یك. علل بدحجابی
در سالهای اخیر به عللی كه اشاره می‌شود، بدحجابیها در میان برخی از مردم رو به فزونی نهاده است كه به اهم آنها می‌پردازیم:
1. ناآگاهی
گروهی با اینكه مسلمان و مسلمان زاده هستند، از احكام و دستورات حجاب آگاهی درستی ندارند.
2. ضعف اعتقادی
عده‌ای هستند كه اسلام آنها شعاری است؛ یعنی فقط به نام مسلمان اند و هیچ گونه پایبندی به دستورات و احكام اسلامی ندارند.
3. برداشت غلط از آزادی
تفسیر غلطی كه از آزادی در جوامع غربی و به وسیله وابستگان داخلی آنان ارائه شد، پدیده بی حجابی و یا بدحجابی را برای برخی زنان به ارمغان آورد.
اینان انسان را در بعد مادّی خلاصه كردند و سعادت و خوشبختی او را در این دانستند كه از تمامی میدانهایی كه برای او باز شده، كاملاً استفاده برد و هرچه لذّت بیشتر باشد، بهتر است. در واقع، مرد به آزادی مطلق حیوانی دست یافت و زن با بی بندوباری در خدمت آزادی مرد قرار گرفت.
4. غرب زدگی
مسئله غرب زدگی و خودباختگی در برابر مظاهر فریبنده غربیان، از خطرناك‌ترین انحرافاتی است كه در جوامع اسلامی و ایران راه یافت. تأثیرپذیران از غرب فكر می‌كنند كه چون آنها از جهت علمی و مادّی پیشرفت كرده اند، تمام كارهای آنان از جمله بی حجابی نشانه ترقی و پیشرفت است. این فكر هنوز هم در میان عده‌ای وجود دارد كه بدحجابی را نشانه متمدن بودن و پیشرفت و حتی پیشرفت علمی می‌دانند.
5. بهره وری سودجویانه از زنان
رشد نظام سرمایه داری حاكم توأم با رقابتهای اقتصادی در كلّیه زمینه‌های بهره گیری و استثمار جمعی، موجب شد كه زن به عنوان یك وسیله تبلیغاتی در تجارت و فیلمها مطرح شود. این بهره وری در برخی فیلمهای سینمایی داخل نیز مشهود است.
6. دست ناپاكِ استعمارگران
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و الگوپذیری جوامع اسلامی از آن، استعمارگران غربی به خوبی متوجه شدند كه زنان محجّبه در پیشرفت انقلاب اسلامی نقش به سزایی داشته اند. به همین جهت، با سرمایه گذاری فراوان وارد میدان شده اند كه از طرق مختلف بدحجابی را در جامعه رواج دهند تا جوانان به انحراف كشیده شوند. در این مورد، بارها و بارها گروهها و باندهایی شناسایی و دستگیر شده اند و همگی اعتراف كرده اند كه از طرف غرب خصوصاً آمریكا مأمور بوده اند كه بی حجابی و بدحجابی را ترویج نمایند.
7. موضع گیری در مقابل انقلاب
عده‌ای كه از انقلاب اسلامی ناراضی هستند و منافع خویش را از دست داده اند، برای مخالفت و كج دهنی نسبت به انقلاب از حربه بدحجابی استفاده می‌كنند.
8. به دنبال شخصیت كاذب بودن
عده‌ای از اقشار فقیر كه بر اثر عوامل مختلف از روستاها هجرت كرده اند و ساكن شهرها شده اند، با تمام فقر مادّی، برای اثبات پیشرفت خویش نسبت به كسانی كه در روستاها باقی مانده اند، با بدحجاب شدن، شخصیت كاذب خود را به رخ آنها می‌كشند.
9. همسریابی
بعد از انتشار آمارهای غیرواقعی و این كه دختران بیش از دو برابر پسران می‌باشند. این فكر در میان برخی از كسانی كه از ایمان قوی برخوردار نبودند، به وجود آمد كه در این بازار آشفته و قحط الرجال، هر چه زودتر باید دست به كار شد و پیش از آنكه بازار سیاه پسران نیز ظاهر شود، یكی از آنها را صید و شكار نمود و شاید بهترین دام برای این كار را زلفهای پریشان و لباسهای تنگ و آرایش كذایی دانستند و با همین قصد راهی كوچه‌ها و خیابانها شدند تا زودتر سهم خویش را از بازار قحط الرجال تصاحب نمایند؛ لذا اغلب دختران كه از این طریق با پسران دوست می‌شوند، انگیزه خود را انتظار برای ازدواج ذكر می‌كنند، بر عكسِ پسران كه بیشتر به دنبال تنوع طلبی و لذت جویی هستند. (1)
10. وجود اقلیتهای مذهبی
وجود اقلیتهای مذهبی با موقعیت مالی بهتر و ظاهر شدن آنان با لباسهای زننده و بی حجاب عامل دیگری است برای ترویج بدحجابی؛ خصوصاً كه گاهی دستهای ناپاك خارجی نیز در بین آنان نفوذ می‌نماید و مسئله، جنبه سیاسی هم پیدا می‌كند.
شاهد این ادعا، آن است كه در شهرها و محلاّتی كه این اقلیتها سكونت دارند، برخی از مسلمانان نیز رنگ و بوی آنها را پیدا كرده اند و با وضع زننده و بدحجابی ظاهر می‌شوند.
11. وجود گردشگران خارجی
هر چند به قول آقایان، جذب توریست و گردشگران خارجی سودآور و ارز جذب كن است؛ ولی از نظر دینی و فرهنگی آثار مخرّب و زیانباری بر جای می‌گذارند كه از جمله آن بدلباسی و بدحجابی است. این مسئله را آن گاه به خوبی می‌توان باور كرد كه در اكثر شهرها و محلاّتی كه گردشگران خارجی رفت و آمد دارند، مردم آنجا از رفتار آنان متأثر شده اند و رنگ و بوی آنان را پیدا كرده اند.
دو. حجاب برتر
هر چیزی و هر كاری دارای مراتب عالی، متوسط و ضعیف است و مرتبه عالی آن نیز دارای درجاتی می‌باشد. حجاب نیز از این امر مستثنا نیست. حَد متوسط و لازم و ضروری آن همان است كه بدن به هر وسیله از نامحرمان (جز مقداری كه استثنا شده) پوشیده باشد؛ ولی مراتب عالی آن این است كه علاوه بر پوشش مناسب توسط چادر كه بهترین پوشش و حجاب است، (2) نكات ریز دیگری نیز مراعات شود كه در ذیل به آنها اشاره می‌شود:
1. در معرض دید نباشد
از امیر مؤمنان علیه السلام نقل شده كه رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: «اَخْبِرُونِی‌ای شَیی ءٍ خَیرٌ لِلنِّساءِ فَقالَتْ فاطِمَةُعلیها السلام أَنْ لا یرَینَ الرِّجالَ وَلا یراهُنَّ الرِّجالُ فَأُعْجِبَ النَّبِی صلی الله علیه وآله وَقالَ اِنَّ فاطِمَةَ بَضْعَةٌ مِنِّی؛ (3) به من بگویید كه چه چیزی برای زنان بهتر است؟ [مردم هر كدام جوابی دادند كه پذیرفته نشد. خبر به فاطمه زهراعلیها السلام رسید.] پس فاطمه علیها السلام فرمود: [بهترین چیز برای زنان این است] كه مردان [نامحرم] را نبینند و مردان نیز آنان را نبینند. پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله خوشحال شد [و جواب او را پسندید] و فرمود: به راستی فاطمه پاره تن من است.»
2. حتی از نابینا
شخص نابینایی وارد خانه حضرت فاطمه زهراعلیها السلام شد. در این هنگام، حضرت خود را پوشاند. پیامبرصلی الله علیه وآله به او فرمود: چرا خود را پوشاندی، در حالی كه آن نابینا تو را نمی‌بیند؟ حضرت فاطمه زهراعلیها السلام در پاسخ عرض كرد: «اِنْ لَمْ یكُنْ یرانی فَاِنِّی اَراهُ وَهُوَ یشَمُّ الرِّیحَ؛ (4) اگر نابینا مرا نمی‌بیند، ولی من كه او را می‌بینم و وی بو [ی مرا] استشمام می‌كند.»
3. نزدیك‌ترین حالت به خدا
حضرت فاطمه زهراعلیها السلام در پاسخ به رسول خداصلی الله علیه وآله كه پرسیده بود: زن در چه حالتی به خدا از همه نزدیك‌تر است؟ اظهار داشت: «اَدْنی ما تَكُونُ مِنْ رَبِّها اَنْ تَلْزَمَ قَعْرَ بَیتِها؛ (5) هنگامی كه زن در خانه می‌ماند، از همه حالات به پروردگارش نزدیك‌تر است.»
4. پوششهای احتیاطی
علی علیه السلام فرمود: «در یك روز ابری و بارانی خدمت رسول خداصلی الله علیه وآله در بقیع نشسته بودیم. زنی در حالی كه بر الاغی سوار بود، بر ما گذشت. ناگهان دست حیوان در گودی فرو رفت و زن از پشت حیوان به زمین افتاد. پیامبرصلی الله علیه وآله صورتش را برگرداند. اصحاب عرض كردند:ای رسول خدا! این زن شلوار پوشیده بود [لذا جایی از بدنش آشكار نگردید] . پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله سه مرتبه فرمودند: خدایا! زنانی را كه شلوار می‌پوشند، مورد لطفت قرار بده! سپس فرمودند:ای مردم! از شلوار استفاده كنید كه پوشش بهتری است و هنگام خارج شدن از منزل، به وسیله شلوار زنانتان را [از نگاه نامحرم] حفظ كنید.» (6)
5. از پشت پرده جواب بگویید
قرآن كریم می‌فرماید: «وَاِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ»؛ (7) «چون از زنان پیغمبر متاعی خواستید، از پس پرده بخواهید!»
خوب است زنان با ایمان نیز با مردان نامحرم از پشت پرده سخن بگویند.
از امام خمینی رحمه الله دو مسئله سؤال شد كه:
1. حدود حجاب اسلامی برای بانوان چیست و آیا برای این منظور، پوشیدن لباس بلند آزاد و شلوار و روسری كفایت می‌كند؟ اصولاً چه كیفیتی در لباس و پوشش زن در برابر افراد نامحرم باید رعایت شود؟
آن بزرگوار جواب داد: «واجب است تمام بدنِ زن به جز قرص صورت و دستها تا مچ از نامحرم پوشیده شود و لباس مذكور اگر مقدار واجب را بپوشاند، مانع ندارد؛ ولی پوشیدن چادر بهتر است و از پوشیدن لباسهایی كه توجه نامحرم را جلب می‌كند، باید اجتناب شود.» (8)
2. با توجه به فرمایش حضرت امام كه فرموده اند: «باید از لباسهایی كه جلب توجه می‌كند، اجتناب نمایند.» آیا پوشیدن جوراب ضخیم بدون شلوار با این كه حجم بدن از بیرون مشخص و در بعض موارد مهیج است و یا پوشیدن كفشهایی كه در هنگام راه رفتن صدای مهیج دارد، جایز است؟
جواب: از پوشیدن هرگونه لباس مهیج باید خودداری كنند.» (9)
سه: لزوم حاكم نمودن اخلاق در خانواده
اسلام در عین حال كه حقوقی را برای زوجین تعیین نموده است، توصیه‌های جدّی دارد كه زندگی بر اساس رفتار اخلاقی تنظیم شود. در این بخش به نمونه‌هایی از آیات و روایات اشاره می‌كنیم:
1. محبت و گذشت اساس زندگی
«وَ مِنْ ءَایتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَ جًا لِّتَسْكُنُواْ إِلَیهَا وَجَعَلَ بَینَكُم مَّوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِی ذَ لِكَ لَأَیتٍ لِّقَوْمٍ یتَفَكَّرُونَ »؛ (10) «و از نشانه‌های او این است كه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در كنار آنان آرامش یابید و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد. در این نشانه‌هایی است برای گروهی كه تفكّر می‌كنند.»
این آیه می‌گوید كه اساس زندگی را باید محبت به همدیگر و مهربانی و گذشت تشكیل دهد، نه اعمال حق و دریافت و استیفای آن.
2. یار و غمخوار هم بودن
«هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَاَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ»؛ (11) «آنها لباس شما هستند و شما [مردان] لباس آنها [كه هر دو زینت هم و سبب افتخار یكدیگرند] .»
این تشبیه نكات متعددی دارد كه بسیار در خور دقّت است:
1. لباس انسان را از گرما و سرما حفظ می‌كند، زن و شوهر هم باید در سختی و راحتی یار و غمخوار و همراه هم باشند؛
2. لباس عیبهای انسان را می‌پوشاند، زوجین نیز باید در زندگی مدفن عیوب همدیگر باشند؛
3. لباس عامل زینت و افتخار و شخصیت انسان است، همسر نیز باید چنین نقشی را ایفا نماید.
این همه برای این است كه تأكید شود زندگی بر اساس رابطه اخلاقی اداره شود، نه حق طلبی و استیفای آن تا ریال آخر.
سفارش به مردان در مورد زنان
1. پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله آن حضرت فرمود: «لاَ یخْدُمُ الْعِیالَ اِلاَّ صِدِّیقٌ اَوْ شَهِیدٌ اَوْ رَجُلٌ یرِیدُ اللَّهُ بِهِ خَیرَ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ؛ (12) به اهل و عیال خدمت نمی‌كند، مگر صدّیق یا شهید یا مردی كه خداوند خیر دنیا و آخرت او را بخواهد.»
2. و نیز فرمود: «جُلُوسُ الْمَرْءِ عِنْدَ عِیالِهِ اَحَبُّ اِلَی اللَّهِ تَعَالَی مِنِ اعْتِكَافٍ فِی مَسْجِدِی هَذَا؛ (13) نشستن مرد در نزد عیالش، پیش خدای متعال محبوب‌تر از اعتكاف در این مسجد من (مسجد النبی) است.»
3. امام صادق علیه السلام فرمود: «مَنْ حَسُنَ بِرُّهُ بِأَهْلِهِ زَادَ اللَّهُ فِی عُمُرِهِ؛ (14) هر كه به خانواده‌اش نیكی كند، خداوند بر عمرش بیفزاید.»
4. همچنین امام صادق علیه السلام فرمود: «شوهر در رابطه با همسرش از سه چیز بی نیاز نیست: سازگاری با او تا بدین وسیله سازگاری و محبت و عشق او را به خود جلب كند و خوشخویی با او و دلبری از او با آراستن خود برای وی و فراهم آوردن امكانات رفاهی او.» (15)
5. سعد بن معاذ از یاران بسیار خوب پیامبر خداصلی الله علیه وآله بود تا حدّی كه رسول خداصلی الله علیه وآله به او فرمود: «مژده باد به تو كه خداوند شهادت را نصیب تو خواهد كرد و به وسیله «حكم» تو گروهی اهل یهود (بنی قریظه) به هلاكت خواهند رسید و عرش [خدای] رحمن از مرگ تو به لرزه در می‌آید و به اندازه موهای حیوانات طائفه بنی كلب، به خاطر شفاعت تو داخل بهشت می‌شوند.» (16)
اما چون سعد كه از مجروحان جنگی احد بود، از دنیا رفت. پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله با سر و پای برهنه جنازه‌اش را برداشت، غسل داد و بعد از نماز او را داخل قبر گذاشت و قبر او را پوشاند. اصحاب بعد از پایان، سه سؤال را مطرح كردند: 1.ای رسول خداصلی الله علیه وآله! چرا جنازه سعد را با سر و پای برهنه تشییع كردی؟ فرمود: فرشتگان را با سر و پای برهنه در تشییع او دیدم.
2. چرا گاهی جانب راست تابوت را می‌گرفتی و گاهی سمت چپ را؟
فرمود: دستم در دست جبرئیل بود. هر جا كه دستم را حركت می‌داد، پیروی می‌كردم.
3. چرا به مادر سعد وقتی كه گفت:ای سعد بهشت گوارایت باد! فرمودی: سخن قطعی در مورد كارهای خداوند نگو؛ زیرا فشاری [در قبر] بر سعد وارد خواهد شد؟ حضرت فرمود: «نَعَمْ اِنَّهُ كَانَ فِی خُلُقِهِ مَعَ اَهْلِهِ سُوءٌ؛ (17) آری [او فشاری می‌بیند] به خاطر اینكه با اهل و عیالش بداخلاقی می‌نمود.»
سفارش به زنان در مورد شوهران
همان گونه كه سفارشات متعدد در مورد زنان آمده، به زنان هم سفارش شده كه با اخلاق و برخورد صحیح با شوهر خود رفتار كنند. به نمونه‌ای از روایات در این باره توجه كنید:
1. پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله فرمود: «جِهَادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبَعُّلِ؛ (18) جهاد زن، خوب شوهرداری است.»
2. امام صادق علیه السلام فرمود: «مَلْعُونَةٌ مَلْعُونَةٌ امْرَأَةٌ تُؤْذِی زَوْجَهَا وَتَغُمُّهُ وَسَعِیدَةٌ سَعِیدَةٌ امْرَأَةٌ تُكْرِمُ زَوْجَهَا وَلاَ تُؤْذِیهِ وَتُطِیعُهُ فِی جَمِیعِ اَحْوَالِهِ؛ (19) ملعون است ملعون، زنی كه شوهر خود را بیازارد و غمگین كند و خوشبخت است خوشبخت، آن زنی كه شوهر خود را احترام كند و آزارش ندهد و در همه حال از وی فرمان برد.»
3. رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: «مَنْ كَانَ لَهُ امْرَأَةٌ تُؤْذِیهِ لَمْ یقْبَلِ اللَّهُ صَلاَتَهَا وَلاَ حَسَنَةً مِنْ عَمَلِهَا حَتَّی تُعِینَهُ وَتُرْضِیهُ وَاِنْ صَامَتِ الدَّهْرَ... وَعَلَی الرَّجُلِ مِثْلُ ذَلِكَ الْوِزْرِ وَالْعَذَابِ اِذَا كَانَ لَهَا مُؤْذِباً ظَالِماً؛ (20) هر كه زنی داشته باشد كه وی را بیازارد، خداوند نه نماز آن زن را قبول می‌كند و نه كار نیكش را؛ هرچند همه عمر روزه بگیرد تا زمانی كه به شوهر كمك كند و او را خشنود سازد... مرد نیز اگر زن خود را بیازارد و به او ستم كند، همین گناه و عذاب را دارد.»
4. رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: «مَنْ صَبَرَتْ عَلَی سُوءِ خُلُقِ زَوْجِهَا اَعْطَاهَا مِثْلَ ثَوَابِ آسِیةَ بِنْتِ مُزَاحَمٍ؛ (21) هر زنی كه در برابر بداخلاقی شوهرش شكیبایی ورزد، خداوند همانند ثواب آسیه دختر مزاحم به او عطا كند.»
- پاورقــــــــــــــــــــی
1) ر. ك: ره توشه راهیان نور، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1386 ش، شماره 72، ص 83.
2) احكام خانواده، عبد الرحیم موگهی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی قم، چهاردهم، 1378 ش، ص 285.
3) بحار الانوار، محمدباقر مجلسی، دار الكتب الاسلامیة، ج 103، ص 239.
4) همان، ج 43، ص 91.
5) همان، ص 92.
6) میزان الحكمة، محمدی ری شهری، ج 2، ص 259.
7) احزاب / 53.
8) احكام دختران، محمد وحیدی، انتشارات عصمت، اوّل، 1378 ش، صص 161 - 162.
9) همان، ص 162.
10) روم / 21.
11) بقره / 187.
12) میزان الحكمة، محمدی ری شهری، ترجمه حمیدرضا شیخی، دار الحدیث، سوم، 1377 ش، ج 5، ص 2265، ح 7881.
13) همان، ص 2266، ح 7884.
14) همان، ح 7883.
15) همان، ص 2264، ح 7876.
16) سفینة البحار، ج 1، ص 621، به نقل از: زنان مردآفرین تاریخ، محمدی اشتهاردی، انتشارات نبوی، دوم، 1376 ش، ص 34.
17) قاموس الرجال، ج 4، ص 341، به نقل از: زنان مردآفرین، صص 35 - 36، با تلخیص.
18) الكافی، ج 5، ص 507، ح 4.
19) میزان الحكمة، ص 2266، ح 7886.
20) همان.
21) همان، ح 7892.