(مكارم الاخلاق)
كتاب «مكارم الاخلاق» نوشته دانشمند بزرگ امامیه رضى الدین طبرسى، از معروفترین كتابهاى اخلاق اسلامى و یكى از منابع دست اول شیعه در عرصه تبلیغ این مكتب متعالى است.
موضوعات و عناوین
مؤلف در مقدمه مىگوید: «ما در این كتاب شمهاى از اخلاق ستوده پیامبرصلىاللهعلیهوآله را: از حالات، اعمال، نشستن و برخاستن، سفر و حضر و خوردن و آشامیدن، و آنچه از این قبیل است و همچنین آنچه از او و ائمه راستین براى زندگى و تربیت مردم نقلشده و روایت گشته ذكر مىكنیم، و از خداوند توفیق پایان دادن به این كار بزرگ را مسئلت مىنماییم، كه او بر هر كارى توانا و آسان كردن كارها برایش سهل است.»
این كتاب داراى 12 باب است كه عبارتند از:
1. اخلاق و اوصاف پیامبرصلىاللهعلیهوآله؛
2. بهداشت و نظافت در اخلاق اسلامى؛
3. آداب استحمام؛
4. بهداشت ناخن و اصلاح موها؛
5. آداب و شیوههاى آرایش زن و مرد مسلمان؛
6. ویژگیهاى لباس و خانه اسلامى؛
7. آداب خوردن و آشامیدن؛
8. مسائل مربوط به ازدواج؛
9. آداب مسافرت؛
10. آداب دعا و وقتِ فضیلت آن؛
11. رفتار با بیماران و مسائل مربوط به آن؛
12. مسائل متفرقه در عرصه اخلاق و حقوق فردى و اجتماعى.
چند ترجمه از كتاب
كتاب مكارم الاخلاق بارها توسط علماى بزرگوار ترجمه شده است كه برخى عبارتند:
1. ترجمه مكارم الاخلاق، میرزا محمدعلى مدرس چهاردهى؛
2. ترجمه مكارم الاخلاق، محمدباقر بهارى همدانى؛
3. ترجمه مكارم الاخلاق، سیدابراهیم میرباقر، در دو جلد، ناشر: فراهانى، تهران، 1365 ش. (1)
قصه پر غصه تحریف مكارم الاخلاق
از آنجایى كه كتاب «مكارم الاخلاق» بسیار مورد توجه علما و مردم قرار گرفت، این نكته دشمنان شیعه را بر آن داشت تا از شهرت و مقبولیت این كتاب به نفع خود استفاده كنند و به خیال خام خود این منبع دست اول و یكى از مفاخر بزرگ شیعه را به نام خود ثبت كنند؛ اما خداوند متعال طرح شوم آنان را به هم ریخت.
پس از اطلاع از این توطئه شوم به امر میرزاى شیرازى نسخههاى خطى و قدیمى كتاب جمعآورى شد و كتاب، توسط حاج شیخ محمود بن ملا صالح بروجردى با آن نسخهها تطبیق داده شد و در قالبى بسیار زیبا و با دقت فراوان، به چاپ رسید و تمام موارد تصحیح شده در پایان كتاب آورده شد. (2)
روحانى بیدار و زبردست شیعه، سیدمحسن امین نیز، در كتاب ارزشمند اعیان الشیعه، تمام موارد تحریف كتاب را آورده و درباره آنها توضیح داده است مانند اینكه:
1. احادیث فضائل امیرمؤمنان علىعلیهالسلام و حضرت زهراعلیهاالسلام را به كلى حذف كردند.
2. در بسیارى از موارد نام علىعلیهالسلام را حذف كرده و به جاى آن نام یكى از شیخین (ابوبكر و عمر) را نوشتند.
3. جملهعلیهالسلام را بعد از نام ائمهعلیهمالسلام پاك كرده و «رضى الله عنه» نوشتند.
4. نامهاى مقدس ائمه اهلالبیتعلیهمالسلام را حذف كرده و به جاى آن در بسیارى موارد از واژه بعض العلماء، بعض الحكماء و بعض الصالحین گنجاندهاند.
5. نام مبارك صدیقه كبرى فاطمه زهراعلیهاالسلام را در برخى موارد برداشته و عایشه و حفصه را جایگزین آن كردهاند.
مؤلف پرآوازه مكارم الاخلاق
رضى الدین، حسن بن فضل طبرسى از علماى مشهور قرن ششم هجرى است. او داراى كتابهایى ارزشمند است كه با تألیف آنها گوشهاى از علوم سرشار پیامبر و اهل بیت آن حضرتعلیهمالسلام را به دست جهانیان رسانده است.
پدر قرآن شناس او
پدرش، فضل بن حسن طبرسى معروف به أمین الاسلام و صاحب كتابهایى ارزشمند چون مجمع البیان است. مجمع البیان از جمله تفاسیر مهمى است كه هر مفسر، ناگزیر از مطالعه آن است. از او علاوه بر تفسیر، كتابهاى فراوانى به یادگار مانده است. وى جامع علوم مختلف بوده و در هر زمینه كه وارد بحث مىشده همه را به تحسین وا مىداشته است. مرقد شریف او در كنار بارگاه ملكوتى امام رضاعلیهالسلام است و هم اكنون نیز زیارتگاه عاشقان ولایت و امامت مىباشد.
فرزند و شاگردش
ابوالفضل، على بن حسن طبرسى فرزند و شاگرد حسن بن فضل و نوه امین الاسلام است.
او نیز در جنبههاى مختلف علمى و تقوایى دنباله رو پدر و جد خود بوده و به بالاترین درجات نائل آمده است. او مؤلفى بزرگ در تاریخ شیعه است و كتابهایى ارزشمند مانند مشكاة الانوار، نثر اللآّلى و دهها كتاب دیگر به یادگار گذارده است.
از منظر اهل نظر
علامه مجلسى در مقدمه بحار مىگوید: جایگاه ارزشمند و شهرت این كتاب (در فرهنگ اسلامى) همانند خورشید در وسط آسمان است. (3) و هنگامى كه به نام این بزرگواران مىرسد مىفرماید: «كتابهاى خاندان طبرسى از نظر اطمینان و شهرت مانند خورشیدى در وسط آسمان مىدرخشد و هیچ نیازى به تعریف یا توضیح ندارند.» (4)
شخصیتنگار فرزانه، سیدمحسن امین مىنویسد: رضى الدین أبو نصر الحسن بن أمین الدین أبى على الفضل بن الحسن الطبرسى از دانشمندان بزرگ، فاضل كامل، فقیه آگاه، محدث جلیل و نویسنده كتاب «مكارم الاخلاق» است. این مجموعه ارزشمند جامع محاسن أفعال و آداب شرعى است كه در میان اصحاب ما پذیرفته شده است. او اكثر روایات خود را از پدر بزرگوارش امین الاسلام طبرسى روایت مىكند. (5)
وفات
رضى الدین حسن بن فضل طبرسى پس از عمرى خدمت به علوم اهل بیتعلیهمالسلام در سال 548 هجرى در سبزوار وفات یافت. جنازه شریفش به مشهد مقدس انتقال یافت و در جوار مرقد مطهر امام هشتم شیعیانعلیهالسلام به خاك سپرده شد. (6)
پی‌نوشـــــــــــــت‌ها:
1) مكارم اخلاق، ترجمه میرباقرى، ج1، مقدمه مؤلف (صاحب مكارم الاخلاق) ص15، ترجمه سیدابراهیم میرباقرى، نشر فراهانى، تهران، 1365 ش.
2) اعیان الشیعه، سیدمحسن امین، نشر دارالتعارف، ج5، ص224.
3) مكارم الاخلاق، نشر اعلمى، بیروت، 1972 م.
4) بحار الانوار، علامه محمدباقر مجلسى، مؤسسة الوفا، ج1، ص28.
5) اعیان الشیعه، ج5، ص224، به نقل از مستدرك الوسائل.
6) همان، ص223.