غیبت و توهین به عایشه
حكم غیبت با ابزار قلم و رسانههای جدید
حضرت آیتالله العظمی خامنهای در جلسه درس خارج فقه (07/10/1389) در ذیل بحثِ موارد استثناء از حكم حرمت غیبت، در پاسخ به سؤالی پیرامون صدق غیبت در مواردی چون ذكر در نوشته، وبلاگ یا ضبط صوت و تصویر و انتقال آن، به نكات مهمی در تبیین احكام آن اشاره فرمودند، كه نظر به اهمیت بحث، این بخش از بیانات معظمله در اختیار علاقمندان قرار میگیرد:
«اینى كه اصلاً این كار [غیبت] جایز است یا جایز نیست ولو به قصد اصلاح باشد، این را نمیشود بهطور مطلق یك چنین چیزى را پابند شد؛ كه ما بگوئیم ما چون میخواهیم در امر جامعه اصلاح كنیم، پس زیدى را، عمروى را یا یك جریانى را بهطور مطلق مورد تهاجم قرار بدهیم، غیبت كنیم؛ حالا آن كسانى كه این كارها را میكنند، خیلى اوقات به غیبت هم اكتفاء نمیكنند؛ خب، ملاحظه میكنید دیگر. گاهى چیزهایى را مىآورند كه معلوم نیست حدِّ غیبت (1) بر او صادق باشد؛ شاید مصداق تهمت است، مصداق افتراء است، مصداق قول به غیر علم است، مصداق سبّ و شتم است؛ نمیشود این را گفت كه اگر طرف قصد اصلاح دارد، پس بنابراین این جایز است براى او، نه؛ موارد استثناء همان مواردى است كه [در كتب فقهی] ذكر شده است.
منتها باید این موارد صدق كند، احراز بشود. این خیلی مهم است. واقعاً یكى از چیزهایى كه ما همهمان [باید توجه كنیم]، به مردم هم باید بگوییم، یاد بدهیم كه توجه بكنند این است كه: به صرف توهم اینكه حالا این كار مصلحت دارد، دستشان را، یا قلمشان را، یا وبلاگشان را آزاد نكنند كه هر چه به دهنشان آمد، آن را بگویند؛ اینجور نیست، چون وسائل مدرن امروز همه مشمول همین حكم است. یعنى خواندن وبلاگ هم مثل خواندن كاغذ است، كتاب است، نامه است، مثل شنیدن حرف است. استماع غیبت شامل همه اینها میشود؛ یعنى ملاك استماع در اینها وجود دارد مسلّماً. شنیدن به گوش خصوصیتى ندارد، خواندن تو نامه هم عین همان است كه ما در بحث استماع این را تأكید كردیم و عرض كردیم.
خب، دوربین هم همین جور است. فرض كنید كه اگر چنانچه انسان یك خطایى را از كسى دید، این را رفت با دوربین ثبت كرد، بعد آمد یك جایى نشان داد؛ این هم همان است دیگر، چه فرقى میكند؟ یعنى بایستى واقعاً به اینها توجه كرد. محیط را باید محیط اخلاقى كرد. ما اگر بخواهیم جامعه را اصلاح بكنیم، این اصلاح فقط به این نیست كه انسان از افراد غیبت بكند. راههاى دیگرى هم وجود دارد. حالا من غیبت را عرض میكنم. فضلاً (2) از تهمت و افتراء و اینها.
بنده یك وقتى به یك مناسبتى در یك صحبت عمومى عرض كردم به مردم كه قرآن كریم میفرماید: «لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیراً»؛ (3) یعنی وقتى افك (4) را شنیدید چرا به همدیگر حسنظن نداشتید؟ یعنى از اول رد كنید افك را. [اگر] آمدند به یك نفرى تهمت زدند، یك چیزى را گفتند - حالا یا با عنوان تهمت یا به عنوان غیبت - چرا قبول میكنید؟ ببینید این كلمه لولاى تحذیریه در قرآن و در كلام عرب خیلى معناى وسیعى دارد، فقط معنایش «چرا» نیست، كه ما بگوییم چرا این كار را نكردى. چراى با تأكید است. یعنى آه، واى، چرا؛ معناى «لولا» این است؛ تحذیریه است. لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ [خَیراً]»؛ یعنی چرا به هم ظن نیك ندارید، چرا به هم حسنظن ندارید. تا فوراً كسى آمد، شما بگوئید بله، احتمال درستىاش هم اگر بود، آدم به صورت یقین آن را بداند و نقل بكند. این درست نیست، این ممنوع است. این چیزى كه امروز مورد ابتلاست در جامعه ما، از همان چیزهایى است كه بایست از همین ادله غیبت بفهمیم كه درست نیست؛ این وضعى كه وجود دارد درست نیست. البته انتقاد منطقى، گفتن حرف صحیح، اینقدر حرفهاى آشكار وجود دارد كه انسان اگر ذكر آنها را بكند، اصلاً هم غیبت نیست، و میتواند انسان نقد بكند. بله مسلّم است، امروز یك جریان صحیح و حقّى در جامعه ما وجود دارد، جریانهاى باطلى هم وجود دارد كه به انواع و اقسام طرق میخواهند جامعه را خراب كنند، انقلاب را منحرف كنند؛ در این شكى نیست. آدمهایى هم در رأس این جریانات هستند. چه لزومى دارد كه انسان به این آدمها تهمت بزند. چه لزومى دارد كه غیبت اینها را بكند. حرف آشكار اینقدر دارند؛ همان حرفهاى آشكار را بیان بكنند، تبیین بكنند، توضیح بدهند، مطلب روشن خواهد شد؛ هیچ نیازى به غیبت كردن نیست كه آدم بگوید حالا ما براى اصلاح مثلاً غیبت میكنیم.
بنابراین به نظر من همین ادلهاى كه در باب غیبت خواندیم، این تمام المراد را به ما نشان میدهد؛ یعنى واقعاً همانى كه باید بفهمیم از شرع مقدس همین را انسان میفهمد و تشخیص میدهد. باید بر طبق همین هم عمل كرد.» (5)
توهین به عایشه حرام است
آیت الله العظمی خامنهای با صدور فتوایی توهین به عایشه همسر پیامبر اسلام و هر یک از نمادهای اسلامی اهل تسنن را حرام اعلام کردند. این فتوا، با استقبال گسترده در جهان اسلام مواجه شده است.
به گزارش عصر ایران، رهبر معظم انقلاب در پاسخ به استفتا اعلام کردند: «اهانت به نمادهای برادران اهل سنت از جمله اتهام زنی به همسر پیامبر اسلام [عایشه] حرام است. این موضوع شامل زنان همه پیامبران و به ویژه سید الانبیاء پیامبر اعظم حضرت محمدصلیاللهعلیهوآله میشود.»
آیت الله العظمی خامنهای این موضوع را در پاسخ به استفتائی مطرح کردند که درآن خواسته شده بود تا ایشان نظر خود را درباره «اهانت و استفاده از کلمات تحقیرآمیز و توهین به همسر پیامبر اسلام؛ عایشه اعلام کنند.»
این درخواست صدور فتوا از سوی جمعی از علما و فرهیختگان شیعه منطقه احساء عربستان سعودی ارائه شد.
استفتاء از آیت الله العظمی خامنهای در پی توهین به عایشه، توسط یاسر الحبیب روحانی شیعه کویتی صورت گرفت که با واکنشها و مخالفتهای بسیاری روبه رو شد. در شدیدترین این واکنشها، کابینه کویت، این روحانی را سلب تابعیت کرد.
این موضوع باعث شد تا شیعیان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس تحت فشارهای شدیدی قرار بگیرند. (6)
پینوشـــــــــــــتها:
(1). معنی غیبت، تعریف غیبت.
(2). تا چه رسد به.
(3). نور/12.
(4). تهمت، افترا، نسبت ناروا.
(5). برگرفته از: www.khamenei.ir.
(6). برگرفته از www.mehrnews.com، خبرگزاری مهر وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی، اولین رسانهای بود که این فتوا را در بخش عربی خود منتشر کرد.