قال رسول الله صلی الله علیه و آله: «من سن سنة حسنة فله اجر من عمل بها؛ هر كس سنت نیكویی را پایه گذاری كند، ثواب كسی كه به آن عمل می‌كند، برای او خواهد بود.»
مقدمه
ادیان الهی آمده اند تا راه و رسم بهتر زندگی كردن را به انسانها بیاموزند. اسلام نیز به عنوان آخرین و كامل‌ترین دین الهی، بهترین دستورها را در جهت رشد و تعالی انسان از جمله در زندگی اجتماعی او ارائه كرده است. پیامبر عظیم الشان اسلام و ائمه معصومین علیهم السلام بهترین الگوها و شاخصهای عملی در اجرای دستورات شریعت بوده اند و راه و رسم زندگی آنها همیشه فراروی مسلمانان بوده است. آنها سنتهای حسنه و گرانبهایی را پی ریزی كردند كه هر یك به نوبه خود صفابخش كانون زندگی مسلمانان بود؛ اما با گذر زمان و به تدریج، برخی از این سنتهای راستین به وادی فراموشی سپرده شده و در سایه فراموشی هر یك از آنها مشكلات بزرگی در زندگی مسلمانان نمایان گردید و اینك خلاءهای ناشی از عمل نكردن به این سنتها در زندگی اجتماعی مسلمانان به صورت جدی مشهود است.
مشكلات ناشی از متروك ماندن سنت و روش معصومین علیهم السلام همت والای مبلغان و روحانیان محترم را جهت احیاء و ترویج سنتهای حسنه می‌طلبد تا ان شاءالله در سایه این تلاش و كوشش مقدس شاهد رفع معضلات و خلاءهای موجود باشیم.
تقسیم‌بندی سنتها
سنتها را می‌توان به حسنه و سیئه تقسیم نمود و سنتهای حسنه را به سنتهای رایج، به سمت رواج، كم رواج و متروك، تقسیم كرد.
سنتهای رایج، سننی هستند كه اكنون در بین مردم دائر و برقراراند، مانند: توسل به اهل بیت علیهم السلام.
سنتهای به سمت رواج، سننی هستند كه با اقدام و تلاش عده‌ای افراد دل سوز، در حال ترویج می‌باشند و بحمدالله با مرور زمان گستره این سنن رو به افزایش است، مانند: تفسیر قرآن و اعتكاف.
سنتهای كم رواج، سنتهایی هستند كه اگر چه كاملا متروك نشده، ولی از دوران و اوج افتاده اند و روز به روز حضور آنها در جامعه كمرنگ‌تر می‌شود، مانند: امر به معروف و نهی از منكر و یا شركت فعال در مساجد و نماز جماعت.
سنتهای فراموش شده، سنتهایی هستند كه در بین مردم متروك و مطرود شده، حتی عمل به آنها در بعضی موارد با عكس العمل‌های منفی مواجه می‌شود، مانند: ازدواج موقت یا ساده زیستی و دوری از تجمل.
سنتهای سیئه، سنن غلط و غیر اسلامی هستند كه دامنگیر اجتماع شده و جانشین فرهنگ و سنتهای حسنه شده اند. تعداد این سنتها زیاد و اثرات و گستردگی آنها نیز فراوان است، مانند: اسراف، تجمل گرایی، لهو و لعب، چشم و هم چشمی، خودخواهی و....
وظیفه مبلغان
شكی نیست كه همه ما موظفیم به هر نحو ممكن در جهت طرد و كنار گذاشتن سنتهای سیئه، و ترویج و احیاء سنتهای حسنه متروك و یا كم رواج، اقدام و تلاش نماییم. البته با عنایت به كثرت سنتهای حسنه متروك و كم رواج و سنتهای سیئه رایج و توجه به این مطلب كه احیاء و ترویج یك سنت، گاهی ماهها و سالها زمان و تلاش مداوم می‌طلبد، باید در صدد این امر باشیم كه موضوعی از سنتهای حسنه را انتخاب كنیم و بیشتر بر روی آن متمركز شویم كه از اهمیت خاصی برخوردار باشد. از اینرو برای شناخت اولویتها در این امر مواردی بیان می‌شود:
الف. نسبت به سنتهای دیگر جامعیت داشته باشد و عمل به آن به طور مستقیم و یا غیر مستقیم منجر به عمل به سنتهای حسنه دیگر و ترك سیئات شود؛ به عبارت دیگر عمل به آن بستر مناسبی برای شناخت سنتهای حسنه و سیئه و عزم بر عمل نسبت به اولی و ترك دومی فراهم آورد.
ب. با انزجار و مقاومت عمومی مواجه نشود؛ یعنی، مجبور نباشیم برای اثبات آن موضوع با عموم مردم درگیر شویم كه در این صورت هم فرصتها را از دست می‌دهیم و هم اعتماد عمومی را از خود سلب می‌كنیم و زمینه فعالیت از دست می‌رود.
ج. مطرح كردن این سنت در ابتدا به نظر مردم خیلی راحت و سهل جلوه كند و به عبارت دیگر روش ما به نحوی باشد كه سبب سر درگمی و یا در صورت ادامه، موجب خستگی و ملالت نگردد.
قرآن و پایه‌گذاری سنتهای حسنه
خداوند تبارك و تعالی برای جدا كردن مردم از سنتهای جاهلی و آشنایی آنها با سنتهای اسلامی، به صورت سهل و آسان و با شعار موجز «قولوا لااله الا الله تفلحوا» شروع می‌نماید. با اینكه همین جمله «لا اله الا الله» و اعتقاد به آن، متضمن تمامی معارف و اعتقادات و اخلاقیات و روشهای حقه است و دستورات قرآنی همه، شرح و تفسیر این كلام موجز است؛ ولی به نظر ساده، جذاب و خیلی زیباست و بدین ترتیب، طالب فلاح و رستگاری با كشش بیشتری جذب شده و از سختی راه و مشكلات بعدی و زیادی تكالیف وحشت زده نمی‌شود.
به جاست ما هم برای احیاء و ترویج سنتهای حسنه و طرد سنتهای سیئه دنبال چنین راهی باشیم.
سنت حسنه منتخب
با توجه به مطالبی كه گذشت، موضوعی كه به نظر حائز شرائط و مراتب مذكور باشد، می‌تواند «احیاء مساجد» به معنای شركت فعال در مسجد و «برگزاری نماز جماعت» باشد.
شركت فعال در مسجد و نماز جماعت، بستر مناسبی برای فراگیری سنتهای حسنه و سیئه و عمل به اولی و ترك دومی است و بدین ترتیب، اگر این امر شیوع پیدا كند، در سایه آن می‌توانیم جامعه‌ای سالم و بالنده داشته باشیم.
برای تشویق مردم به آمدن به مسجد می‌توان از آیات و روایات مربوط به مسجد بهره گرفت و فوائد علمی، اجتماعی و اخلاقی رفت و آمد به مسجد را بیان نمود. همچنین می‌توان از سخنان امام راحل و مقام معظم رهبری استفاده كرد.
شیوه كلی احیاء و ترویج سنت حسنه
روش تبلیغی كشورهای تولید كننده و صنعتی، برای فروش و مصرف اجناس خود به این گونه است كه روی رفتار مصرف كنندگان و مخاطبان خود تاثیر می‌گذارند؛ بدین معنا كه برای آنها مهم نیست مصرف كنندگان كالاهایشان، چه اعتقاد و ایده‌ای دارند، بلكه تمام سعیشان این است كه مخاطب با هر اعتقادی كه دارد، همواره تحت تاثیر تبلیغات آنها قرار گرفته و كالاهای آنها را مصرف كند.
برای رسیدن به هدف مذكور، به صورت گسترده، پی در پی، مستمر و متمركز تبلیغات كرده و مخاطب خود را زیر رگبار و بمباران تبلیغاتی گرفته و چنان عمل می‌كنند كه بالاخره جو موافق با منظور خود را به دست آورده، رفتار مخاطب را به سوی مصرف كالاهای مورد نظرشان سوق دهند.
مبلغان محترم برای ترویج و تبلیغ سنتهای حسنه (از جمله مشاركت فعال در مسجد و نماز جماعت) باید از شیوه اثر گذاری بر رفتار مردم كمك بگیرند.
ما معمولا از حیث اعتقاد به سنتهای حسنه مشكلی نداریم؛ مثلا بحث شركت فعال در مسجد، امری است كه مورد اعتقاد همه می‌باشد، اما در عین حال رواج شایسته ندارد.
باید طوری تبلیغ كرد كه افكار عمومی تحت تاثیر قرار گرفته و جو مناسب برای این كار به وجود آید؛ به صورتی كه مثلا هنگام اذان، مغازه دارها كسب و كار را رها كنند و به مسجد بروند و اگر چند نفر هم یافت می‌شوند كه تمایل ندارند، جو، آن چنان قوی باشد كه نتوانند مقاومت كنند و برای هماهنگی روانه مسجد شوند.
ویژگیهای تبلیغ
همان طور كه گفته شد یك فعالیت تبلیغی، می‌بایست آن چنان باشد كه تاثیر گذاری فراگیر بر روی مردم داشته باشد و خواه ناخواه عموم مردم به سوی هدف مورد نظر حركت كنند. برای رسیدن به این منظور، تبلیغات ما در باب سنتهای حسنه باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
الف. وجود مطالب و محتوای معتبر و غنی: اگر می‌خواهیم مردم را به سوی یكی از سنتهای حسنه اسلامی رهنمون باشیم، لازم است در این زمینه آگاهی كافی داشته و موارد تبلیغاتی ما دارای اعتبار و از منابع صحیح و مسلم باشد.
ب. گستردگی فعالیت: تبلیغات در این زمینه برای اثرگذاری باید در سطح وسیعی از جمله: بر منابر و در كلاسها، صدا و سیما، روزنامه‌ها، كتب، نشریات و پلاكاردها و... صورت پذیرد.
ج. تمركز: برای تاثیر بیشتر تبلیغات باید بر یك موضوع و مورد خاص كه مورد نظر ماست، متمركز باشیم و از پراكنده گویی و فعالیت در زمینه‌های مختلف پرهیز نماییم و از طرفی این سنت حسنه جامع باشد؛ یعنی بتواند بستر مناسبی برای احیاء سنتهای حسنه دیگر فراهم آورد، مانند: احیاء مساجد (شركت فعال مردم در مسجد و نماز جماعت) .
د. تداوم: فعالیت تبلیغاتی باید به صورت منظم و بدون وقفه باشد. نباید توقع داشت با فعالیتی اندك، یك سنت در جامعه تحقق پیدا كند، بلكه باید در این راه، برای مدت طولانی، استقامت و پشتكار داشته باشیم.
ه. تنوع: تنوع مواد و محتوا نیز در ترویج و احیاء یك سنت حسنه، نقش به سزایی دارد؛ مثلا آیات، احادیث، تفسیر، شعر، قصه، مقاله، نقاشی، عكس، طرح گرافیكی و...
در پایان از خداوند متعال می‌خواهیم همه مبلغان محترم را كه در راه احیاء سنتهای حسنه گام بر می‌دارند با عنایات خاصه خود موفق و مؤید بدارد. و از همه مبلغان دل سوز می‌خواهیم، چنانچه در این خصوص نظرات اصلاحی دارند، با واحد احیاء سنتهای حسنه معاونت تبلیغ و آموزشهای كاربردی حوزه علمیه قم در میان بگذارند.