أ. مقدمات حفظ قرآن
1. در روزهای آغازین حفظ قرآن، با مشكلات و دشواریهای گونه گونی روبه رو هستید: هنوز با شرایط و شیوه حفظ قرآن و لحن و آهنگ عربی آن اُنس نگرفته و به آن عادت نكرده اید؛ هنوز با نظم و انضباط حاكم بر آن، خو نگرفته و هماهنگ نشده اید؛ هنوز با كلمات و واژه‌های قرآن و روش ترتیل در حفظ قرآن آشنا و مأنوس نشده اید؛ هنوز از محل وَقف و درنگ بر آیات آگاه نگشته اید؛ هنوز قواعد تجوید قرآن را، بر آیات، تطبیق نداده اید و.... بنابراین، باید آن قدر حوصله و پشتكار و تمرین داشته باشید تا بر این مشكلات و دشواریها چیره شوید و هیچ گاه ناامیدی و دلسردی را به خود راه ندهید و بر ادامه این راه، صبور باشید. آن گاه خواهید دید هر مقدار كه این كار را ادامه می‌دهید و به حفظ قرآن عادت می‌كنید و با روش آن آشنا و مأنوس می‌گردید و تحت تأثیر نورانیت و معنویت قرآن نیز قرار می‌گیرید، مشكلات و دشواریهای شما در حفظ قرآن، حتی تكرار آیات برای حفظ شدن و مرور محفوظات قرآنی برای فراموش نشدن، روز به روز و به مراتب، كم و كم و كمتر می‌شود.
روندگان طریقت ره بلا سپرند رفیق عشق چه غم دارد از نشیب و فراز
* * *
ناز پرورده تَنَعُّم نَبَرد راه به دوست عاشقی شیوه رندان بلاكش باشد
حافظ
2. سعی كنید پیش از شروع حفظ قرآن، كتابها و نوشته‌هایی را كه در زمینه «روش حفظ قرآن» نگاشته شده است، نیز مطالعه نمایید و از نكته‌های نو و سودمند آنها بهره مند شوید؛ زیرا هر گُلی یك بویی دارد.
3. پیش از آغاز حفظ قرآن، از روشهای حفظ قرآن با وسائل سمعی و بصری، مانند سی دی‌های رایانه‌ای، نیز آگاه شوید و نكات سودمند آنها را یاد بگیرید و به كار بندید.
4. پیش از شروع حفظ قرآن، با حافظان قرآن نیز «مشورت» نمایید و از روشها و تجربیات و نكات سودمند آنان بهره مند شوید؛ زیرا برخی از روشها و تجربه‌ها و نكته‌های حفظ قرآن، در كتابها و نوارها و مانند آن دیده نمی‌شوند و شما می‌توانید فقط از راه «مشورت»، به همه آنها دست یابید.
5. نخست نام سوره موردنظر برای حفظ را به شكل صحیح آن یاد بگیرید و حفظ كنید. مثلاً توجه داشته باشید كه نام سوره‌های «فاتِحَة»، «بَقَرَة»، «آل عِمران»، «مائِدَة»، «تَوبَة»، «یونُس»، «یوسُف»، «حِجر»، «إِسراء»، «قَصَص»، «شُوری»، «حُجُرات»، «مُجادِلَة»، «مُمتَحِنَة»، «جُمُعَة»، «غاشِیة»، «لَیل»، «زَلزَلَة»، «قارِعَة»، «هُمَزَة»، «قُرَیش» و «كَوثَر» را به شكل غلط و مانند «فاتِحِة»، «بَقَرِة»، «آل عُمران»، «مائِدِة»، «تُوْبِة»، «یونِس»، «یوسِف»، «حَجر»، «أَسراء»، «قِصَص»، «شَوری»، «حُجَرات»، «مُجادَلَة»، «مُمتَحَنَة»، «جُمْعِة»، «غاشِیة»، «لِیل»، «زِلزِلِة»، «قارِعِة»، «هُمَزِة»، «قُرِیش» و «كُوثَر» حفظ ننمایید.
البته كار خوب دیگری كه می‌توانید انجام بدهید این است كه نامهای 114 سوره قرآن را به 22 قسمت 5 تایی و یك قسمت 4 تایی تقسیم كنید و نام سوره‌ها را 5 تا ـ 5 تا، غیر از قسمت آخر كه 4 سوره‌ای است، یاد بگیرید و حفظ نمایید. به طور مثال، نام 5 سوره اول قرآن عبارتند از:
حَمد؛ بَقَرَة؛ آل عِمران؛ نِساء؛ مائِدَة.
6. نام برخی از سوره‌ها از «حروف مُقَطَّعه» تشكیل شده است و باید آنها را طبق قاعده خواندن «حروف مقطّعه» و جداجدا و با اسمهای مخصوص خودشان بخوانید. مثلاً باید سوره (صآ) را به صورت (صآد) ، و سوره (قآ) را به صورت (قآف) ، سوره (طه) را به صورت (طاها) ، و سوره (یسآ) را به صورت (یاسیآن) بخوانید و حفظ نمایید.
7. بكوشید از همان آغاز، معنی نامِ سوره‌ها را یاد بگیرید و حفظ كنید. به طور مثال، نام سوره «نَحل» به معنی «زنبور»، نام سوره «نَمل» به معنی «مورچه» و نام سوره «لَیل» به معنی «شب» است.
8. اگر برخی از سوره‌ها دارای دو یا چند نام هستند، همه نامهای آن سوره را یاد بگیرید و حفظ نمایید. مثلاً سوره هفدهم قرآن دارای دو نام «إِسراء» و «بَنی إِسرائیل»، و سوره چهلم قرآن دارای دو نام «غافِر» و «مُؤمِن»، و سوره چهل و یكم قرآن دارای دو نام «فُصِّلَت» و «سَجدَة»، و سوره هفتاد و ششم قرآن دارای دو نام «إِنسان» و «دَهر»، و سوره نود و چهارم قرآن دارای دو نام «شَرح» و «اِنشِراح»، و سوره نود و نهم قرآن دارای دو نام «زَلزَلَة» و «زِلزال» و سوره صد و یازدهم قرآن دارای سه نام «مَسَد» و «تَبَّت» و «لَهَب» است.
9. شایسته است بدانید كه نام هر سوره‌ای از قرآن، از كدام آیه آن سوره و یا جز آن برگرفته شده است. مثلاً نام سوره «فَلَق» از آیه اول آن سوره، یعنی «قُل أَعوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و نام سوره «عَلَق» از آیه دوم آن سوره، یعنی «خَلَقَ الاِْنسانَ مِن عَلَقٍ» و نام سوره «ماعون» از آیه آخر آن سوره، یعنی «ویمنَعونَ الْماعونَ» برگرفته شده است.
10. شایسته است پیش از حفظ هر سوره از قرآن، ترتیب و یا همان شماره سوره را حفظ كنید. مثلاً سوره «فاتِحَة»، سوره اول قرآن و سوره «حَدید»، سوره پنجاه و هفتم قرآن و سوره «ناس»، سوره صد و چهاردهم قرآن است. گفتنی است كه ترتیب و شماره هر سوره از قرآن، در آغاز همان سوره و یا در فهرست نام سوره‌ها كه معمولاً در پایان قرآنها آورده می‌شود، ذكر شده است.
11. خوب است پیش از حفظ هر سوره از قرآن، تعداد آیات آن سوره را نیز حفظ نمایید. به طور نمونه، سوره «فاتِحَة» دارای 7 آیه، و سوره «حَدید» دارای 29 آیه، و سوره «ناس» دارای 6 آیه است. شایان گفتن است كه تعداد آیات هر سوره، معمولاً، در آغاز همان سوره آورده شده است. و یا می‌توانید آیه آخر هر سوره را پیدا كنید و شماره آن را كه نشان دهنده تعداد آیات آن سوره است، حفظ نمایید.
12. شایسته است بدانید كه هر سوره و آیه‌ای از قرآن، در جزء چندم قرآن است. به طور نمونه، سوره «بَقَرَة» و آیه 43 آن، یعنی «وأَقیموا الصَّلوةَ وءاتوا الزَّكوةَ واركَعوا مَعَ الرّاكعِینَ»در جزء اول قرآن، و سوره «كَهف» و آیه 44 آن، یعنی «هُنالِكَ الوَلایةُ للّه ِِ الحَقِّ هُوَ خَیرٌ ثَوابا وخَیرٌ عُقبا» در جزء پانزدهم قرآن، و سوره «اِنشِقاق» و آیه 6 آن، یعنی «یآ أَیهَا الإِنسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلی رَبِّكَ كَدحا فَمُلاقیهِ» در جزء سی‌ام قرآن است.
13. پسندیده است كه محل نزول هر سوره را كه در «مكّه» یا «مَدینه» بوده و به سوره «مَكّی» یا «مَدَنی» نامگذاری و معروف شده است، حفظ كنید. معمولاً محل نزول هر سوره، در آغاز همان سوره و یا در فهرست نام سوره‌ها كه در پایان قرآنها آورده شده، ذكر گردیده است.
14. هر آیه‌ای از قرآن را كه می‌خواهید حفظ كنید، بهتر است شماره آن آیه و نام سوره آن را نیز حفظ نمایید. به طور مثال، آیه «فَذَكِّر إِن نَفَعَتِ الذِّكری» آیه نهمِ سوره «أَعلی» است. البته توجه داشته باشید از نظر ما، شیعیان و پیروان مذهب اِمامیه، هر «بسم اللّه الرحمن الرحیم» كه در آغاز سوره‌ها آمده است، یك آیه مستقل شمرده می‌شود، هر چند به ناچار، در حفظ آیات الهی و شمارش آنها، از قرآنهایی كه با رسم الخط «عثمان طه» است و فقط «بسم اللّه الرحمن الرحیمِ» آغاز سوره «حمد» را یك آیه مستقل در نظر گرفته و در شمارش آیات به حساب آورده است، استفاده می‌كنیم.
ادامه دارد... .