در میان دورانهای مختلف حیات انسان، دوره بلوغ و آغاز حیات جنسی از مهم‌ترین و بحرانی‌ترین ایام زندگانی به شمار می‌رود. در همین دوران است كه دگرگونیهای بسیاری در تواناییهای جسمی به وقوع می‌پیوندد و به همراه خویش بینشها و گرایشهای نوجوان را متحول می‌سازد. مولوی در ضمن بیانی گیرا این دوره را این گونه به شعر در می‌آورد:
و آن جوانی همچو باغ سبز و‌تر می‌رساند بی دریغی بار و بر
چشمه‌های قوت و شهوت روان سبز می‌گردد زمین تن بدان
خانه معمور و سقفش بس بلند معتدل اركان و بی تخلیط و بند (1)
با نظر به اهمیت این دوران، روان شناسان در یكصد ساله اخیر به تحقیقات دامنه داری دست زده اند و هر كدام از زاویه‌ای خاص به بازگشایی و تشریح این دوره پرداخته اند.
جالب است بدانیم قرن بیستم در كنار تمامی القاب و اسامی خویش، مانند: عصر فضا، اتم و عصر ارتباطات به «عصر شناسایی علمی نوجوانان» نیز ملقب شده است. (2) و این مطلب نشانگر پیچیدگی این دوران خاص می‌باشد. از این رو، برخورد سطحی با این مقوله جز باز خوردها و واكنشهای منفی به بار نخواهد آورد. از همین جا می‌توان سنگینی رسالت مبلغان و مربیان را درك نمود؛ چرا كه آنان می‌توانند با شناسایی این مرحله حیاتی و ظریف، نقشهای مثبت تری در پرورش مخاطبان جوان و نوجوان خویش ایفا نمایند.
در این راستا، نوشتار حاضر سعی خواهد نمود، ضمن رعایت چكیده گویی و با تاكید بر حیات جنسی در دوران بلوغ، نكاتی را یادآوری نماید. بدیهی است كاوش بیشتر در این عرصه و شناخت همه جانبه دوران نوجوانی، نیازمند تلاش خوانندگان محترم و پیگیری مباحث ارائه شده در منابع اصلی می‌باشد.
آستانه حیات جنسی
آستانه زمانی حیات جنسی در كشورها و مناطق مختلف جهان متفاوت است و به عوامل اجتماعی، اقتصادی، جغرافیایی قومی و توارث بستگی دارد. (3) البته، باید توجه داشت كه در مورد سن بلوغ بین كارشناسان اختلاف نظر است، اما بیشتر آنان بر این عقیده اند كه شروع بلوغ در دختران 9 - 16 سال و در پسرها 10 - 17 سالگی است. اما آنچه مورد توافق همگی است، بلوغ زودرس دختران نسبت به پسران است. (4)
در هر حال، بلوغ در پسرها با ترشح هورمونهای جنسی آغاز می‌شود و مهم‌ترین آنها تستوسترون است كه موجب تغییرات بسیاری می‌گردد كه در پایین به آنها اشاره می‌شود:
1. این هورمون بر توزیع موی بدن تاثیر گذاشته، رشد مو در ناحیه زهار، صورت، زیر بغل، قفسه سینه و پشت را موجب می‌شود.
2. در ابتدا صدای نوجوان را دورگه ساخته، سپس موجب بم شدن صدا می‌گردد.
3. ضخامت پوست را افزایش داده، با فعال ساختن غدد چربی موجب پدیدآوردن جوش غرور می‌شود.
4. به خاطر ترشح تستوسترون ضخامت و استقامت استخوانها افزایش می‌یابد و بدن عضلانی می‌گردد.
5. با شروع بلوغ و ترشح هورمون یاد شده، اندازه قسمتهای مختلف بدن، افزایش می‌یابد.
6. نیاز بدن به انرژی را تا 15% افزایش داده، رژیم غذایی را تغییر می‌دهد. (5)
امام صادق علیه السلام نیز در همین رابطه با گفتاری گویا به ارائه نشانه‌های بلوغ می‌پردازند و خطاب به مفضل می‌فرمایند: «فاذا ادرك و كان ذكرا طلع الشعر فی وجهه فكان ذلك علامة الذكر... و عز الرجل التی یخرج به من حد الصبی و شبه النساء؛ (6) و آنگاه كه طفل به مرز بلوغ می‌رسد، چنانچه پسر باشد، در صورتش مو می‌روید و این نشانه جنس مرد و خروج از دوران كودكی و شباهت به زنان است.»
در دنباله این دوران در حدود 14 سالگی احتلام و انزالهای شبانه رخ می‌دهد و به مرور سرعت رشد كاهش یافته و در حدود 18 یا 19 سالگی متوقف می‌شود. در برخی روایات اسلامی نیز با اشاره به همین دوران، پایان رشد، 18 سالگی قرار داده شده است:
«عن ابی عبدالله علیه السلام فی قول الله - عزوجل - «فلما بلغ اشده واستوی» (7) قال: اشده ثمانی عشرة سنة واستوی التحی؛ (8) امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه «فلما بلغ اشده واستوی» فرمودند: مراد از نیرومندی، رسیدن به هجده سالگی است و مقصود از «استوی» رویش مو بر صورت است.»
هویت‌یابی
نقش بلوغ تنها به جنبه‌های جنسی ختم نمی‌شود، بلكه از آنجا كه دوران نوجوانی، زمان ساخت هویت و شخصیت یك فرد نیز محسوب می‌شود، بر آن نیز تاثیر می‌گذارد. این تاثیرها می‌تواند به صورت اختلالات شخصیتی ذیل جلوه گر شود:
الف) بدبینی: نوجوانان به هیچ كس اعتماد نداشته، دائما نگران آسیب دیدن و فریب خوردن از دیگران می‌باشند. در ذهن خود تهدیدهایی از طرف دیگران ترسیم می‌كنند و به دنبال آن موضع دفاعی می‌گیرند. زود عصبانی می‌شوند و به انتقاد یا پیشنهاد دیگران اهمیتی نمی‌دهند. مسائل كوچك را بزرگ می‌بینند و زندگی را بر خود و دیگران دشوار می‌سازند.
ب) شخصیت منزوی: كناره گیر، مردم گریز و اجتماع ناپذیر می‌باشند، دوستان كمی دارند، بی تفاوت بوده، به ندرت به دنبال تفریح و حضور در فضاهای باز می‌روند.
ج) شخصیت بی ثبات: این گونه افراد قدرت مواجهه با مشكلات را ندارند. روابط ایشان سطحی و فاقد صمیمیت است و برای آینده خویش هدف مشخصی ندارند. این گونه اشخاص برای رسیدن به اهداف خویش از خشونت روی گردان نیستند و ممكن است به انواع انحرافات اخلاقی و بزهكاری مبتلا شوند. (9) در بخشهای آینده به خوبی در خواهیم یافت كه بین بافت شخصیتی و حیات جنسی رابطه‌ای محكم وجود دارد. به عنوان مثال، برخی از انواع انحرافات جنسی سبب جامعه گریزی، انزوا یا شونت خواهد شد كه در بحثهای آتی به آن خواهیم پرداخت.
رویش خرد و بلوغ جنسی
بلوغ جنسی و علائم آن نه تنها نشانگر رشد جسمی و جنسی نوجوان است، بلكه نشانی از تحول و تكامل در جنبه‌های روانی نیز هست. به همین دلیل، اغلب نوجوانان در سنین بین 12 تا 15 سالگی به نوعی بلوغ عقلی می‌رسند و مفاهیم مجرد و انتزاعی را درك می‌كنند و بسیاری از ارزشها و اصول اخلاقی را درمی یابند. در ادامه این رشد، آنان در 15 تا 18 سالگی وارد مرحله‌ای جدیدتر می‌شوند و به فلسفه زندگی، بایدها و نبایدهای زندگی توجه می‌نمایند و به پرسشگری در این موارد می‌پردازند.
در همین دوران است كه ضمن درك واقعیتها، بر آزادی خویش تاكید می‌كنند و خواستار آزادی در بسیاری از زمینه‌ها می‌شوند. این مسئله از آنجا اهمیت می‌یابد كه اگر نتوان در این دوران بین بلوغ عقلی و جنسی نوجوان رابطه‌ای منطقی و درست پدید آورد، انحرافات، بزهكاری و اختلالات رفتاری و شخصیتی را در پی خواهد آورد. (10)
امیرمؤمنان نیز باتاكید بر همین هویت متضاد نوجوانان، دوره نوجوانی را عرصه پیكار خرد و حماقت می‌داند و می‌فرماید: «لا یزال العقل والحمق یتغالبان علی الرجل الی ثمانی عشر سنة فاذا بلغها غلب علیه اكثرهما فیه؛ (11) خرد و حماقت همواره و پیوسته تا 18 سالگی در جنگ و ستیز برای غلبه بر انسان اند و آن گاه كه به هجده سالگی برسد، از میان خرد و حماقت هركدام كه در جان نوجوان عمق بیشتری داشته باشد، پیروز این میدان خواهد بود.»
در همین رابطه روایات دیگری نیز وجود دارد كه ضمن تاكید بر تفكیك بلوغ عقلانی و جنسی، بلوغ عقلی را تنها ملاك مهم در ارزشیابی از شخصیت نوجوان به حساب می‌آورند. از این میان، می‌توان به روایتی از امام صادق علیه السلام اشاره نمود كه می‌فرماید: «انقطاع یتم الیتیم بالاحتلام وهو اشده وان احتلم ولم یؤنس منه رشد وكان سفیها او ضعیفا فلیمسك عنه ولیه ماله؛ (12) یتیمی [كودكان بی سرپرست] با احتلام كه همان نیرومندی بدن اوست [و نشانه بلوغ جنسی است] پایان می‌پذیرد. اما چنانچه با وجود احتلام، او به رشد [عقلی] نرسیده باشد و سفیه یا ضعیف باشد، سرپرست وی باید اموال او را [بازستانده،] نزد خویش نگه د ارد.»
مراحل تمایلات جنسی
نوجوانی، دوره‌ای انتقالی و نوعی برزخ میان كودكی و جوانی به شمار می‌رود. در این سن مسئله آفرین، نوجوان وارد حیات عاطفی خویش می‌شود و با رشد جنسی، احساس بی ثباتی و عدم امنیت در وی تشدید می‌شود. زنگهای خطر آنگاه به صدا درمی آیند كه والدین و مربیان به جای راهنماییهای مؤثر و كارگشا، تدابیری مبهم و گیج كننده را اتخاذ نمایند و به این وسیله نوجوان را در سرگردانی رها سازند. از این رو، مناسب است با توجه به اهمیت مطلب، گذری هرچند كوتاه بر مراحل تمایلات عاطفی - جنسی در نوجوان داشته باشیم.
پیش از بررسی این مراحل، لازم است بدانیم نوجوان در آغاز این دوران احساس ناشناخته و مرموزی را در وجود خویش می‌یابد كه با نوعی محبت و علاقه به دیگران آمیخته است. این احساس به پنج مرحله تقسیم می‌شود:
مرحله اول: توجه نوجوان به وضع بدن به ویژه دستگاه تناسلی‌اش معطوف می‌شود و این سرآغاز تمایلات جنسی او است.
مرحله دوم: در این مرحله توجه به امور جنسی با عاطفه و محبت همراه می‌شود و ماهیتی عاطفی به خود می‌گیرد.
مرحله سوم: علاقه به جنس مخالف در وی بیدار می‌شود. این علاقه ممكن است یك یا چند نفر را هدف قرار دهد.
مرحله چهارم: علاقه از چند نفر به یك نفر معطوف می‌گردد. این فرد ممكن است از لحاظ سنی مسن‌تر از نوجوان باشد.
مرحله پنجم: نوجوان تغییر عقیده داده، به فردی از جنس مخالف كه همسن او باشد متوجه می‌شود. (13)
در واقع، نوجوان طی حیات جنسی خود دو نوع عشق را تجربه می‌كند: عشق عاطفی و عشق شهوانی. عشق عاطفی محبتی پاك می‌باشد و به دور از جنبه‌های جنسی با تمجید و تحسین توام است و نوجوان از اینكه این احساس را با مسائل جنسی لكه دار كند به شدت پرهیز دارد. به دنبال عشق عاطفی، عشق شهوانی سر می‌رسد كه همراه با لذتهای جنسی می‌باشد. در این مرحله، نوجوان چنانچه ویژگیهای مطلوب خویش را در شخص مقابل ببیند، به ازدواج می‌اندیشد.
«موریس دبس» در تشریح این دوران می‌گوید: «دیر یا زود غریزه جنسی، به ویژه در پسران، تا سرحد وجدان نفوذ كرده، تحریكات شهوانی، همچون تصادم امواج با ساحل، شروع به مبارزه می‌نمایند. این غریزه آن گونه قدرتمند است كه مركز تاثیرگذاری برای تمام آرزوهای اعضای دیگر بدن می‌گردد. اما تاثیرات غیرمستقیم آن بسیار بیشتر است. وجود آن به كلی زندگانی عاطفی و تظاهرات محبت آمیز انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تا جایی كه اگر در 13 یا 14 سالگی مكان محدودی را در عاطفه اشغال كرده باشد، سه یا چهار سال بعد، مالك اصلی آن می‌شود و آن گاه است كه تمام تظاهرات محبت آمیز انسان از غریزه جنسی سرچشمه می‌گیرد.» (14)
با این وجود، باید توجه داشت كه در این مرحله، چنانچه این علاقه مندیها در چارچوب شرع و قانون مهار نشوند، ممكن است به مسئله‌ای پرمخاطره تبدیل شوند. به همین خاطر، مناسب است در سنین حساس بلوغ با تقویت اراده نوجوانان و ارائه آگاهیهای لازم آنان را به خویشتن داری و پی گیری فعالیتهای سالم تشویق نمود تا در این دوران پر اضطراب و خطرآفرین، در مسیری سالم و خداپسندانه گام بگذارند و به سلامت از طوفانهای جنسی بگذرند.
كجرویهای جنسی
وجود نیازهای جنسی در انسان، مانند نیازهای ابتدایی نظیر گرسنگی یا تشنگی مسئله‌ای طبیعی به شمار می‌رود. اما این نیاز در دوران بلوغ از قدرتمندترین جنبه‌های حیاتی محسوب می‌گردد كه دیگر جنبه‌های عاطفی، عقلانی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده، در پاره‌ای از موارد برای ارضاء خویش قوانین را زیر پا می‌گذارد. از همین جا است كه مفهوم «انحرافات جنسی» پدید می‌آید و بر همه روشهای كسب لذت جنسی كه مورد قبول قوانین دینی و اجتماعی نباشد، اطلاق می‌گردد. (15)
در واقع، با كاهش قدرت مقاومت اراده و ایمان شخص در برابر جاذبه‌ها و كششهای جنسی، زمینه بروز كجرویهای جنسی مهیا می‌شود و نوجوان به یك یا چند بزه جنسی روی می‌آورد. كامجویی از خود یا كشش به سوی جنس موافق یا گرایشهای غیرقانونمند به سوی جنس مخالف از جمله گرایشهای انحرافی به حساب می‌آید.
همچنین این گونه انحرافات موجب رشد احساس ناتوانی و عجز در برابر كششهای نامطلوب جنسی گردیده، نوجوان را به موجودی بی اراده و ناتوان تبدیل می‌كند. این حس ذلت زا را امیرمؤمنان علیه السلام در گفتار خویش این چنین بیان می‌كنند: «عبد الشهوة اذل من عبد الرق؛ (16) آن كس كه بنده [و برده] شهوت خویش است، ذلیل‌تر از بنده برده می‌باشد.»
و در جایی دیگر در تشبیهی زیبا به واقعیتی سهمناك اشاره كرده، می‌فرمایند: «عبد الشهوة اسیر لا ینفك اسره؛ (17) بنده شهوت همانند اسیری است كه اسارتش همیشگی و بی پایان است.»
انواع انحرافات جنسی
انحرافهای جنسی را می‌توان به سه دسته كلی تقسیم نمود:
الف. انحرافهای هدفی: در این نوع انحرافها، هدف جنسی نادرست انتخاب می‌شود، مانند: همجنس گرایی و خودارضائی كه در اولی شریك جنسی از جنس موافق است و در دومی، شخص، خود شریك جنسی خویش است.
ب. انحرافات روشی: در این دسته، هدف جنسی درست گزینش می‌شود، ولی در شیوه برآوردن ارضاء نیاز جنسی روش نامناسبی برگزیده می‌شود، مانند: جنون دیگرآزاری یا خودآزاری كه در حین آمیزش جنسی از فرد سرمی زند.
ج. انحرافهای شدتی: این دسته كه بیشتر ضعف یا شدت در فعالیتهای جنسی را دربر می‌گیرد به خودی خود انحراف جنسی - شرعی محسوب نمی‌شود، اما به عنوان بیماری مورد بررسی قرار می‌گیرد. (18)
در اینجا مناسب است یادآور شویم كه متاسفانه نوع شایع انحراف جنسی در میان نوجوانان، استمناء یا خود ارضائی است كه نظر به اهمیت این موضوع مباحث آتی را با تاكید بر این انحراف پی خواهیم گرفت.
كجرویهای جنسی و علتها
در زمینه بررسی علتهای انحرافات جنسی باید اعتراف نمود كه این گونه علتها دامنه‌ای بسیار گسترده دارند كه توجه به همه آنها از حوصله این نوشتار خارج است. از این رو، به مهم‌ترین علل اشاره كوتاهی خواهیم داشت:
الف. كنجكاویها: كودك در سنین پایین با كنجكاوی در مورد اندام خویش با دستگاه تناسلی نیز آشنا می‌شود و از آنجا كه تماس با آن موجب نوعی لذت می‌شود به ادامه كار تشویق می‌شود. مناسب است در این موارد والدین او را متوجه كارهای دستی - هنری و بازیهای پرنشاط نمایند.
ب. ناآگاهی: نوجوان ممكن است به صورت اتفاقی دچار خودارضائی شود و به خاطر لذت حاصل از آن و بدون توجه به خطرهایی كه او را تهدید می‌كند به این كارها ادامه دهد. در اینجا است كه وظیفه والدین بیش از هر زمان دیگر سنگین‌تر است و باید سبت به علائمی همچون بی حسی، كسالت، افسردگی، انزوا و... عكس العمل لازم را نشان دهند و موضوع را بدون برچسبهای ناروا و با مشورت با افراد آگاه، مورد بررسی قرار دهند.
ج. خانواده‌های آسیب‌زا: رعایت مسائل جنسی بین والدین و رعایت حریمها در این مورد می‌تواند در تربیت جنسی نوجوان نقش چشم گیری داشته باشد. همچنین نوع برخورد والدین با فرزندان دختر و پسر و جداسازی آنها از یكدیگر، از اهمیت به سزایی برخوردار است.
د. حقارت و تحقیر: از جمله عوامل مخرب شخصیت نوجوان كه می‌تواند در ابتلای وی به انحرافهای جنسی نقش مهمی ایفا كند، سرزنشها و ایجاد عقده حقارت در نوجوان است. بی تردید كسی كه از خودباوری بیشتری برخوردار است، كمتر به دام این گونه كجرویها می‌افتد و برعكس، شخصیتهای خودكم بین و تحقیر شده، دفاع روانی مناسبی در برابر طوفان شهوات نداشته، در پنجه این انحرافات گرفتار می‌شوند.
ه. تقلید و بدآموزی: دوران نوجوانی، دورانی آمیخته با تقلید است. تقلیداز گروه همسالان و بزرگسالان محبوب، از همین ویژگی نشات می‌گیرد. تقلید، گاه جنبه بدآموزی به خود می‌گیرد و به تقلید رفتارهای ناهنجار جنسی می‌انجامد. شاید به همین دلیل است كه امام باقر علیه السلام در مورد تاثیر دوستان ناباب از زبان لقمان می‌فرماید: «ومن یقارن قرین السوء لا یسلم؛ (19) آن كس كه با دوست ناباب همنشین شود، سالم نمی‌ماند.»
و. عوامل فرهنگی: وجود مجلات، عكسها و فیلمهای مبتذل، همچنین فضاهای مختلط و بی بندوبار و كتابهای نامناسب می‌تواند عاملی مهم در انحرافهای جنسی باشد. این گونه عوامل به ویژه رسانه‌های تصویری، از آنجا كه با حافظه ماندگار دیداری سر و كار دارند، از آسیب زایی بیشتری برخوردارند.
ز. لباسهای نامناسب: پوشیدن لباسهای تنگ یا لباسهای جنس مخالف، موجب تشدید هیجان جنسی شده، در نتیجه باعث فروافتادن به كام مشكلات می‌گردد.
ح. محبت جویی: خلا عاطفی و روانی راه را برای سوء استفاده دیگران و پناه بردن نوجوان به دیگران هموار می‌سازد و او را به سوی كام یابیهای مجازی می‌كشاند. (20)
راههای پیش‌گیری
از جمله پرسشهای مهم در زمینه انحرافهای جنسی، چگونگی برخورد و پیش گیری از این نوع انحرافات می‌باشد. در این قسمت به صورت فهرست به برخی از مهم‌ترین راهها اشاره خواهیم نمود:
1. آموزش خانواده‌ها: خانواده‌ها در صورت آمادگی می‌توانند نقشی چشم گیر در پیش گیری و درمان داشته باشند؛ چرا كه خانواده‌ها در ارتباط مستقیم و واقعی با نوجوان قرار دارند و اهرمهای بسیاری برای تربیت در اختیار دارند.
2. آموزش به نوجوانان: این آموزشها از طریق سخنرانی، گفتگو و دیگر روشها می‌تواند ارائه شود و در این میان، همدلی و همزبانی وارتباطهای بی واسطه بسیار مؤثر خواهند بود.
3. احترام به شخصیت حقیقی و حقوقی نوجوان: در این حالت، وی با خودباوری بیشتری در برابر مشكلات خواهد ایستاد.
4. كار و فعالیتهای سالم: شاید یكی از علل مهم بروز ناهنجاریهای جنسی، بی كاری است. كار و فعالیتهای ذهنی و جسمی درمانگر بسیاری از مشكلات خواهد بود.
5. تنظیم خواب و تغذیه مناسب: به عنوان مثال، نوجوان باید از غذاهای ادویه دار، فلفل، پیاز و... كمتر استفاده كند.
6. دوری از محیط‌های تحریك‌زا: مانند: برخی اماكن عمومی و میهمانیها.
7. گسترش دایره ارتباطات و شركت در فعالیتهای اجتماعی
8. تقویت روحیه مذهبی: بی گمان فطرت خداجو، حقیقت خواه و عدالت دوست نوجوان بیش از هرجای دیگر، می‌تواند از سرچشمه دین و مذهب سیراب شود. این مسئله با توجه به خصوصیات اسلام و مذهب جعفری صورتی واقعی‌تر به خود می‌گیرد. البته، توجه و توصیه به مذهب در دوران حیرت نوجوانی تنها مورد توجه مبلغان یا فعالان مسلمان نیست، بلكه كسی همچون «ویلیام جیمز» بنیانگذار فلسفه پراگماتیسم و یكی از روان شناسان مشهور در همین رابطه می‌گوید: «ایمان از جمله قوایی است كه بشر به مدد آن زندگی می‌كند و فقدان كامل آن در حكم سقوط بشر است. (21)
9. نگاه مثبت به خود و دیگران و دوری از منفی گرایی
10. ایجاد روحیه امید و دوری از ناامیدی و یاس.
11. ورزش و استفاده از دوش آب سرد.
توصیه‌های مهم
از مسائل مهمی كه باید مورد توجه والدین، مربیان و به طور كلی فعالان در عرصه نوجوانی قرار گیرد، چگونگی برخورد با مسائل جنسی نوجوانان و ظرائف رفتارهای تربیتی در این وادی می‌باشد. رازداری، همدلی، عدم اقرارگیری، پرهیز از برچسب زدن، حمل بر صحت و تعمیم ندادن یك جنبه منفی به دیگر جنبه‌های شخصیت نوجوان یا جوان، از راهكارهای تربیتی است كه می‌تواند در به سامان كردن رفتارهای نابهنجار در نوجوانان مؤثر باشد و موجب افزایش اعتماد آنها گردد.
از این رو، باید از هرگونه پیش داوریهای غیر منصفانه در برابر رفتارهای نوجوانان خودداری نمود و با مدارا و نرم خویی آنان را در خروج از بحران طبیعی پیش آمده یاری رساند.
باید اعتراف نمود كه نوجوان از تجربه لازم برخوردار نیست و به فرموده امیرمؤمنان، علی علیه السلام: «جهل الشباب معذور و علمه محقور؛ (22) بی اطلاعی جوان عذری پذیرفتنی است، و دائره دانش [و آگاهیهای] او گسترده نیست.»
همچنین نوجوان هرگز تصورنمی كند برخی اعمال او چه ضربات سهمگینی بر آینده‌اش وارد خواهد ساخت و او را دچار چه مشكلاتی خواهد نمود.
از سوی دیگر، در دنیای امروز كه وسائل ارتباط جمعی، زندگیهای هسته‌ای و بسته، نظامهای تربیتی رسمی، رهاوردهای فرهنگی بیگانه و شبه بیگانه، ریسمان ارتباط بین انسانها به ویژه نوجوانان، والدین و ارزشهای دینی - اجتماعی را روز به روز سست‌تر می‌نماید، رسالت والدین بیش از هر زمان دیگر پررنگ‌تر می‌شود. روایت گرانقدر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله حكایتی از همین دوران را مطرح می‌فرماید: «انه نظر الی بعض الاطفال فقال: ویل لاولاد آخر الزمان من آبائهم. فقیل یا رسول الله من آبائهم المشركین؟ فقال: لا، من آبائهم المؤمنین لایعلمونهم شیئا من الفرائض واذ تعلموا اولادهم منعوهم ورضوا عنهم بعرض یسیر من الدنیا فانا منهم بری ء وهم منی براء؛ (23)
رسول اكرم برخی از كودكان را دیدند و فرمودند: وای بر فرزندان آخر الزمان از پدرانشان! گفته شد:ای رسول خدا، از پدران مشركشان؟ فرمودند: خیر، بلكه از پدران مسلمانشان كه واجبات دین را به آنها نمی‌آموزند و هر گاه كودكانشان، خود به تحصیل دین بپردازند، آنها را باز داشته، به اندكی از دنیا كه فرزندانشان به دست آورند، راضی می‌گردند. پس من از این گونه پدران دورم و آنان نیز از من.»
در پایان نیز، تذكر این نكته لازم است كه حل موارد حاد انحرافات جنسی، تنها به مدد اشخاص آگاه و كارشناسان ممكن است. و باید از برخوردها و درمانهای خود ساخته و سلیقگی خودداری كرد.
پی‌نوشـــــــــــــــــــــــــت‌ها:
1) مولوی، مثنوی معنوی.
2) دنیای نوجوان، دكتر محمدرضا شرفی، ص 26.
3) دوران شكوفایی، دكتر محمدرضا سهرابی، ص 11.
4) بلوغ تولدی دیگر، محمود محمدیان، ص 24. جهت اطلاع از تفاوت سن بلوغ در قاره‌ها و كشورهای مختلف به همین منبع مراجعه شود.
5) نك: دوران شكوفایی، فصل سوم. جهت اطلاع از چگونگی بلوغ جنسی در دختران نك: دوران شكفتگی، محمدرضا و ثریا سهرابی.
6) بحارالانوار، ج 3، ص 62 و ج 57، ص 377.
7) قصص/14.
8) تفسیر برهان، سید هاشم بحرانی، ج 4، ص 224؛ همچنین تفسیر ترجمه المیزان، علامه طباطبایی، ج 16، ص 19.
9) دوران شكوفایی، ص 107 و 108.
10) جهت اطلاع بیشتر نك: روان شناسی تربیتی، دكتر محمد پارسا، ص 83 و 84.
11) بحارالانوار، ج 1، ص 96.
12) كافی، ج 7، ص 68؛ وسائل الشیعه، ج 17، ص 360.
13) جهت اطلاع بنگرید: دنیای نوجوان، ص 178 به بعد.
14) بلوغ، موریس دبس، ص 46، به نقل از جوان، فلسفی، ج 1، ص 300.
15) نك: روان شناسی مرضی، دكتر پروین بیرجندی، ص 357.
16) غررالحكم و درر الكلم، ص 304 و 305.
17) همان.
18) برداشتی آزاد از «دنیای نوجوان» ، ص 184.
19) بحارالانوار، ج 13، ص 417؛ اصول كافی، ج 2، ص 642.
20) برداشتی آزاد از «دنیای نوجوان» ، ص 187 به بعد.
21) جوان، فلسفی، ج 1، ص 346.
22) غررالحكم، ص 76.
23) جامع الاخبار، تاج الدین، الشعیری، ص 106؛ مستدرك الوسائل، ج 15، ص 164، به جای اولاد، اطفال دارد.