نيمه ماه خدا نور خدا آمد خوش آمد سبط پيغمبر امام مجتبی عليه السلام آمد خوش آمد
شد گلستان دامن زهرا ز ريحان محمد صلی الله عليه و آله ميوه قلب علی مرتضی آمد خوش آمد
حجّت آمد، رحمت آمد مقدمش بادا مبارك سَرْوَرْ آمد، رهبر آمد، مقتدا آمد خوش آمد
آن حَسَنْ خُلقُ و حَسَنْ خوی و حسن روی و حسن مو آيت نور خدا، سر تا بپا آمد خوش آمد
نور ايزد، پور احمد، جان احمد، روح زهرا مَظْهَر حِلمْ و عطا، صدق و صفا آمد خوش آمد
بَدْر ساطع، حِلْم شافع، صبر جامع، صلح قاطع آنكه دارد اين صفات از كبريا آمد خوش آمد
در نيمه ماه مبارك رمضان سال سوم هجری اوّلين فرزند خانواده علی و زهرا عليهاالسلام پا به عرصه وجود گذاشت و نشاط و شادی را در بيت نبوّت و امامت به ارمغان آورد.
امام هشتم عليه السلام از پدران خود از علی بن الحسين عليه السلام و او از اسماء بنت عميس جريان ولادت و نامگذاری آن حضرت را اين گونه گزارش نموده است.
اسماء می‌گويد: من قابله جدّه ات فاطمه عليهاالسلام هنگام ولادت [امام [حسن عليه السلام و [امام] حسين عليه السلام بودم، پس آنگاه كه امام حسن متولّد گشت، پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله آمد و فرمود: اسماء!(1) پسرم را بياور. او را در پارچه زردی پيچيده، خدمت پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله بردم. حضرت آن پارچه را كنار انداخت و فرمود: اسماء! مگر من سفارش نكرده بودم كه نوزاد را با پارچه زرد نپيچيد. پس او را در پارچه سفيدی پيچاندم و به دست حضرت دادم. پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله در گوش راست او اذان، و در گوش چپش اقامه خواند، سپس به علی عليه السلام رو كرد و فرمود: پسرم را چه ناميده اي؟ علی عليه السلام گفت: «ما كُنْتُ لِاَسْبِقَكَ بِاسْمِه يا رَسُولَ اللّهِ؛ای رسول خدا! در نامگذاری بر شما سبقت نمی‌گيرم»، ولی دوست داشتم اسم او را «حَرْب» گذارم.
رسول اكرم صلی الله عليه و آله فرمود: من هم بر پروردگار در نامگذاری اين طفل سبقت نمی‌گيرم. پس آنگاه جبرئيل فرود آمد و عرضه داشت:ای محمّد! علی اَعْلی به شما سلام می‌رساند و می‌فرمايد: علی نسبت به شما مثل هارون نسبت به موسی است، جز آنكه بعد از تو پيغمبری نخواهد آمد. اين پسرت را به نام پسر هارون نام گذاری كن. پرسيد، اسم پسر هارون چه بود؟ جبرئيل گفت: شُبّر. حضرت فرمود: زبان من عربی است. جبرئيل گفت: «سَمِّهِ الْحَسَنَ؛ اسم او را حسن بگذار.»
اسماء می‌گويد: پس او را حسن ناميد. پس از آن چون روز هفتم فرا رسيد، رسول خدا دو گوسفند قوچ برای او عقيقه كرد و يك ران با يك دينار طلا، به قابله (دايه) داد و سر او را تراشيد و هم وزن موی او نقره صدقه داد و سر او را خوشبو كرد.(2)
نكات فراوانی از روايت فوق استفاده می‌شود كه برخی از آنها از اين قرار است:
1. رعايت بهداشت در مورد نوزادان با پيچيدن در پارچه سفيد؛
2. خواندن اذان و اقامه در گوش نوزاد، كه در واقع تلقين عقائد و معارف بحساب می‌آيد؛
3. نامگذاری امر مهمّی است و اين امر بايد به بزرگان واگذار شود و علی عليه السلام اين كار را به پيامبر صلی الله عليه و آله و او به خدا واگذار می‌كند؛
4. استحباب عقيقه كه بيمه عمر طفل به حساب می‌آيد؛
5. تراشيدن سر نوزاد؛
6. صدقه دادن كه باعث سلامتی نوزاد می‌شود؛
7. خوشبو نمودن طفل؛
8. توجّه خاص به دايه و قابله داشتن.
آنچه پيش رو داريد، بيان برخی انتظارات و توقّعاتی است كه امام حسن مجتبی عليه السلام از امت اسلامي؛ بخصوص از شيعيان دارد. اميد آنكه در ماه مبارك رمضان ره توشه‌ای برای رهروان كوی دوست باشد.
1. خدا محوری
از مهمترين انتظاراتی كه تمام انبياء و اولياء از بندگان خدا، داشته‌اند و دارند اين است كه مردم در كارها و رفتارها خدا محور باشند و رضايت الهی و خداوندی را در تمام امور محور و اساس قرار دهند. امام حسن مجتبی عليه السلام نيز كه خود خدا محور و سرا پااخلاص بود، از امت اسلامی و شيعيان خويش توقّع و انتظار دارد كه رضايت الهی را محور فعّاليت خويش قرار دهند. اين توقّع را گاه با بيان زيان مردم محوری و خارج شدن از محور رضايت الهی ابراز می‌دارد، آنجا كه فرمود:«مَنْ طَلَبَ رِضَی اللّهِ بِسَخَطِ النّاسِ كَفاهُ اللّهُ اُمُورَ النّاسِ وَ مَنْ طَلَبَ رِضَی النّاسِ بِسَخَطِ اللّهِ وَ كَّلَهُ اللّهُ اِلَی النّاسِ؛(3) هر كس رضايت خدا را بخواهد هر چند با خشم مردم همراه شود؛ خداوند او را از امور مردم كفايت می‌كند و هر كس كه با به خشم آوردن خداوند دنبال رضايت مردم باشد، خدا او را به مردم وا می‌گذارد.»
و گاه فوائد خدا محوری و در نظر گرفتن رضايت الهی را به زبان می‌آورد و می‌فرمايد: «اَنَا الضّامِنُ لِمَنْ لَمْ يَهْجُسْ فی قَلْبِهِ اِلاّ الرِّضا اَنْ يَدْعُوَ اللّهَ فَيُسْتَجابُ لَهُ؛(4) من ضمانت می‌كنم برای كسی كه در قلب او چيزی نگذرد جز رضا[ی خداوندي] ، كه خداوند دعای او را مستجاب فرمايد.»
مخصوصا در ماه مبارك رمضان كه ماه تمرين اخلاص و دستيابی به رضايت الهی است، اين توقّع دو چندان می‌شود؛ چرا كه هدف اصلی از ماه مبارك رمضان اين است كه امّت اسلامی و شيعيان برای فتح قلّه رضايت الهی مسابقه دهند و در پايان ماه، همه بر آن قلّه صعود كنند. راوی از حضرت امام حسن عليه السلام اين مهمّ را چنين نقل می‌كند: امام حسن عليه السلام روز عيد فطر بر گروهی از مردم گذر كرد كه مشغول بازی و خنده بودند، بالای سر آنها ايستاد و فرمود: «اِنَّ اللّهَ جَعَلَ شَهْرَ رَمَضانَ مِضْمارا لِخَلْقِهِ فَيَسْتَبِقُونَ فيهِ بِطاعَتِهِ اِلی مَرْضاتِهِ فَسَبَقَ قَوْمٌ فَفازُوا وَ قَصَّر آخَرُونَ فَخابُوا؛(5) به راستي، خداوند ماه رمضان را ميدان مسابقه برای خلق خود قرار داده است تا به وسيله طاعت او برای جلب رضايت خداوند بر يكديگر سبقت گيرند. مردمی سبقت گرفتند و كامياب گشتند و ديگران كوتاهی كردند و ناكام ماندند.»
رسيدن به رضايت الهی آرزوی تمام انبياء بوده است. لذا در روايت آمده است كه «موسی عليه السلام عرض كرد: خدايا! مرا به عملی راهنمايی كن كه با انجام آن به رضايت تو دست يابم. خداوند وحی كرد كه‌ای فرزند عمران! رضايت من در سختی و گرفتاری تو است كه طاقت آن را نداري. موسی به سجده افتاد و مشغول گريه شد...، سرانجام وحی شد كه‌ای موسي! رضايت من در رضايت تو به قضا و تقديرات من است.»(6)
2. فراگيری دانش
علم و دانش كليد خيرات و دستيابی به سعادت است. بدون دانش نه راه سعادت معلوم است و نه حركت ممكن؛ به همين جهت از مهم‌ترین مأموريتهای انبيا در طول تاريخ، تعليم كتاب و آموزش مسائل دينی و تربيتی بوده است. از مهمترين توقّعات امامان معصوم عليهم السلام از شيعيان اين است كه اهل دانش و فراگيری حكمت باشند.
امام حسن مجتبی عليه السلام فرمودند: «عَلِّمِ النّاسَ عِلْمَكَ وَ تَعَلَّمْ عِلْمَ غَيْرِكَ؛(7)دانش خود را به مردم بياموز و دانش ديگران را يادگير.»
خداوند تمام امكانات فراگيری دانش را در اختيار ما قرار داده است. لذا لازم است كه از چشم و گوش و فرصتها بيشترين استفاده را ببريم و با فراگيری دانش، شك و شبهه را از دل و درون خويش بيرون برانيم.
امام حسن عليه السلام فرمود: «اِنَّ اَبْصَرَ الاَْبْصارِ ما نَفَذَ فِی الْخَيْرِ مَذْهَبُهُ وَ اَسْمَعَ الاَْسْماعِ ما وَعَی التَّذْكيرَ وَ انْتَفَعَ بِهِ وَ اسْلَمَ الْقُلُوبِ ما طَهُرَ مِنَ الشُّبَهاتِ؛ به راستي، بيناترين ديده‌ها آن است كه در خير نفوذ نمايد، و شنواترين گوشها آن است كه تذكّرات [ديگران] را بشنود و از آن بهره مند شود و سالم‌ترین دلها آن است كه از شك و شبهه پاك باشد.»(8)
3. انديشيدن و تفكّر
علم و دانش آنگاه نتيجه بخش و ثمرده خواهد بود كه با تفكّر و تدبّر همراه باشد. خواندن و فراگيری قرآن نيز آنگاه مفيد و مثمر خواهد بود كه با تدبّر و تفكّر همراه شود. از مهم‌ترین انتظاراتی كه امامان ما از شيعيان خويش داشته و دارند، اين است كه اهل انديشه و تفكر باشند. آنان اين توقّع را با بيانهای مختلف ابراز نموده‌اند.
امام مجتبی عليه السلام می‌فرمايد: «اُوصيكُمْ بِتَقْوَی اللّه و اِدامَةِ التَّفَكُّرِ، فَاِنَّ التَّفَكُّرَ اَبُو كُلِّ خَيْرٍ وَ اُمُّهُ؛(9) شما [شيعيانم] را به پروا پيشگی و انديشيدن دائم سفارش می‌كنم؛ زيرا تفكّر پدر و مادر [و ريشه و اساس] تمامی خوبيها است.»
در جای ديگر فرمود: «عَلَيْكُم بِالْفِكْرِ فَاِنَّهُ مَفاتيحُ اَبْوابِ الْحِكْمَةِ؛(10) بر شما [شيعيان] لازم است كه انديشه كنيد؛ زيرا فكر كليدهای درهای حكمت است.»
راستی اگر امّت اسلامی بيشتر انديشه و تفكّر می‌كردند و به آن عمل می‌نمودند، اين همه عقب ماندگی و مشكلات نداشتند و اين همه محل تاخت و تاز استعمارگران و ابرقدرتها قرار نمی‌گرفتند.
گاه دل مولا امام حسن عليه السلام بدرد آمده و با زبان گلايه اظهار می‌دارد: «عَجِبْتُ لِمَنْ يتَفَكَّرُ فی مَأْكُولِهِ كيْفَ لا يَتَفَكَّرُ فی مَعْقُولِهِ فَيُجَنِّبُ بَطْنَهُ ما يُؤذيهِ وَ يُودِعُ صَدْرَهُ ما يُرْديهِ؛(11) در شگفتم از كسی كه در [چگونگی استفاده از] خوراكيهای خود انديشه می‌كند ولی درباره معقولات خويش انديشه نمی‌كند. پس از آنچه معده اش را اذيت می‌نمايد دوری می‌كند، در حالی كه سينه [و روح] خود را از پست‌ترین چيز پر می‌كند.»
راستی در كدام مكتب و مذهب جز اسلام و تشيّع پيدا می‌كنيد كه اين همه بر علم و دانش، تدبّر و تفكر، انديشه و تعقل سفارش و تاكيد نموده باشند.
4. تلاش و كوشش
فكر و انديشه، و يا تامّل و تدبّر، آن گاه ارزش حقيقی و عينی خويش را نشان می‌دهد كه منجر به عمل و تلاش و سعی و كوشش شود، وگرنه تفكری كه منهای عمل باشد، ارزش واقعی نخواهد داشت. در واقع فكری مطلوب و كارساز است كه به عمل و تلاش بينجامد.
يكی از انتظارات امام حسن عليه السلام اين است كه بندگان الهی در كنار علم و انديشه، اهل تلاش و عمل باشند. آن حضرت فرمود: «اِتَّقُوا اللّهَ عِبادَ اللّهِ وَ جِدُّوا فی الطَّلَبِ وَ تِجاهِ الْهَرَبِ وَ بادِرُوا الْعَمَلَ قَبْلَ مُقَطِّعاتِ النَّقِماتِ وَ هادِمِ الَّذّاتِ، فَاِنَّ الدُّنْيا لا يَدُومُ نَعيمُها وَلا تُؤمَنُ فجيعُها وَلا تَتَوَقّی مَساويها، غُرُورٌ حائِلٌ وَ سِنادٌ مائِلٌ؛(12)ای بندگان خدا! پرواپيشه باشيد و برای رسيدن به خواسته‌ها تلاش كنيد و از كارهای ناروا بگريزيد و قبل از آنكه ناگواريها به شما روی آورند و نابود كننده لذات [يعنی مرگ] فرا رسد، به كار[های نيك[مبادرت ورزيد، پس براستی نعمتهای دنيا دوام ندارند و [كسی از] خطرات و بديهای آن در امان نيست.[دنيا[فريبكار زودگذر و تكيه گاهی سست و بی‌اساس است.»
نكته ديگری را كه حضرت مجتبی عليه السلام علاوه بر اصل تلاش و عمل گوشزد می‌كند و انتظار دارد كه به آن توجّه شود، اين است كه انسان هم بايد برای دنيا كار و تلاش كند و هم برای آخرت. كلام نغز و دلنشين امام حسن عليه السلام در اين باره چنين است: «وَ اعْمَلْ لِدُنْياكَ كَاَنَّكَ تَعيشُ اَبَدا وَ اعْمَلْ لآخِرَتِكَ كَاَنَّكَ تَمُوتُ غَدا؛(13) برای دنيايت چنان كار كن كه گويا برای هميشه [در اين دنيا] خواهی بود. و برای آخرتت [نيز چنان] سعی و تلاش كن كه گويا فردا از دنيا خواهی رفت.»
طالب علمی به عالمی گفت: نيمه شبها و قبل از سحرها بيدار می‌شوم، درس بخوانم بهتر است و يا نماز شب؟ عالم در جواب او گفت: كاری كن كه هم درس بخوانی و هم نماز شب. نه درس فدای نماز شب و عبادت شود، و نه عبادت فدای درس و منبر، نه كار بخاطر عبادات مستحبی و... كنار گذاشته شود، و نه عبادات واجب و مقداری مستحبّ بخاطر كار يا اضافه كاری به تأخير افتاده و يا از دست برود.
5. صبر و بردباری
از يك سو دنيا جای حوادث و مصائب است و از طرف ديگر، انجام عبادات و كنترل شهوات نياز به قدرت و نيرو دارد، آنچه انسان را در مقابل حوادث و مصائب نيرومند و مقاوم می‌سازد، صبر و بردباری است و آنچه انسان را بر انجام عبادات نيرو و توان می‌بخشد، استقامت و پايداری است. و آنچه انسان را بر شهوات غالب و پيروز می‌سازد، صبر و پايداری است. از انتظارات مهمّ امام حسن مجتبی عليه السلام اين است كه شيعيان و پيروان او در تمام مراحل زندگی صابر و بردبار باشند، حضرتش در اين زمينه دلسوزانه می‌فرمايد: «جَرَّبْنا وَ جَرَّبَ الْمُجَرِّبُونَ فَلَمْ نَرَ شَيْئا اَنْفَعُ وِجْدانا وَ لا اَضَرُّ فِقْدانا مِنَ الصَّبْرِ تُداوی بِهِ الاُْمُورُ؛(14) تجربه ما و ديگران نشان می‌دهد كه چيزی نافع‌تر از داشتن صبر، و زيانبارتر از فقدان بردباری ديده نشده است، صبری كه بوسيله آن تمام [دردها و [امور درمان می‌شود.» راستی كه بايد گفت:
صد هزاران كيميا حق آفريد كيميايی همچو صبر، آدم نديد
امام مجتبی عليه السلام در كلام ديگری فرمود: «اَلْخَيْرُ الَّذی لا شَرَّ فيهِ اَلشُّكْرُ مَعَ النِّعْمَةِ وَ الصَّبْرُ عَلَی النّازِلَةِ؛ خيری كه شرّ ندارد، شكر در حال نعمت و بردباری در مقابل ناگواری است.»(15)
كليد صبر كسی را باشد اندر دست هر آينه درِ گنج مراد بگشايد
به شام تيره محنت بساز و صبر نما كه عاقبت سحر از پرده روی بنمايد
6. دقّت در دوستيابی
رفيق و دوست عميق‌ترین تأثير را بر زندگی و رفتار انسان دارد، تا آنجا كه گفته شده: «اَلْمَرْءُ عَلی دينِ خَليلِهِ؛ انسان بر آيين رفيقش است.» به اين علّت در قرآن و روايات، سخت بر آيين دوست يابی تاكيد و سفارش شده است. امام حسن مجتبی عليه السلام نيز از نزديكترين افراد خانواده تا شيعيان انتظار دارد كه در انتخاب دوست و رفيق دقّت بخرج دهند و مراقب باشند كه در دام دوستان ناباب گرفتار نشوند.
در سفارشی به يكی از فرزندان خويش فرمود: «يا بُنَی لا تُواخِ اَحَدا حَتّی تَعْرِفَ مَوارِدَهُ وَ مَصادِرَهُ، فَاِذَا اسْتَنْبَطْتَ الْخُبْرَةَ وَ رَضيتَ الْعِشْرَةَ فَآخِهِ عَلی اِقالَةِ الْعَثْرَةِ وَ الْمُواساةِ فِی الْعُسْرَةِ؛(16) پسرم! با هيچ كس برادری [و دوستي] مكن مگر آنكه [اوّل] بدانی كجا رفت و آمد دارد و از چه خانواده‌ای می‌باشد، هر گاه به اين مسئله پی بردی و معاشرت و دوستی او را [طبق معيارها] پسنديدي، پس با او برادری [و دوستي] كن، در گذشتن از لغزشها و همدردی در سختي.»
حضرت در اين باره فقط به سفارش اكتفا نكرده، بلكه گاه به معرّفی الگوهای عيني، و دوستانی كه خود بر اساس معيارهای مطلوب انتخاب نموده می‌پردازد، و درباره يكی از دوستان خود چنين می‌فرمايد: «او از ديدگاه من از همه مردم بزرگتر بود و اساس بزرگی او به ديده من، كوچكی دنيا در ديده او بود، از سلطه جهالت برون بود. دست دراز نمی‌كرد مگر نزد كسی كه مورد اعتماد بود و سُودی در آن وجود داشت، نه شكايتی داشت و نه خشمگين و ناخشنود بود، بيشتر روزگارش را خاموش بود، پس هنگامی كه سخن می‌گفت بر گويندگان و زبان آوران غلبه می‌يافت. مردی افتاده بود و مردم ناتوانش می‌انگاشتند؛ اما همين كه زمان تلاش و جدّيت فرا می‌رسيد، شير بيشه را می‌ماند!.»
حضرت در ادامه بيان اوصاف دوست خوبش می‌فرمايد: «كانَ اِذا جامَعَ الْعُلَماءَ عَلی اَنْ يَسْتَمِعَ اَحْرَصَ مِنْهُ عَلی اَنْ يَقُولَ، كانَ اِذا غُلِبَ عَلی الْكَلامِ لَمْ يُغْلَبْ عَلَی السُّكُوتِ، كانَ لا يَقُولُ ما لا يَفْعَلُ وَ يَفْعَلُ ما لا يقُولُ، كانَ اِذا عُرِضَ لَهُ اَمْرانِ لا يَدْری اَيُّهُما اَقْرَبُ اِلی رَبِّه نَظَرَ اَقْرَبَهُما مِنْ هَواهُ فَخالَفَهُ، كانَ لا يَلُومُ اَحَدا عَلی ما قَدْ يَقَعُ الْعُذْرُ فی مِثْلِهِ؛(17) چون با دانشمندان جمع می‌شد به شنيدن بيشتر شيفته بود تا به گفتن. اگر در سخن مغلوب می‌شد، در خاموشی مغلوب نمی‌گشت. آنچه را انجام نمی‌داد نمی‌گفت، ولی كارهايی انجام می‌داد كه آن را به زبان نمی‌آورد. اگر در مقابل دو كار قرار می‌گرفت كه نمی‌دانست كداميك از آن دو خدا پسندانه‌تر است، آن را انجام نمی‌داد كه نفسش می‌پسنديد، هيچ كس را به كاری كه زمينه عذر در آن بود سرزنش نمی‌كرد.»
سخن را با شعری درباره كريم اهلبيت عليهم السلام به پايان می‌بريم:(18)
ماييم و كرامات خدا دادِ حسن ميلاد كرامت است، ميلاد حسن
دوريم گر از مدينه امروز ولی ما را به مدينه می‌برد ياد حسن
پی نوشــــــــــــــــــــت:
1. اسماء بنت عميس از زنان سعادتمند شمرده می‌شود، او اوّل همسر جعفر بن ابی طالب بود كه از او سه پسر آورد بنام، عبدالله (شوهر حضرت زينب)، عون و محمّد. پس از شهادت جعفر در جنگ موته، با ابوبكر ازدواج نمود كه محمد بن ابوبكر را به دنيا آورد و بعد از ابوبكر با امير مؤمنان عليه السلام ازدواج كرد كه ثمره آن پسری به نام يحيی بود.
2. بحار الانوار، ج 43، ص 238 و ر. ك: هاشم معروف الحسني، سيرة الائمة الاثنی عشر (قم، منشورات الشريف الرضي) ج 1، ص 462.
3. محمدی ری شهري، ميزان الحكمة، ج 4، ص 153.
4. بحار الانوار، ج 43، ص 351.
5. تحف العقول (همان)، ص 410، شماره22.
6. منتخب ميزان الحكمه، محمدی ری شهري، ص 221، شماره 2628.
7. بحار الانوار، ج 75، ص 111.
8. علی بن شعبه، تحف العقول، انتشارات آل علی عليه السلام، چاپ اوّل، 1382، ص 408، شماره 17.
9. مجموعه ورّام، ج 1، ص 53.
10. ميزان الحكمه، محمدی ری شهري، ج 8، ص 245.
11. بحار الانوار، ج 1، ص 218.
12. بحار الانوار، ج 75، ص 109؛ تحف العقول (همان) ص408، شماره 20.
13. بحار الانوار، ج 44، ص 139.
14. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحديد، ج 1، ص 320.
15. تحف العقول (همان) ص 404، شماره8.
16. همان، ص 404، شماره 3.
17. همان، ص 406، شماره 13.
* تا كنون درباره امام حسن مجتبی عليه السلام در مجله مبلّغان مقالات ذيل به چاپ رسيده است:
1. پرتوی از زندگانی امام حسن مجتبی عليه السلام، سيد عباس رفيعی پور علوي، شماره 4، ص 75.
2. جلوه‌های علوی در نگاه امام مجتبي، عباس كوثري، شماره 11، ص 19.
3. تربيت در سيره و سخن امام مجتبي، عبدالكريم تبريزي، شماره 23، ص 50.
4. شمّه‌ای از فضائل و مناقب امام حسن مجتبی عليه السلام، سيد جواد حسيني، شماره 35، ص 49.
5. چرا امام حسن صلح كرد؟، ميرزا عباس مهدوی فرد، شماره 40، ص 63.
6. اشاره‌ای به كرامات امام حسن عليه السلام، تقوی ـ صادقي، شماره 47، ص 42.
7. معجزات و كراماتی از امام حسن مجتبي، سيد جواد حسيني، شماره 52، ص 44.