حدیث یابی: در فضایی باز چندین كارت حدیث را از قبل مخفی كرده و یك نمونه از آن‌ها را در دست نگه می‌داریم. سپس همه بچه‌ها را رها كرده و می‌گویم: هر كس توانست 3 تا از این كارت‌ها را بیاورد، جایزه (یا هدیه و یا امتیاز) می‌گیرد.

6- تابلویی: روی یك تابلو ترجمه حدیثی را به صورت كامل و با نقطه می‌نویسیم. همان متن را بدون نقطه در كاغذ یا تابلو دیگری نوشته و از یك نفر كه نوشته با نقطه را نمی‌بیند می‌خواهیم تا آن متن را بخواند. اگر درست خواند، برنده است و هرگاه اشتباه كرد، بچه‌ها كه از روی تابلو نگاه می‌كنند، می‌گویند: غلط‌ای غلط.

7- چشم بندی: به بچه‌ها می‌گوییم: چشم‌ها را ببندید و با چشم بسته این حدیث را همراه من تكرار كنید؛ به طرف چپ سه بار، به طرف راست سه بار، بالا و پایین هر كدام 5 بار.

منظور از تكرار احادیث این است كه حدیث‌ها را حفظ شوند.

8- نمازی: از شركت كنندگان در مسابقه می‌پرسیم: آیا نماز باتل باطل است؟ و پس از پاسخ آن‌ها می‌گوییم: تل از مبطلات نماز نیست.

9- نوشتنی: چشم‌های دانش آموزی را می‌بندیم و از او می‌خواهیم كه پای تابلو رفته و یك حدیث دو كلمه‌ای را كه ما می‌گوییم بنویسد. از یكی دو نفر می‌خواهیم بیایند و این كار را بكنند. بچه‌ها به خط آن‌ها می‌خندند و در كلاس شادی ایجاد می‌شود.

10- دایره ای: روی تابلو یك دایره می‌كشیم و به شركت كننده در مسابقه می‌گوییم: برای این دایره چشم و دهان و بینی بگذار.

یا به او می‌گوییم: با چشمان بسته یك دایره بكش و چشم، گوش، بینی و دهان برایش بگذار.

این میان پرده برای كودكان پیش دبستانی نیز مناسب است.

11- اكتشافی: فردی را به بیرون از كلاس می‌فرستیم، چیزی را از كلاس جابجا كرده و یا شیئی را در كلاس مخفی می‌كنیم و یا به صورت توافقی با بچه‌ها چیزی را مورد نظر قرار می‌دهیم. سپس آن فرد را صدا می‌زنیم تا به كلاس آمده و شیی ء مورد نظر را پیدا كند. ما نیز با نوك قلم به میز می‌كوبیم. هر چه او از شیی ء مورد نظر دورتر شود محكم‌تر می‌كوبیم و هرچه نزدیك‌تر شود آهسته‌تر می‌كوبیم و بدین وسیله او را در پیدا كردن آن شیی ء یاری می‌دهیم. در صورتی كه در زمان معین به نتیجه رسید، برنده خواهد بود.

12- دكمه ای: به شركت كننده در مسابقه می‌گوییم، ظرف چند ثانیه تعداد مشخصی از دكمه‌های لباسش را با همه انگشت‌ها باز و بسته كند.

این تنوع برای كلاس پسران مناسب است.

13- ذكری: به شركت كننده در مسابقه می‌گوییم، با دهان بسته یك ذكر بگوید.

14- گرفتنی: یكی كمتر از تعداد دانش آموزان شركت كننده در مسابقه، روی زمین دایره می‌كشیم. مثلا برای 10 نفر، 9 دایره می‌كشیم و از آن‌ها می‌خواهیم بعد از پیمودن مسیر تعیین شده، هر نفر یك دایره را اشغال كند. هركس دیرتر رسید سوخته است.

15- مشورتی: بچه‌ها را به دو گروه تقسیم می‌كنیم و دو دقیقه فرصت می‌دهیم تا درباره ساختن یك شكل كه ما آن را پیشنهاد می‌دهیم، مشورت و تمرین كنند. سپس در عرض یك دقیقه هر گروه كه زودتر آن شكل را بسازد برنده است. (مثلا: آرم جمهوری اسلامی یا شكل خورشید)

16- هوشی:

- به چهارمین روز هفته چهارشنبه بگویند صحیح است یا چارشنبه؟ جواب: سه شنبه.

- شكارچی تیری شلیك كرد و كبوتری را مورد هدف قرار داد. آیا خوردن جوجه شكم او حلال است یا حرام؟ جواب: تخم دارد نه جوجه.

- كدامیك از دو جمله زیر صحیح‌تر است (است یا هست؟)

زرده تخم مرغ سفید است.

زرده تخم مرغ سفید هست.

17- ریاضی:

یكی از دانش آموزان را انتخاب كرده و از او می‌پرسیم:

- فردی ادعا می‌كرد: سی صد عدد پنج رقمی است. چگونه این سخن صحیح است؟ جواب: منظور عدد 30100 است كه به شكل شماره تلفن و با تفكیك 30 و 100 (100/30) آن را خوانده است.

- اگر مربی شما بگوید این سه حدیث را بگیر و هر نیم ساعت یكی را حفظ كن، چقدر طول می‌كشد كه این سه حدیث را برای حفظ كردن بگیری؟ جواب: یك ساعت

- مربی با 40 شاگرد برای مسابقه حفظ قرآن و حدیث وارد كلاس شد. موقع مسابقه چهارده نفر از آن‌ها در مسابقه شركت كردند. بقیه كجا رفتند؟ جواب: به صورت چهار گروه 10 نفره در مسابقه شركت نموده اند و مجموع آن‌ها 40 نفر می‌شود و بقیه‌ای وجود ندارد.

18- تمركزی: یكی از بچه‌ها را به انتخاب خودشان جلو دانش آموزان آورده و یك توپ به او می‌دهیم و می‌گوییم: این توپ را چند دقیقه روی پیشانیت نگه دار.

19- نمازی: شماره تلفن خدا چیست؟ جواب: نمازهای یومیه 24434

20- شمارشی: به شركت كنندگان در مسابقه می‌گوییم: چشم هایتان را ببندید و سریع بگوئید دكمه‌های لباستان چند تا است؟

21- گلبرگی: چند نفر از بچه‌های شیطون كلاس را جلوی دانش آموزان می‌آوریم و می‌گوییم همه گردنشان را پائین و دست هایشان را عقب بگیرند. در این صورت به شكل گل می‌شوند.

22- برعكسی: بچه‌ها را به صف كرده و از آن‌ها می‌خواهیم كه بر عكس دستور ما انجام دهند؛ مثلا وقتی می‌گوییم بنشین، باید برخیزند و وقتی می‌گوییم: پاشو، باید بنشینند. كسانی كه درست عمل نكنند از دور خارج می‌شوند و نفر آخر جایزه می‌گیرد.

23- سطلی: در این بازی، برای هر گروه دو یا سه نفری، سطلی تهیه كرده و به دست آن‌ها یك كاسه می‌دهیم و از آن‌ها می‌خواهیم در مدت 2 دقیقه سطل را پر از آب كنند و هر بار كه می‌خواهند كاسه آب را داخل سطل بریزند، یك حدیث بیان كنند، یا یك یت شعر بخوانند. اگر حدیث حفظ نبودند، به كمك مربی به آن‌ها یاد داده می‌شود و سپس می‌گویند. هر گروه كه در وقت كمتری سطل را پر كرد، برنده است. گروه‌های شركت كننده در مسابقه می‌توانند كار را با هم شروع كنند و بهتر است اجرای كار آن‌ها به صورت یكی پس از دیگری باشد.

24- حركتی: افراد را به گروه‌های دو نفره تقسیم كرده و به یك نفر از هر گروه می‌گوییم: بدون حرف زدن و با حركات بدن (پانتومیم) یك شغل را به دوستت معرفی كن. در صورتی كه دوست او بتواند شغل مورد نظر را بگوید، آن گروه امتیاز می‌گیرد.

25- فوتی: یك توپ پینگ پنگ را روی میز گذاشته، به چند نفر از بچه‌ها می‌گوییم پای میز بیایند و چند وسیله را روی میز در فواصل معین می‌چینیم، از بچه‌ها می‌خواهیم با فوت كردن به توپ، جهت معینی برای آن مشخص كنند تا با وسائل روی میز برخورد نكند.

26- كاغذی: روی تكه كاغذی حرف «خ‌» نوشته می‌شود و مربی آن را در دست خود جای می‌دهد و سپس به بچه‌ها می‌گوید: چه چیزی در دست من قرار دارد؟ بچه‌ها هر چه می‌گویند، مربی می‌گوید: خ خ خ و آن‌ها خیال می‌كنند مربی می‌گوید: خیر.

27- نمایشی: یك نمایش به صورت پانتومیم (حركات بدون صدا) انجام می‌دهیم و به شركت كننده در مسابقه می‌گوییم: بگو من چكار كردم. مثلا انجام وضو را به این صورت نمایش داده و درباره آن سؤال می‌كنیم.

28- قرآنی: سؤال می‌كنیم كه: حرف اول و آخر قرآن چیست؟ به دو صورت می‌توانند جواب دهند:

1- «قاف‌» اولین حرف و «نون‌» آخرین حرف است.

2- «ب‌» اولین حرف شروع قرآن و «س‌» آخرین حرف قرآن در سوره «ناس‌» می‌باشد.

29- تنفسی: به شركت كننده در مسابقه می‌گوییم: مسافتی را با گفتن جمله «ای شیطان برو» بدون قطع صدا و به مدت چند دقیقه طی كن.

30- آبشاری: یك نفر را روی صندلی می‌نشانیم، یك نفر كوچكتر را روی گردنش می‌نشانیم به شكلی كه دست هایش را به صورت‌ای كلاه دار بگیرد، نفر سوم سر خود را روی دامن شخصی كه روی صندلی نشسته می‌گذارد، نفر چهارم می‌خوابد و سرش را روی دامن شخصی كه نشسته می‌گذارد، نفر پنجم هم می‌خوابد و سرش را روی پای نفر چهارم و به همین ترتیب آبشاری از گوشت می‌سازیم. به بقیه بچه‌ها می‌گوییم این چه كلمه‌ای است؟ جواب: كلمه آبشار درست می‌شود.

31- نقاشی: دست‌های شركت كنندگان در مسابقه را از پشت سر می‌بندیم و می‌گوییم با مداد و دهان روی كاغذ نقاشی بكشند.

32- دعائی: یك دعای بدون نقطه بگو. جواب: اللهم صل علی محمد و آل محمد.

2- به یكی از نوجوانان می‌گوییم یكی از اعمال بدون نقطه نماز را انجام بده؟ جواب: ركوع

33- نمازی: زهرا و زهره در نماز با هم بین 1 و 2 شك كردند. زهرا نمازش صحیح بود ولی زهره نمازش را شكست و از اول خواند. چرا؟ جواب: زهرا نماز مستحبی می‌خواند.

34- میوه ای: چند سیب آویزان می‌كنیم و به چند نفر می‌گوییم بدون استفاده از دست بخورند. هر كس تا 5 دقیقه بیشتر سیب خورد، برنده است.

35- بستنی: پای چپ و دست چپ یكی را با پای راست و دست راست دیگری می‌بندیم. دو نفر دیگر را نیز همینطور می‌بندیم. این چهار نفر در قالب دو گروه دو نفری باید مسافتی را طی كنند و برگردند. هر كدام از دو گروه كه زودتر برگشت، برنده است.

36- بی زبانی: به دو نفر می‌گوییم: بدون كمك زبان در حضور بچه‌ها با هم صحبت كنید.

37- تقلیدی: مربی از دانش آموزان می‌خواهد كه هر كاری كه او كرد، بقیه از او تقلید كنند، مثلا اگر وضو گرفت، درس خواند، نماز خواند و... ، آن‌ها نیز همان كار را انجام دهند. هر كس خلاف این انجام داد، از دور خارج می‌شود.

38- سكوتی: مربی به بچه‌ها می‌گوید: تا پنج دقیقه هیچ كس صحبت نكند، هر چه من گفتم شما جواب ندهید، هر آنچه خواستم انجام ندهید، سكوت مطلق باشد. هر كس حرف زد از دور خارج می‌شود و فرد یا افرادی كه در آخر می‌مانند، امتیاز می‌گیرند.

39- صدای چی: عمو زنجیر باف! بله، زنجیر مرا بافتی؟ بله، پشت كوه انداختی؟ بله، بابا.... با صدای چی؟ سوره كوثر را همه با هم می‌خوانند.

40- دوستی: چشم یكی از شاگردان را بسته و به او می‌گوییم: با چشم بسته دوستت (علی) را در بین بچه‌ها كه ایستاده اند و حركت نمی‌كنند شناسایی كن.

41- حدسی: چشم فرد مورد نظر را بسته و دوستان او را جابجا كرده و از هر یك می‌خواهیم فقط (كلمه ای) بیان كنند و فرد شركت كننده در مسابقه باید نام دوست خود را حدس بزند.

42- تشخیصی: عده‌ای از بچه‌ها را انتخاب كرده، چشم آن‌ها را می‌بندیم و اشیاء مختلفی را جلوی آن‌ها قرار می‌دهیم. هر كدام كه بتوانند تمام موارد را درست حدس بزنند، برنده می‌شوند.

43- اشعاری: مربی با بچه‌ها بازی می‌كند، بدین صورت كه به بچه‌ها می‌گوید: یك دایره به صورت گل درست كنند، خود مربی هم در بین آن‌ها است و شعر: ما گلیم، ما سنبلیم، ما بچه‌های بلبلیم، باز می‌شیم، بسته می‌شیم، باز می‌شیم، بسته می‌شیم، اگر به ما آب ندهند، خشك می‌شیم، خشك می‌شیم، را می‌خوانند و مانند گل باز و بسته می‌شوند. و وقتی كه به جمله اگربه ما آب ندهند... می‌رسند، پژمرده شده و خود را روی چمن‌ها رها می‌كنند و مربی به آن‌ها كمی آب می‌دهد یا بر روی آن‌ها آب می‌پاشد و آن‌ها دوباره بلند می‌شوند و باز می‌شوند.

44- بویایی: مقداری میوه یا غذا تهیه كرده، چشم افراد را می‌بندیم و از آن‌ها می‌خواهیم كه با چشم بسته و با كمك گرفتن از حس بویایی، نوع میوه یا غذا را مشخص كنند.

پاورقــــــــــــــــــــی

1) مبلغان، ش 26.

2) همان، ش 27 و 28.