یكی از موضوع‌هایی كه باید درباره «مهدی موعود» مورد پژوهش قرار گیرد مساله «طول عمر» آن حضرت است. در این نوشتار كوتاه گذری بر مساله طول عمر زیاد از دیدگاه عقل، فلسفه، قوانین زیست شناسی، تجربه بشری و واقعیات تاریخی خواهیم داشت تا در نهایت پاسخگوی شبهه استبعاد طول عمر حضرت امام زمان علیه السلام باشیم.

طول عمر از نظر عقل

فیلسوف بزرگ اسلامی، ابوعلی سینا می‌گوید: «آنچه از چیزهای شگفت و عجیب می‌شنوی تا زمانی كه دلیل بر رد آن نیافتی آن را ممكن دانسته و باور كن..»

امور عالم از سه حال خارج نیست:

1 - امور محال: یعنی اموری كه انجام و ایجاد آن‌ها ناممكن بوده و هستیش محال است، مانند آنكه بگوئیم: الآن هم روز است و هم شب.

2 - امور طبیعی: یعنی اموری كه به وجود آمدنش طبیعی، عادی و ممكن است، مانند به وجود آمدن فرزند از پدر و مادر و میوه دادن درخت.

3 - امور غیر طبیعی و غیر عادی: اموری است كه تحقق و به وجود آمدن آن ممكن است اما چون غیر عادی است، قبول كردن آن قدری بعید به نظر می‌رسد، مانند شفا یافتن بیماران توسط دعا و نیایش و طول عمر افراد طویل العمر.

معجزات انبیاء از قبیل شفا دادن كور مادرزاد توسط حضرت عیسی علیه السلام، اژدها كردن عصا توسط حضرت موسی علیه السلام و انشقاق و شكافتن ماه در آسمان توسط حضرت محمد صلی الله علیه و آله كه همه به امر و اذن پروردگار توانا انجام یافت از این قبیل است.

پس از نظر عقل و منطق هیچ دلیلی بر اینكه انسان باید عمر كوتاه داشته و از عمر طولانی بی بهره باشد وجود ندارد.

طول عمر از نظر فلسفه

فلسفه می‌گوید: هر معلولی تا علتش نیاید موجود نمی‌شود و هر چیزی كه موجود شد برای عدمش نیز علتی لازم است. بنابراین همان طور كه برای ایجاد چیزی دلیل و علتی باید باشد، متقابلا برای معدوم شدن آن هم باید دلیلی باشد و اگر دلیلی نبود، آن علت اولیه باقی و به تاثیرگذاری خود ادامه می‌دهد.

مثلا در یك روز پنجاه كودك متولد می‌شوند. با دیدن آن‌ها این سؤال برای ما مطرح می‌شود كه: این بچه‌ها چقدر عمر خواهند كرد؟ در جواب این سؤال باید گفت: اگر آنچه برای ادامه حیات لازم دارند به آن‌ها برسد و آنچه را كه مانع ادامه حیات می‌شود از آن‌ها دور كنیم، در این صورت دلیلی بر معدوم شدنشان نخواهیم داشت، چون موجود شده اند.

بعد از ده روز دو كودك می‌میرند و در این جا این سؤال مطرح می‌شود كه: چرا مردند؟ بر مبنای همین حقیقت است كه همیشه از مرگ اشخاص سؤال می‌كنیم نه از ادامه حیات آن ها. (1) پس مردن دلیل می‌خواهد نه ادامه حیات و طول عمر.

طول عمر از منظر زیست شناسی

از نگاه علم طب و زیست شناسی عمر انسان حد و مرز معینی ندارد كه تجاوز از آن حد، غیر ممكن باشد. هیچ یك از دانشمندان تا به حال نگفته اند كه فلان مقدار سال، نهایت درجه‌ای است كه انسان‌ها می‌توانند بدان نائل گردند و هنگامی كه بدان پایه رسیدند مرگ برایشان حتمی است. بلكه گروهی از دانشمندان شرق و غرب، جدید و قدیم تصریح كرده اند كه عمر انسان حد و مرزی ندارد و بشر در آینده می‌تواند بر مرگ غلبه كند، یا مدت درازی آن را به تاخیر بیاندازد و از عمرهای بسیار طولانی برخوردار گردد.

همین امكان علمی و امید موفقیت است كه دانشمندان را به تلاش و كوشش واداشته تا شب و روز به تحقیق و آزمایش مشغول باشند. این آزمایش‌ها به اثبات می‌رسانند كه مرگ نیز مانند سایر بیماری‌ها معلول علل و عوامل طبیعی است كه اگر شناخته شوند و از تاثیر آن‌ها جلوگیری شود می‌توان مرگ را به تاخیر انداخت؛ چنان كه علم و دانش توانسته است علل و عوامل بسیاری از بیماری‌ها را كشف كند و از تاثیر آن‌ها جلوگیری نماید، در آینده نزدیك نیز موفق خواهد شد كه علل و عوامل مرگ را بشناسد و از تاثیر آن‌ها جلوگیری كند. (2)

همچنین در بین موجودات زنده مانند نباتات، حیوانات و انسان‌ها، افرادی دیده شده اند كه از سایر افراد امتیاز داشته و عمرهای طولانی تری پیدا كرده اند مثلا:

در میان گیاهان، درختان طویل العمری وجود دارند كه از قدیمی‌ترین موجودات روی زمین به شمار می‌روند. از جمله Saguoia است كه در كالیفرنیا موجود است. بعضی از این درختان 300 پا ارتفاع و 110 پا محیط دور تنه دارند. عمر بعضی از آن‌ها از پنج هزار سال تجاوز می‌كند، به طوری كه می‌توان حدس زد در زمانی كه فرعون بزرگ Khorfu شروع به ساختمان هرم بزرگ مصر كرده بود این درختان شاداب و جوان بوده اند و درهنگام تولد حضرت عیسی علیه السلام ضخامت پوستشان به یك پا می‌رسیده است. (3)

و نیز مسن‌ترین موجود زنده‌ای كه هنوز هم حیات دارد و در حدود چهارهزار و ششصد سال عمرش می‌باشد، یك نوع كاجی ست بنام Pinus aristata كه در كالیفرنیای مركزی و شرقی موجود است.

در حیوانات، مسن‌ترین حیوانات زنده، نوعی لاك پشت است كه در جزایر لم یزرع «گالاپاگوش.» وجود دارد كه 177 سال عمر، در حدود 450 پوند وزن و پوسته‌ای به طول چهار پا دارد. (4)

ویروس‌ها را می‌توان از قدیمی‌ترین موجودات زنده دانست. ویروس نوعی موجود زنده است كه مطالعه درباره زندگی آن ممكن است راز حیات را آشكار سازد. همین‌ها هستند كه بسیاری از بیماری‌های نباتی، حیوانی و انسانی را تولید می‌كنند. در كاوش‌های باستان شناسی توانسته اند این ویروس‌ها را از اعصاری كه مربوط به ما قبل تاریخ است كشف كنند و در محیطهای مخصوص كشت دهند. یعنی این موجودات پس از گذشتن صد هزار سال، هنوز آثار زندگی را از دست نداده اند.

وجود این گونه افراد استثنائی دلالت بر این دارد كه برای عمر افراد آن نوع حد و مرزی كه تخلف ناپذیر باشد وجود ندارد. درست است كه اكثر انسان‌ها قبل از صد سالگی می‌میرند لیكن مانوس بودن ما به این مقدار، دلیل بر این نیست كه تجاوز از صد سال امكان ندارد. زیرا افراد زیادی دیده شده اند كه از صد سال بیشتر زندگی كرده اند. وجود انسان‌های صد و پنجاه ساله و صد و هشتاد ساله و دویست و پنجاه ساله دلیل روشنی است بر این كه عمر انسان اصلا حد و مرزی ندارد. چه فرق می‌كند كه انسان دویست سال زندگی كند یا دو هزار سال؟ هر دو غیر مانوس و غیر متعارف هستند.

از دیدگاه زیست شناسی، پیری یك عارضه غیر قابل جلوگیری نیست بلكه یك نوع بیماری قابل علاج است.

چنان كه علم طب تا حال توانسته علل و عوامل صدها بیماری را كشف كند و راه جلوگیری و معالجه آن‌ها را به بشر یاد دهد، در آینده نیز موفق خواهد شد كه عوامل پیری را كشف كند و راه پیشگیری و مداوای آن را در اختیار بشر قرار دهد. گروهی از دانشمندان در صدد یافتن اكسیر جوانی هستند. و با تلاش و كوشش‌های خستگی ناپذیر به تحقیق و آزمایش اشتغال دارند و زحمات و آزمایش‌های آنان موفقیت آمیز بوده است، به طوری كه می‌توان پیش بینی نمود كه بشر در آینده‌ای نزدیك بر علل و عوامل پیری و فرسودگی غلبه می‌كند و راه پیشگیری این بیماری عمومی را كشف خواهد كرد. در آن صورت بشر می‌تواند تا مدت بسیار طولانی جوانی و شادابی خود را نگهداری كند.

با توجه به مطالب مذكور و اعتراف دانشمندان، تصدیق می‌شود كه اگر كسی از حیث تركیبات جسمانی در كمال اعتدلال باشد، اعضاء رئیسه بدنش مانند: قلب، اعصاب، كلیه، كبد، مغز و معده همه نیرومند و سالم باشند، تمام دستورات بهداشتی را بداند و مراعات كند، خواص و آثار ماكولات و مشروبات را بداند، از مفید آن‌ها استفاده كند و از زیان بخش آن‌ها خودداری نماید، تمام میكروب‌ها و عوامل تولید آن‌ها را بشناسد، از طریق پیشگیری امراض بالاخص پیری و مرگ آگاه باشد، از سموم و مهلكات اطلاع داشته باشد و از آن‌ها اجتناب كند، احتیاجات ضروری بدن را از حیث غذا و اقسام ویتامین‌ها و مواد آلی تامین كند، از پدر و مادر و اجداد مرضی را به ارث نبرده باشد، از اخلاق زشت و اضطراب روح كه سبب فرسودگی اعصاب و مغز و مولد بسیاری از امراض هستند منزه باشد، تمام اخلاق نیك كه آسایش بخش روح و جسمند در او جمع باشد، چنین فرد ممتازی استعداد دارد كه چندین برابر افراد متعارف نوع خود بلكه هزاران سال زندگی كند. علم و دانش نه تنها چنین عمر درازی را محال نمی‌داند بلكه امكان آن را به اثبات رسانده است.

بنابراین، عمر طولانی و غیر متعارف امام زمان علیه السلام را نباید یك مشكل لاینحل و محال عادی شمرد، بلكه علم و دانش، عمر بسیار دراز را با حفظ نیروی جوانی و شادابی یك امر كاملا ممكن می‌داند. اگر وجود شخصی برای عالم ضروری بود و لازم شد كه عمر بسیار طولانی داشته باشد، خدای قادر مطلق می‌تواند دستگاه آفرینش و سلسله علل و معلولات جهان را طوری تنظیم كند تا چنین فرد كاملی را تحویل دهد كه از علوم و اطلاعات لازم برخوردار باشد.

طول عمر از دیدگاه تاریخ

واقعیت دیگری كه در شناخت مساله طول عمر و امكان آن باید مورد نظر باشد تجربه تاریخ طولانی بشر است. در ادوار و اعصار اگر مساله دراز عمری در تاریخ زندگی بشر اتفاق افتاده باشد، تكرار یافتن موارد یا مورد مشابه آن امری طبیعی و معقول خواهد بود. فلاسفه می‌گویند: بهترین دلیل برای امكان چیزی واقع شدن آن چیز است. هم چنین روشن است كه نقل تاریخی، به ویژه نقل متواتر و مشهور كه سبب یقین و باور می‌گردد، یكی از راه‌های حصول علم و یقین و از مهمترین منابع اطلاعات بشر است.

كتب تاریخ، بسیاری از معمرین را نام برده اند. این گونه افراد هم در میان مردم عادی و هم در میان مشاهیر تاریخ از جمله پیامبران بوده اند.

نام شماری از درازعمران و مدت زندگی آن‌ها،كه در كتاب‌های تاریخی به ثبت رسیده است، از این قرار است:

آدم: 930 سال

شیث: 912 سال

انوش: 960 سال

قینان: 920 سال

مهلائل: 700 سال

لوط: 732 سال

ادریس: 960 سال

متوشالح: 960 سال

لمك: 790 سال

نوح: 950 سال

ابراهیم: 195 سال

كیومرث: 1000 سال

جمشید: 900 سال

عمر بن عامر: 800 سال

عاد: 1200 سال. (5)

طول عمر از منظر متفكران بزرگ و دانشمندان علوم

پروفسور «شبس.» فرانسوی در كتاب خود «امید به یك زندگی طولانی.» می‌نویسد: «بشر می‌تواند با استفاده از مواهب طبیعی و قدرت تمدن خویش، زندگی طولانی‌تر و فعال تری داشته باشد و پیری را چندین سال به عقب اندازد..» (6)

دكتر «گیلوردهاوزر» می‌نویسد: «امروز علم پزشكی به كمك علم تغذیه، قیود و حدود عمر را از سر راه بشر برداشته و امروز بر خلاف اجداد و پدران خود می‌توانیم امیدوار باشیم كه از عمر طولانی برخوردار خواهیم بود..» (7)

پروفسور «اتینگر» از پیشروان دانش «كریونیك.» (8) (انجماد بدن انسان) می‌نویسد: «بشر قرن بیست و یكم با پیشرفت تكنیك‌ها و كاری كه ما شروع كردیم (منجمد كردن بدن انسان) خواهد توانست هزاران سال عمر كند..» (9)

مجله الهلال كه (یك مجله معتبر و مشهور مصری است) در جزء پنجم از قلم یك دكتر انگلیسی می‌نویسد: «برخی از دانشمندان توانسته اند عمر حشره میوه‌ها را به نهصد برابر افزایش دهند. بدین وسیله كه او را از سم و مواد موذی حفظ كرده، وضع مناسبی برای ادامه زندگی او فراهم آوردند. روی این قیاس اگر عمر طبیعی انسان را مثلا 80 سال در نظر بگیریم، امكان افزایش عمر آدمی به 72000 سال می‌رسد..» (10)

طول عمر از دیدگاه ادیان آسمانی

اگر مشكل عمر از طرف مادی‌ها و ماتریالیست‌ها مطرح شود، پاسخ آن همان است كه از زبان زیست شناسان، پزشكان و دیگر دانشمندان نقل كردیم و سیر تاریخی آن را در محدوده یك گفتار فشرده بررسی كردیم ولی اگر این مساله از طرف خداپرستان و پیروان ادیان آسمانی مطرح شود، گذشته از مطالب یاد شده دو استدلال دیگر نیز بر آن افزوده می‌شود.

الف) قدرت بی پایان خدا

همه خدا پرستان معتقد به قدرت بی پایان خداوند هستند و او را بر همه چیز توانا می‌دانند. خداوندی كه این جهان را از كران تا كران با قدرت بی كرانش آفریده و بیش از 200 میلیارد كهكشان را با دست توانایش از میلیون‌ها سال پیش نگه داشته است هرگز از نگهداری ولی و حجت خود ناتوان نخواهد بود.

خدائی كین جهان پاینده دارد تواند حجتی را زنده دارد

ب) نمونه‌های دراز عمران در كتاب‌های آسمانی

در میان خداپرستان و پیروان ادیان آسمانی اختلافی نیست در این كه طول عمر ممكن است و برای عمر هیچ موجود زنده‌ای محدودیت قطعی وجود ندارد. در تمام كتاب‌های آسمانی از دراز عمران بسیاری بحث شده است كه از نظر پیروان آن‌ها امكان عمر طولانی را قطعی می‌سازد كه به نقل چند نمونه از دو كتاب آسمانی بسنده می‌كنیم:

تورات و طول عمر

تورات كتاب مقدس یهودیان است كه از نظر مسیحیان نیز مورد اعتماد می‌باشد، از این رهگذر تمام محتویات تورات مورد پذیرش یهود و نصاری می‌باشد. در تورات شرح زندگی تعداد زیادی از پیامبران و پیشینیان را نقل كرده است كه تقریبا همه آن‌ها از عمر طولانی برخوردار بوده اند كه به ذكر چند نمونه اكتفا می‌كنیم:

حضرت آدم: 920 سال

شیث پسر آدم: 912 سال

انوش پسر شیث: 905 سال

قیناس پسر انوش: 910 سال

مهلائیل پسر قیناس: 895 سال

یارد پسر مهلائیل: 963 سال

متوشالح پسر خنوخ: 969 سال

لمك پسر متوشالح: 777 سال

حضرت نوح پسر لمك: 950 سال (11)

قرآن و طول عمر

آیاتی از قرآن كریم از عمر طولانی در امت‌های پیشین خبر می‌دهد، مانند:

1 - «بل متعنا هؤلاء و اباءهم حتی طال علیهم العمر»؛ (12)

«بلكه آن‌ها و پدرانشان را از متاع دنیوی برخوردار ساختیم تا از عمر طولانی بهره مند شدند..»

2 - «فلولا انه كان من المسبحین للبث فی بطنه الی یوم یبعثون.» ؛ (13)

«اگر او (یونس) از زمره تسبیح كنندگان نبود، تا روز رستاخیز در شكم ماهی می‌ماند..»

این آیه تصریح دارد در این كه عمر بسیار طولانی (از زمان حضرت یونس تا روز قیامت) كه در اصطلاح زیست شناسان عمر جاویدان نامیده می‌شود برای انسان و ماهی از نظر قرآن كریم امكان پذیر می‌باشد. خوشبختانه كشف ماهی 400 میلیون ساله در سواحل ماداگاسكار امكان چنین عمری را برای ماهی اثبات كرده است. (14)

3 - قرآن كریم در مورد حضرت نوح علیه السلام می‌فرماید: «و لقد ارسلنا نوحا الی قومه فلبث فیهم الف سنة الا خمسین عاما»؛

«به راستی ما نوح را به سوی قومش فرستادیم، پس 950 سال در میان آن‌ها درنگ نمود». (15)

در این آیه مدت دعوت حضرت نوح علیه السلام (پس از رسالت و پیش از طوفان) 950 سال بیان شده است و اگر مدت زندگی آن حضرت را پیش از رسالت و بعد از طوفان بر آن بیفزاییم قطعا از مرز هزار سال خواهد گذشت.

مطابق حدیثی كه مرحوم صدوق رحمه الله از رسول اكرم صلی الله علیه و آله نقل كرده است، عمر آن حضرت 2450 سال (16) می‌باشد.

• پاورقــــــــــــــــــــی

1) افتخارزاده، سید حسن، گفتارهایی پیرامون امام زمان علیه السلام، انتشارات نیك معارف، ص 116.

2) ر. ك: امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، انتشارات شفق، ص 199.

3) دائرة المعارف بریتانیائی، ج 14، ص 376؛ ر. ك: دادگستر جهان، ص 184.

4) دائرة المعارف آمریكائی، ج 17، ص 463.

5) مسعودی، مروج الذهب؛ ر. ك: امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، انتشارات شفق، ص 202.

6) ر. ك: راز طول عمر امام زمان علیه السلام، علی اكبر مهدی پور، انتشارات طاوس، ص 22.

7) ر. ك: دیرزیستی حضرت مهدی علیه السلام، مهدی كامران، ص 73.

8) برای طولانی كردن عمر انسان اختراع شده كه دانشمندان متخصص تحت برنامه و تكنیك‌های علمی نوین می‌توانند عمر انسان را زیاد كنند و با منجمد كردن بدن و سرمازدگی مخصوص به بشر عمر طولانی می‌بخشند.

9) ر. ك: راز طول عمر امام زمان علیه السلام، علی اكبر مهدی پور، ص 22.

10) ر. ك: دولت مهدی علیه السلام، دكتر صادقی، ص 5.

11) راز طول عمر امام زمان (عج) ، علی اكبر مهدی پور، انتشارات طاووس، چاپ سوم، ص 89.

12) انبیاء/44.

13) الصافات/ 143 و 144.

14) ر. ك: راز طول عمر امام زمان علیه السلام، ص 90.

15) عنكبوت / 14.

16) كمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، ص 523.