انتخابات هر چند به سبك متداول، یك پدیده غربی به شماره می‌رود ولی در گذشته تاریخ، تحت عنوان بیعت مردم با حاكم مطرح بوده است.
البته محتوای بیعت، امری فراتر از رای بوده است به گونه‌ای كه فرد بیعت كننده متعهد می‌شده كه از حاكم اطاعت بی چون و چرا كرده و معصیت و مخالفت او را جایز نشمارد.
به هر حال در مقوله انتخابات و تبلیغات انتخاباتی باید اصولی را مراعات كرد كه این اصول بر امیال و خواسته‌های شخصی و جناحی حاكم بوده و نباید به فراموشی سپرده شود. ما در این مقاله به صورت گذرا به اصول حاكم بر تبلیغات انتخاباتی با توجه به معیارهای دینی اشاره می‌كنیم.
1- اصل صداقت
دروغ در اسلام بسیار مورد نكوهش قرار گرفته تا جایی كه در روایت از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله رسیده است كه فرمودند: «المؤمن اذا كذب من غیر عذر لعنه سبعون الف ملك و خرج من قلبه نتن حتی یبلغ العرش...؛ مؤمن موقعی كه بدون عذر شرعی دروغ می‌گوید، 70 هزار فرشته او را لعنت می‌كنند و بوی تعفنی از قلب او خارج می‌شود تا به عرش می‌رسد.» (1) همچنین دروغ آثار منفی بی شماری در جامعه به جای می‌گذارد (از سلب اعتماد عمومی گرفته تا خرد شدن شخصیت گوینده) بنابراین باید مساله راست گوئی در تبلیغات انتخاباتی، مورد توجه همه عزیزان قرار گیرد.
البته لازم نیست كه انسان هر حرف راستی را بگوید ولی لازم است آنچه را كه می‌گوید راست بگوید تا مردم براساس صدق و صفا طبق اظهارات كاندیداهای محترم تصمیم بگیرند.
2- اصل حرمت شخصیت‌ها
از آنجا كه شخصیت‌های اجتماعی اعم از حوزوی و دانشگاهی، سرمایه‌های ملت محسوب می‌شوند و منابع عظیمی از بیت المال صرف شده تا این سرمایه‌ها بدست آمده اند، حفظ حرمت آن‌ها از واجبات اجتماعی است.
متاسفانه در دوره‌های قبلی انتخابات به رسم متداول در غرب، هتك حرمت شخصیت‌ها از طرف افراد گوناگون به وفور مشاهده گردید، در حالی كه شكستن حرمت آن‌ها گاه از شكستن حرمت كعبه گناهش زیادتر است زیرا امام صادق علیه السلام فرموده است: «المؤمن اعظم حرمة من الكعبة؛ (2) مؤمن احترامش از احترام كعبه زیادتر است.» لذا در تبلیغات انتخاباتی هرچند نقادی اندیشه‌ها امری ضروری است تا در نقض و ابرام مطالب و مشخص شدن نقاط ضعف و قوت دیدگاه‌ها، مردم با بصیرت و آگاهی بیشتر، آن اندیشه‌ای را كه صحیح‌تر تشخیص می‌دهند تایید نمایند، ولی از ذكر نام صاحبان اندیشه باید خودداری شود زیرا این كار موجب موضعگیری‌های شخصی گردیده و چه بسا هتاكی‌ها را به دنبال دارد و در این میان واقعیات مخفی می‌ماند.
بنابراین حفظ حرمت اشخاص در تبلیغات انتخاباتی از اصول مسلمی است كه باید مورد توجه همگان قرار گیرد.
3- اصل امید زایی و نشاط آفرینی
بر اساس روایات، یاس از جنود شیطان است و موجب ركود و دل مردگی می‌گردد در حالی كه امید و نشاط و حركت از رحمان است. (3) در تبلیغات انتخاباتی باید از گفتن كلماتی كه موجب یاس و ناامیدی ملت می‌شود به شدت پرهیز كرده و با ارائه راهكارهای عملی جهت حل مشكلات اجتماعی، روح امید و نشاط و حركت به سوی حل مشكلات را در ملت دمید. بنابراین مایوس كننده نبودن تبلیغات انتخاباتی از اصولی است كه باید مورد توجه همه عزیزان قرار گیرد.
4- زیر سؤال نبردن كارهای خوب و مثبت
در روایت است «من لم یشكر المنعم من المخلوقین لم یشكرالله عزوجل؛ كسی كه از افراد نیكوكار تشكر نكند شكرگذاری خداوند را نكرده است.» (4)
بنابراین كارهای خوب و مثبت و انجام دهندگان آن‌ها باید مورد قدردانی قرار گیرند. قانون عدل و انصاف هم اقتضا می‌كند كه انسان كارها و جنبه‌های مثبت افراد و گروه‌ها را مورد نظر داشته باشد.
خداوند تبارك و تعالی می‌فرماید: «ولا یجرمنكم شنئان قوم علی ان لاتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی» ؛ «دشمنی با گروهی، شما را به بی عدالتی نكشاند، عدالت را پیشه كنید كه آن به تقوی و پرهیزكاری نزدیك‌تر است.» (5)
بنابراین در تبلیغات انتخاباتی باید مراقب بود كارهای خوب و ارزشمندی كه دیگران انجام داده اند زیر سؤال نرود و حق آن‌ها در این زمینه ضایع نگردد.
5- همراه بودن شعارها با ذكر اهداف و راهكارهای عملی
بی شك طرح هر شعاری از طرف كاندیداها براساس اهدافی است كه ذكر اهداف و راه‌های عملی رسیدن به آن‌ها، در روشنگری و شفاف شدن مواضع كاندیداها بسیار مؤثر است.
بدیهی است ذكر شعار بدون هدف و راهكارهای عملی چه بسا جنبه فریب كاری به خود گرفته و تا مرز خیانت به پیش می‌رود و معلوم است كه مكر و خدعه و خیانت از صفات غیرمؤمنین است و تبلیغات انتخاباتی در یك جامعه اسلامی باید از این مسائل به دور باشد.
- پاورقــــــــــــــــــــی
1) سفینة البحار، ج 2، ص 474، ماده كذب.
2) بحارالانوار، ج 67، ص 71، ح 35.
3) مستفاد از روایت عقل و جهل اصول كافی، ج 1، ص 23، ح 14.
4) بحارالانوار، ج 71، ص 44، ح 47.
5) مائده/ 8.